معیار خوبی و بدی کارهای انسان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: صفت،
ارزش، خوبی، بدی،
ملکه.
پرسش: آیا میتوانیم تنها با مشاهده کار نیک و بد از دیگران - بدون آن که از نیتشان آگاه باشیم - آنان را نیکوکار و گنه کار بپنداریم؟
پاسخ: در این مسئله باید به ملکه اخلاقی شدن افعال و تفاوت فعل و فاعل و معیار سنجش خدا و اولیای خاص توجه کرد.
یک مشاور
روان شناسی که تمامی مباحثش حول دیانت دور میزند، یکی از نکاتی را که بر روی آن تاکید میکند این است که؛ اگر دیدید فردی
صدقه داد نگویید این فرد آدم خوبی است، صفت به شخصیت فرد ندهید، بسیار خطرناک است این گونه صفت دادنها که حداقل آسیب آن،
ریاکار بار آوردن افراد است، بلکه بگویید این کار فرد، خوب بود.
در این مسئله باید به چند نکته توجه کرد:
طبیعی است؛ صفتی که کسی را به آن متصف میکنیم، ملکهای است که باید در او وجود داشته باشد و با یک بار یا دو بار نمیشود کسی را به صفتی پسندیده و یا ناپسند متصف نمود، همان طوری که اگر کسی را با چند بار کار کردن در نانوایی، نانوا نمیتوان گفت؛ لذا با یک کار بد شخص، آدم بدی نخواهد بود، و با یک کار خوب آدم خوب نخواهد شد.
باید میان فعل و فاعل تفاوت قائل شد؛ شاید گاه رفتار بدی از انسان خوبی سربزند و یا از شخص بدی رفتاری نیک مشاهده کنیم.
اگرچه با مشاهده یکی دو کار خوب از دیگران نمیتوان قضاوتی در مورد آنان داشت، اما به هر حال؛ ما مامور به ظاهریم و طبیعتا فردی که همواره کارهای نیک انجام میدهد را انسانی خوب میدانیم و همین را نیز مبنای
قضاوت خود در اموری مانند
مشاوره قرار میدهیم. به عنوان نمونه؛ اگر فردی که او را به انجام کارهای خوب میشناسید قصد
ازدواج داشته و طرف مقابل برای تحقیق نزد شما بیاید شما چه خواهید گفت؟ آیا خواهید گفت که شاید او آدم بدی باشد، اما کارهای خوب میکند؟!
البته میزان و محکی که میان عامه مردم وجود دارد با میزانی که خداوند و اولیای خاص او دارند متفاوت است؛ زیرا مردمی از علم عادی برخوردارند، حکمشان نیز باید بر اساس رفتار ظاهری باشد، ولی خداوند که
عالم الغیب است و کسانی که خداوند آنان را از
علم غیب برخوردار نمود، از قصد همه خبر دارند، لذا اگر کسی کارهای به ظاهر خیری داشته باشد؛ مثلا مدرسه و مسجد بسازد و به فقرا کمک کند اما قصدش خدایی نباشد در نگاه آنان انسان نیکی بشمار نخواهد آمد.
عملا این که دیگری را نیکوکار اعلام کرده و یا آن که بگوییم کار او نیک است، تفاوت چندانی در نتیجه داشته و هر دو روش ممکن است فرد را دچار
غرور و
ریا کند که برای جلوگیری از این آفت میتوان اعلام کرد که یک انسان باید از نیکوکاری خود با نیت پاک و نیز استمرار کار نیک نگهداری کند.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «معیار خوبی و بدی کارهای انسان»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۲/۲۹.