عالم الغیب
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: عالم الغیب، غیبت، شهادت،
مرگ، عالم ماده،
قیامت،
غیب، شهود،
اعمال،
علم خدا.
پرسش: منظور از غیبت و شهادت در آیه شریفه: «
ثم تردون الی عالم الغیب و الشهادة» چیست؟ آیا عالم شهادت همین
عالم مادی نیست؟ پس چه‌گونه بعد از مرگ انسان به عالم ماده برمی‌گردد؟!
پاسخ: معنای
علم خدا به غیب و شهادت این است که در حقیقت همه چیز برای او شهادت است. غیب و شهود موجودات نسبت به هم، همه برای خدا شهادت است.به تعبیر دیگر معنای آیه «عالم الغیب و الشهادة» این است که اموری که ممکن است علم صاحبان علم به آن احاطه یابد و اموری که خارج از حد وجودشان نیست و نیز اموری که ممکن نیست علم صاحبان علم به آن تعلق گیرد، به خاطر خارج بودن از حد وجودشان، هر دو قسم برای
خداوند متعال معلوم و روشن است؛ چون او به تمام چیزها احاطه کامل دارد.
قبل از هر چیز لازم است به این نکته پرداخته شود که واژه «عالِم» به معنای «عالَم» ماده نیست؛ بلکه مراد از «عالِم الغیب» خداوند تبارک و تعالی است. خداوند در این آیه می‌فرماید: «
ثم تردون الی عالم الغیب و الشهادة»؛ پس از
مرگ به محضر کسی می‌روید که آگاه به
جهان غیب و شهود است و او از اعمال شما به شما خبر می‌دهد.
ازاین‌رو انسان پس از مرگ به
عالم ماده بر‌نمی‌گردد، گرچه ممکن است
روح مرده، پس از مرگ و قبل از
قیامت گاهی به
دنیا برگردد؛ چرا‌که جایگاه
ارواح مردگان پس از مرگ،
عالم برزخ است.
قرآن کریم می‌فرماید: «
... و من ورائهم برزخ الی یوم یبعثون؛
... و پشت سر آنان برزخی است تا روزی که برانگیخته شوند».
«
غیب» در اصل به معنای چیزی است که پوشیده و پنهان است و چون عالم ماورای محسوسات از حس ما پوشیده است، به آن غیب گفته می‌شود.
غیب و شهود دو نقطه مقابل یک‌دیگرند، شهود عالم محسوسات است و جهان غیب ماورای حس است.
خداوند متعال در
سوره جمعه، آیه ۸ می‌فرماید: «
...ثم تردون الی عالم الغیب و الشهادة فینبئکم بما کنتم تعملون؛
... سپس به‌سوی کسی که دانای پنهان و
آشکار است، باز گردانده می‌شوید؛ آن‌گاه شما را از آن‌چه انجام می‌دادید،
خبر می‌دهد»!
البته باید به این نکته نیز توجه کرد که غیب و شهادت جزو معانی نسبی هستند؛ یعنی یک چیز ممکن است نسبت به چیزی غیب و نسبت به چیز دیگر شهادت باشد.
برای مثال، اگر فرض کنیم شخصی داخل خانه باشد و فردی دیگر بیرون خانه، اشیایی که داخل خانه می‌باشد برای آن‌که داخل است، همگی آشکار می‌باشد؛ ولی برای شخصی که خارج خانه هست، همان اشیا جزو امور غیبی و نمایی است که از آن‌ها اطلاعی ندارد.
بنابراین غیب و شهادت نسبت به افراد عالم و جاهل متفاوت می‌باشد. هرقدر دانسته‌های یک فرد بیش‌تر باشد، چیزهایی که از او پنهان هستند، کم خواهند بود؛ ازاین‌رو برای خدایی که
علم او نامحدود است و هیچ‌چیز نیست که از حیطه و دایره علمی او خارج باشد، همه چیز شهادت و آشکار و روشن است و برای او هیچ غیب و نمایی وجود ندارد.
بنابراین معنای
علم خدا به غیب و شهادت این است که در حقیقت همه چیز برای او شهادت است. غیب و شهود موجودات نسبت به هم، همه برای خدا شهادت است.
به تعبیر دیگر معنای آیه «عالم الغیب و الشهادة» این است که اموری که ممکن است علم صاحبان علم به ان احاطه یابد و اموری که خارج از حد وجودشان نیست و نیز اموری که ممکن نیست علم صاحبان علم به آن تعلق گیرد، به خاطر خارج بودن از حد وجودشان، هر دو قسم برای
خداوند متعال معلوم و روشن است؛ چون او به تمام چیزها احاطه کامل دارد؛ «
...الا انه بکل شیء محیط؛
آگاه باشید که خداوند به همه چیز احاطه دارد»!
در
آیه یادشده (
سوره جمعه، آیه ۸)
یهودیان را
تهدید کرده و خطاب به آن‌ها فرموده: چه بخواهند و چه نخواهند مرگ آن‌ها را فرا می‌گیرد؛ سپس با ستم‌کاری و
گناه به سمت خدا برمی‌گردند و خداوند به حقیقت
اعمال ظاهری و پنهانی آن‌ها آگاه است؛ چون خداوند
عالم به غیب و شهادت است و هیچ عملی از آنان بر
خدا پوشیده نیست.
عالم شهادت، شامل عالم مادی و غیر مادی نیز می‌شود و منظور از شهادت، آگاهی خداوند به اعمال ظاهری آنان است.
۱. محمدحسین طباطبایی،
المیزان فی تفسیر القرآن، قم، مؤسسة مطبوعاتی اسماعیلیان، چ ۳، ۱۳۹۰ ق، ج ۱۱، ص ۲۰.
۲. محسن قرائتی،
معاد، قم، در راه حق، چ ۳، ۱۳۶۸.
۳. ناصر مکارم شیرازی و دیگران،
تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چ ۴، ۱۳۶۷، ج ۱، ص ۷۰ ـ ۷۳؛ ج ۱۰، ص ۱۳۹، ج ۱۸، ص ۲۷۸؛ ج ۲۴، ص ۱۱۸.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «عالم الغیب»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱۲/۱۴.
