• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

پاداش

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدوازه: اجر، پاداش، ثواب،بهشت، مراتب ثواب، اجرکبیر، اجر عظیم، اجرکریم
پرسش: فرق بین «اجر کبیر» و «اجر عظیم» و «اجر کریم» که در قرآن آمده، چیست؟
پاسخ : این واژه‌ها در قرآن کریم در موارد متعددی به کار رفته‌اند، از جمله این که صفت برای اجر قرار گرفته‌اند. گروهی از مفسّران، «اجر کبیر»، «اجر عظیم» و «اجر کریم» را در قرآن به معنای ثواب و پاداش بزرگ و فراوان، تفسیر نموده اند. این صفات برای اجر، اشاره به تفاوت مراتب ثواب و پاداش نسبت به عمل مورد نظر و انجام دهنده آن دارد.



کلمات «کبیر»، «عظیم» و «کریم»، بر وزن «فعیل» و به لحاظ ادبی صفت مشبهه هستند. صفت مشبّهه آن اسمی است که از فعل لازم گرفته می‌شود و دلالت می‌کند بر وجود و ثبوت صفتی در موصوف خودش مانند کریم در مثال زید کریم؛ که دلالت می‌کند بر وجود صفت کرامت در زید بر وجه ثبوت یعنی صفت کرامت و بخشندگی به تازگی در زید به وجود نیامده و به زودی هم از او جدا نمی‌شود بلکه در او بوده و دارای استمرار است.
[۱] جامع المقدمات با تعلیقه مدرس افغانی ، ص ۳۲۰ و ۳۲۱.





۲.۱ - اجر

واژه «اجر» در لغت به معنای مزد، ثواب و پاداشی دنیوی یا اخروی که در مقابل عمل نیک، به انسان می‌رسد، آمده است.
[۲] قرشی، سید علی اکبر، قاموس قرآن، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ ششم، ۱۳۷۱ش، ج ۱، ص ۲۵.



۲.۲ - عظیم

«عظیم» یعنی؛ بزرگ، خواه محسوس باشد؛ مانند «... و دریا از هم شکافته شد، و هر بخشی همچون کوه عظیمی بود»؛ خواه معقول و معنوی؛
[۵] قرشی، سید علی اکبر، قاموس قرآن، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ ششم، ۱۳۷۱ش، ج ۵، ص ۱۷.
مانند «و او و خاندانش را از اندوه بزرگ رهایی بخشیدیم»، «وَ نَجَّیْناهُ وَ أَهْلَهُ مِنَ الْکرْبِ الْعَظیمِ».


۲.۳ - کریم

«کریم» از ریشه «کَرَم» به معنای «سخی»، «نفیس» و «عزیز» است.
[۷] .قرشی، سید علی اکبر، قاموس قرآن، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ ششم، ۱۳۷۱ش، ج ۶، ص ۱۰۳.
«کَرَم» اگر وصف خدا واقع شود، مراد از آن احسان و نعمت آشکار خداست و اگر وصف انسان باشد نام اخلاق و افعال پسندیده اوست که از وی ظاهر می‌شود به کسی کریم نگویند مگر بعد از آن که آن اخلاق و افعالی از وی ظاهر شود و هر چیزی که در نوع خود شریف است با کرم توصیف می‌شود.

۲.۴ - کبیر

«کبیر» به معنای عظیم القدر (قدر و منزلت بزرگ) است، چنان که علی به معنای بلند پایه است. «کبیر»، از اسما و صفات حسنای الهی به معنای بزرگ و صاحب کبریایی است.
[۱۱] قرشی، سید علی اکبر، قاموس قرآن، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ ششم، ۱۳۷۱ش، ج ۶، ص ۷۳.


اصل صغیر و کبیر (کوچک و بزرگ) در اعیان است و به طور استعاره در معانی به کار می‌روند.
[۱۲] المفردات فی الفاظ القرآن، ص ۶۹۶.
از واژه کبیر به تناسب موصوف خود معانی متعددی مانند مقام و منزلت و کهنسالی در نظر گرفته می‌شود.
مراجعه به آیات قرآن نشان می‌دهد که واژه کبیر نوعا در ذیل آیاتی آمده که سخن در قدرت و احاطه خداوند است‌.
[۱۴] قرشی، سید علی اکبر، قاموس قرآن، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ ششم، ۱۳۷۱ش، ج ۶، ص ۷۳.



۲.۵ - تفاوت کبیر و عظیم

فرق بین «کبیر» و «عظیم» از نگاه اهل لغت چنین است:
۱. «عظیم» در مقابل «حقیر» بوده و تقابلشان به تضاد است، اما «کبیر» در مقابل صغیر است. تقابل کبیر و صغیر نسبی است؛ یعنی یک چیز نسبت به چیز دیگر می‌تواند کبیر باشد، ولی به تناسب چیز بزرگ تر می‌تواند صغیر محسوب شود به خلاف «عظیم» که هیچ وقت بر آن اطلاق حقیر، نمی‌شود.
[۱۵] . مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران، ۱۳۶۰ش، ج ۱۰، ص ۱۷.

۲. عظیم، قوی ترین مرتبه و بالاترین درجه از کبیر است و دلالت می کند بر مرتبه رفیعه، اما کبیر، دلالت می‌کند بر مطلق رفعت.
[۱۶] همصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران، ۱۳۶۰ش، ج ۸، ص ۱۷۶.



این واژه‌ها در قرآن کریم در موارد متعددی به کار رفته‌اند، از جمله این که صفت برای اجر قرار گرفته‌اند. برای نمونه آیاتی ذکر می شود و در ضمن آن نظر مفسران و لغت‌شناسان و فرق بین این سه صفت بیان خواهد شد.
«إِنَّ هذَا الْقُرْآنَ یَهْدی لِلَّتی‌ هِیَ أَقْوَمُ وَ یُبَشِّرُ الْمُؤْمِنینَ الَّذینَ یَعْمَلُونَ الصَّالِحاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْراً کَبیراً»،
«إِنَّ اللَّهَ لا یَظْلِمُ مِثْقالَ ذَرَّةٍ وَ إِنْ تَکُ حَسَنَةً یُضاعِفْها وَ یُؤْتِ مِنْ لَدُنْهُ أَجْراً عَظیماً»
«تَحِیَّتُهُمْ یَوْمَ یَلْقَوْنَهُ سَلامٌ وَ أَعَدَّ لَهُمْ أَجْراً کَریماً».
گروهی از مفسّران، «اجر کبیر»،
[۲۰] . مترجمان، تفسیر هدایت، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، مشهد، چاپ اول، ۱۳۷۷ش، ج ۶، ص ۲۰۶.
«اجر عظیم»
[۲۱] . طیب، سید عبد الحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، انتشارات اسلام، تهران، چاپ دوم، ۱۳۷۸ش، ج ۴، ص ۸۴.
و «اجر کریم» را در قرآن به معنای ثواب و پاداش بزرگ و فراوان، تفسیر نموده اند.
برخی هم مصداق آنها را بیان کرده و منظور از اجر کبیر،
[۲۳] .‌کاشانی، ملا فتح الله، تفسیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین، کتابفروشی محمد حسن علمی، تهران، ۱۳۳۶ش، ج ۵، ص ۲۶۰.
اجر عظیم
[۲۴] سبزواری، نجفی، محمد بن حبیب الله، ارشاد الاذهان الی تفسیر القرآن، دار التعارف للمطبوعات، بیروت، چاپ اوّل، ۱۴۱۹ق، ص ۹۰.
و اجر کریم
[۲۵] عاملی، علی بن حسین، الوجیز فی تفسیر القرآن العزیز، تحقیق: محمودی، شیخ مالک، دار القرآن الکریم، قم، چاپ اوّل، ۱۴۱۳ق، ج ۳، ص ۲۰.
را بهشت دانسته‌اند.


به هر حال، اگر چه هر سه صفت برای اجر در قرآن به معنای پاداش بزرگ و فراوان است و تفاوتی از این جهت ندارند، و حتی مصداقی مانند بهشت را برای آن ذکر کرده‌اند، اما این صفات برای اجر، اشاره به تفاوت مراتب ثواب و پاداش نسبت به عمل مورد نظر و انجام دهنده آن دارد؛ لذا برخی از مفسران در بیان ویژگی اجر به این مراتب اشاره کرده‌اند؛ مانند این که گفته‌اند:
۱. «اجر کبیر»؛ یعنی اجری که هم به حسب ذاتش بزرگ باشد هم به حسب عدد که کمترینش ده برابر است.
[۲۶] . آلوسی، سید محمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، تحقیق: علی، عبدالباری عطیة، دارالکتب العلمیه، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۵ق، ج ۸، ص ۲۲.
گویا اشاره دارد به آیه «هر کس کار نیکی انجام دهد ده برابر به او پاداش دهند». برخی می گویند: «اجر کبیر»، اجری است که کسی مقدارش را نمی داند جز همان کسی که عطا فرموده است.
[۲۸] طنطاوی، سید محمد، التفسیر الوسیط للقرآن الکریم، ج ۸، ص ۳۰۴.

۲. «اجر عظیم»؛ یعنی خدا از باب تفضّل اضافه بر آن وعده ‌ای که در مقابل عمل نیکوکاران داده پاداش بزرگی نیز به آنان عطا خواهد کرد.
[۲۹] . نجفی خمینی، محمد جواد، تفسیر آسان انتشارات اسلامیه، تهران، چاپ اول، ۱۳۹۸ق، ج ۳، ص ۲۳۷،.

۳. «اجر کریم»؛ یعنی پاداش نیکو در آخرت بدون درخواست و طلب،
[۳۰] مراغی، احمد بن مصطفی، تفسیر المراغی، داراحیاء التراث العربی، بیروت، بی تا، ج ۲۲، ص ۱۹.
[۳۱] حسینی شیرازی، سید محمد، تبیین القرآن، دار العلوم، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۲۳ق، ص ۴۳۶.
همراه با تکریم و گرامیداشت.
[۳۲] . حسینی شیرازی، سید محمد، تبیین القرآن، دار العلوم، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۲۳ق، ص ۴۳۶.



۱. جامع المقدمات با تعلیقه مدرس افغانی ، ص ۳۲۰ و ۳۲۱.
۲. قرشی، سید علی اکبر، قاموس قرآن، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ ششم، ۱۳۷۱ش، ج ۱، ص ۲۵.
۳. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ص ۱۰ - ۱۱.    
۴. سوره شعراء/۲۶، آیه ۶۳.    
۵. قرشی، سید علی اکبر، قاموس قرآن، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ ششم، ۱۳۷۱ش، ج ۵، ص ۱۷.
۶. سوره صافات/۳۷، آیه ۷۶.    
۷. .قرشی، سید علی اکبر، قاموس قرآن، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ ششم، ۱۳۷۱ش، ج ۶، ص ۱۰۳.
۸. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ص ۴۲۸.    
۹. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ص ۴۲۰.    
۱۰. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج ۵، ص ۱۲۵ و ۱۲۶.    
۱۱. قرشی، سید علی اکبر، قاموس قرآن، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ ششم، ۱۳۷۱ش، ج ۶، ص ۷۳.
۱۲. المفردات فی الفاظ القرآن، ص ۶۹۶.
۱۳. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ص ۴۲۰.    
۱۴. قرشی، سید علی اکبر، قاموس قرآن، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ ششم، ۱۳۷۱ش، ج ۶، ص ۷۳.
۱۵. . مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران، ۱۳۶۰ش، ج ۱۰، ص ۱۷.
۱۶. همصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران، ۱۳۶۰ش، ج ۸، ص ۱۷۶.
۱۷. سوره اسراء/۱۷، آیه ۹.    
۱۸. سوره نساء/۴، آیه ۴۰.    
۱۹. سوره احزاب/۳۳، آیه ۴۴.    
۲۰. . مترجمان، تفسیر هدایت، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، مشهد، چاپ اول، ۱۳۷۷ش، ج ۶، ص ۲۰۶.
۲۱. . طیب، سید عبد الحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، انتشارات اسلام، تهران، چاپ دوم، ۱۳۷۸ش، ج ۴، ص ۸۴.
۲۲. طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۱۶، ص ۳۲۹    
۲۳. .‌کاشانی، ملا فتح الله، تفسیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین، کتابفروشی محمد حسن علمی، تهران، ۱۳۳۶ش، ج ۵، ص ۲۶۰.
۲۴. سبزواری، نجفی، محمد بن حبیب الله، ارشاد الاذهان الی تفسیر القرآن، دار التعارف للمطبوعات، بیروت، چاپ اوّل، ۱۴۱۹ق، ص ۹۰.
۲۵. عاملی، علی بن حسین، الوجیز فی تفسیر القرآن العزیز، تحقیق: محمودی، شیخ مالک، دار القرآن الکریم، قم، چاپ اوّل، ۱۴۱۳ق، ج ۳، ص ۲۰.
۲۶. . آلوسی، سید محمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، تحقیق: علی، عبدالباری عطیة، دارالکتب العلمیه، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۵ق، ج ۸، ص ۲۲.
۲۷. سوره انعام/۶، آیه ۱۶۰.    
۲۸. طنطاوی، سید محمد، التفسیر الوسیط للقرآن الکریم، ج ۸، ص ۳۰۴.
۲۹. . نجفی خمینی، محمد جواد، تفسیر آسان انتشارات اسلامیه، تهران، چاپ اول، ۱۳۹۸ق، ج ۳، ص ۲۳۷،.
۳۰. مراغی، احمد بن مصطفی، تفسیر المراغی، داراحیاء التراث العربی، بیروت، بی تا، ج ۲۲، ص ۱۹.
۳۱. حسینی شیرازی، سید محمد، تبیین القرآن، دار العلوم، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۲۳ق، ص ۴۳۶.
۳۲. . حسینی شیرازی، سید محمد، تبیین القرآن، دار العلوم، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۲۳ق، ص ۴۳۶.



اسلام کوئست    


رده‌های این صفحه : بهشت | ثواب و عقاب | معاد شناسی




جعبه ابزار