قصاص در دنیا و آخرت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: قصاص، دنیا، آخرت، مجازات دنیوی، مجازات اخروی، عذاب آتش جهنم.
پرسش: معنی کلمه قصاص در دنیا آسان‌تر از قصاص در آخرت است، یعنی چه؟ یعنی اینکه مجازات او در آخرت چند برابر می‌شود یا نه اینکه پیش خدا و پیامبر و ائمه صورت می‌گیرد و گران و سخت است؟
پاسخ: اینکه قصاص در
دنیا آسان‌تر از قصاص در آخرت است، به این معناست که چهار
مجازات و کیفر شدید در آخرت برای فرد بیان شده است:
۱. خلود یعنی جاودانه در آتش ماندن؛ ۲.
خشم و
غضب الهی؛ ۳. دوری از
رحمت خداوند؛ ۴. قصاص در دنیا مهیا ساختن
عذاب عظیمی بر او.
مجازات اخروی هم از نظر شدت مجازات، با مجازات دنیوی قابل مقایسه نیست و هم از نظر ذلت و خواری؛ چون که نزد
پیامبران و
امامان صورت می‌گیرد نیز، سرافکندگی دیگر برای انسان به بار می‌آورد.
مقایسه اداره عالم به اداره یک جامعه انسانی و نیز مقایسه مجازات‌های اخروی به مجازات‌های دنیوی مقایسه درستی نیست؛ زیرا اگر نوع مجازات اخروی همانند مجازات‌های دنیوی باشد، مجازات اخروی معنا و مفهومی نخواهد داشت. اینها در آخرت باید مجازات ببینند تا
حیات دنیایشان با آن توجیه شود.
زیرا حکمت مجازات در دنیا یکی از دو چیز است: یا تشفی است، (عقده خالی شدن) که در عالم آخرت صحبت این حرف‌ها نیست؛ زیرا پس از میلیون‌ها یا میلیارد‌ها سال مردم به فکر
سعادت خویش هستند و کسی به فکر این نیست که مثلاً فلانی که در دنیا بر من
ظلم نموده عقده‌ام روی او خالی شود.
دومین حکمت مجازات در دنیا مصلحت است: «
وَلَکُمْ فِی الْقِصَاصِ حَیَاةٌ یَا اُولِی الْاَلْبَابِ»؛
«و برای شما در
قصاص،
حیات و زندگی است، ای صاحبان خرد!».
مجرم در اینجا باید مجازات شود تا او و دیگران
طمع جرم نکنند؛ اما در
قیامت این حرف‌ها نیست؛ بنابراین اگر ما بخواهیم مسئله مجازات‌های اخروی را بر همین اساس یعنی اساس دنیوی و زندگی اجتماعی توجیه کنیم، عذاب قیامت نه‌تنها مسئله مدت و شدتش قابل توجیه نیست، بلکه اصل آن قابل توجیه نیست.
بنابراین آنچه در آخرت به عنوان
پاداش و کیفر به نیکوکاران و بدکاران داده می‌شود،
تجسم خود عمل آنهاست که قرآن کریم در این زمینه می‌فرماید: «روزی که هر کسی آنچه از کار نیک یا زشت انجام داده است حاضر می‌بیند، آرزو می‌کند که کاش بین او و بین کار زشتش مسافت درازی فاصله می‌بود.
و در جای دیگر می‌فرماید: «آنچه را که انجام داده‌اند حاضر می‌یابند و
پروردگار تو به احدی ستم نمی‌کند».
پس
مجازات جهان آخرت با این جهان قابل مقایسه نیست؛ زیرا نه
آتش دنیا همانند آتش آخرت است و نه درد و رنج و عذاب دنیا قابل مقایسه با عذاب آخرت است؛ چنان‌که در سوره همزه می‌فرماید: «
نَارُ اللَّهِ الْمُوقَدَةُ»؛
«آتش برافروخته الهی است».
آتش جهنم، آتشی است که از دل‌ها سر می‌زند و نخستین جرقه‌هایش در قلوب ظاهر می‌شود «
الَّتِی تَطَّلِعُ عَلَی الْاَفْئِدَةِ»؛
آتشی که از دل‌ها سر می‌زند، خداوند در آن
روز این مغروران خودخواه برتر بین را به صورت موجوداتی ذلیل و بی‌ارزش در آتش دوزخ پرتاب می‌کند، تا نتیجه
کبر و
غرور خود را ببینند.
کلمه «حطمه» که در
آیه قبل آمده بود، به معنای درهم شکستن چیزی است و این نشان می‌دهد که آتش سوزان دوزخ به‌شدت اعضای آنها را در هم می‌شکند.
حطمه چنان‌که در بعضی
روایات آمده است، نام بخش فوق‌العاده سوزان از
جهنم است، فهم این معنی که
آتش به جای سوزاندن، اعضا را در هم بشکند، شاید در گذشته مشکل بوده؛ ولی امروز که مسئله شدت تأثیر انفجار بر همه ما واضح شده که چگونه ممکن است امواج ناشی از یک انفجار مهیب نه‌تنها انسان‌ها، بلکه میله‌های محکم آهن و ستون‌های عظیم ساختمان‌ها را درهم بشکند، مطلب عجیبی نیست.
تعبیر به نارالله (آتش الهی) دلیل بر عظمت آن است و تعبیر به موقده دلیل بر فروزان بودن همیشگی آن است.
عجیب اینکه این آتش ـ برخلاف تمام آتش‌های دنیا که نخست پوست را می‌سوزاند و سپس به داخل نفوذ می‌کند ـ اول بر دل‌ها شراره می‌زند و نخست
قلب را می‌سوزاند، بعد مغز و استخوان را سپس به خارج سرایت می‌کند. این چه آتشی است که اولین جرقه‌هایش بر دل آدمی ظاهر می‌شود؟ این چه آتشی است که درون را قبل از برون می‌سوزاند؟
همه چیز قیامت عجیب است و با این جهان تفاوت اساسی دارد؛ حتی سوزندگی آتش آن، آتش دوزخ از آن جهت اول بار قلب‌ها را می‌سوزاند و بعد مغز و
استخوان را؛ زیرا قلب‌های آنان در دنیا کانون
کفر،
کبر و
غرور و
حب دنیا و
ثروت و مال بوده‌اند و آتش قهر و
غضب الهی از آن جهت بر قلوب آنان مسلط می‌گردد؛ زیرا آنها در دنیا دل مؤمنان را با سخریه‌ها و عیب‌جوئی و تحقیر سوزاندند،
عدالت الهی ایجاب می‌کند که آنها کیفر همان اعما‌شان را ببینند.
اما اینکه قصاص در دنیا آسان‌تر از قصاص در آخرت است، به این معناست که چهار مجازات و کیفر شدید در آخرت برای او بیان شده است:
۱. خلود یعنی جاودانه در آتش ماندن که
قرآن می‌فرماید: «هر کسی فرد باایمانی را از روی عمد به
قتل برساند، مجازات او دوزخ است که جاودانه در آن می‌ماند»؛
۲.
خشم و
غضب الهی؛
۳. دوری از
رحمت خداوند؛
۴.
قصاص در دنیا مهیا ساختن عذاب عظیمی بر او.
که ادامه
آیه می‌فرماید: «و خداوند بر او
غضب می‌کند و او را از رحمتش دور می‌سازد و عذاب عظیمی (بزرگی) برای او آماده ساخته است».
خداوند برای قتل عمد یک انسان
مؤمن، اشد مجازات را بیان فرموده است و خبر از جاودانی بودن
عذاب او می‌دهد؛ ولکن در جای دیگر تنها خلود را برای
کفار و
منافقین بیان فرموده، حال اگر کسی قتل عمدی انجام داده و بعد پشیمان شده و قاتل هم آدم با ایمانی است، آیا او هم گرفتار عذاب جاودان می‌شود؟
جواب این است که ممکن است که قاتل، کشتن انسان مؤمن را
مباح بداند که در این صورت چنین قتلی نشانه
کفر اوست یا ممکن است در اثر این قتل، بی‌ایمان از
دنیا برود و به همین سبب گرفتار عذاب جاویدان شود و ممکن است منظور از خلود، عذاب بسیار طولانی باشد، نه عذاب جاویدان و همیشگی.
بنابراین مجازات اخروی هم از نظر شدت مجازات، با مجازات دنیوی قابل مقایسه نیست و هم از نظر
ذلت و خواری؛ چون که نزد
پیامبران و
امامان صورت می‌گیرد نیز، سرافکندگی دیگر برای
انسان به بار می‌آورد.
۱. جوادی آملی، ده مقاله پیرامون مبدا ومعاد، انتشارات الزهراء، ۱۳۷۲، ۳۰۸ به بعد.
۲. حسینی تهرانی، سید محمد حسین، معاد شناسی، انتشارات حکمت، ۱۴۰۷، ج۱۰.
۳. فلسفی، محمدتقی، معاد از نظر روح وجسم، نشر معارف اسلامی، ج۳، ص۳۱۴ به بعد.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «قصاص در دنیا و آخرت»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۰۵/۰۵.
