زوال ایمان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: گناه،
معصیت،
ایمان،
روزه،
زنا،
شراب،
حسد،
طمع.
پرسش: چه گناهانی
انسان را از ایمان خارج می‌کنند؟
پاسخ: در روایات وارده از سوی
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و امامان معصوم (علیه‌السّلام)، حقیقت و رکن ایمان، مرکب از سه چیز است: الف. شناخت و اعتقاد قلبی، ب. اقرار لفظی و زبانی، ج. عمل به اعضا و جوارح بدن. پنج چیز موجب از بین رفتن ایمان و خروج شخص، از ایمان می‌شود که یکی از آنها انجام
گناهان کبیره است.
هنگامی که شخص، مرتکب گناه و معصیت کبیره‌ای می‌شود، یکی از ارکان ایمان که عمل به اعضا و جوارح باشد از بین می‌رود. البته این زوال و از بین رفتن، نسبی بوده نه مطلق.
در بین گناهان، برخی از گناهان؛ مانند زنا، نوشیدن شراب، حسد،
حرص، طمع، افطار عمدی و بدون عذر روزه در ماه رمضان، چون دارای اثر تخریبی بیشتری در روح شخص گناه‌کار هستند، در روایات از آنان به عنوان گناهان از بین برنده ایمان نام برده شده است، ولی این موارد از باب ذکر مهم‌ترین مصداق بوده، نه این‌که زوال ایمان منحصر به انجام همین چند گناه باشد.
در روایات وارده از سوی پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و امامان معصوم (علیه‌السّلام)، حقیقت و رکن ایمان، مرکب از سه چیز است: الف. شناخت و اعتقاد قلبی، ب. اقرار لفظی و زبانی، ج. عمل به اعضا و جوارح بدن. این سه رکن در کلام معصومین (علیه‌السّلام) به تعابیر مختلف ذکر شده است، چنان‌که نبی مکرم اسلام می‌فرماید: «الْاِیمَانُ عَقْدٌ بِالْقَلْبِ وَ قَوْلٌ بِاللِّسَانِ وَ عَمَلٌ بِالْاَرْکَانِ»؛
ایمان، گره و رابطه به قلب، گفتار و اظهار به زبان و عمل به ارکان و پایه‌های معرفت است.
در روایت دیگر
اباصلت هروی از
امام رضا (علیه‌السّلام) از حقیقت ایمان سؤال پرسید، آن‌حضرت فرمودند: «الْاِیمَانُ عَقْدٌ بِالْقَلْبِ وَ لَفْظٌ بِاللِّسَانِ وَ عَمَلٌ بِالْجَوَارِحِ لَا یَکُونُ الْاِیمَانُ اِلَّا هَکَذَا»؛
ایمان، رابطه و گره به قلب، اظهار آن به زبان و عمل به اعضا و جوارح بدن است، ایمان غیر از این امور نیست.
پنج چیز که به هم شبیه و معروف هستند، موجب از بین رفتن ایمان می‌شوند: ۱.
کفر ۲.
شرک ۳.
ضلالت و گمراهی، ۴.
فسق ۵. انجام گناهان کبیره.
بنابر این، یکی از چیزهایی که موجب زوال ایمان می‌شود انجام گناهان کبیره است که محور بحث ما است؛ از این‌رو، بحث را نسبت به آن پیگیر خواهیم شد، و از بحث پیرامون دیگر امور زایل کننده ایمان، صرف نظر می‌کنیم.
آنچه از روایات وارده از سوی معصومان به دست می‌آید این است که اعمال صالح، اخلاق نیکو و ترس از خداوند متعال، مانند قلعه محکمی است برای ایمان و نگه‌دارنده ایمان از دست برد شیاطین انسی و جنی است، و ارتکاب معصیت و گناهان کبیره موجب زوال و از بین رفتن ایمان می‌شود و به طور ناخودآگاه در آن اثر می‌کند.
اصبغ بن نباته یکی از یاران خاص
امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام)، نقل می‌کند: «مردی خدمت امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) آمد و گفت: یا امیرالمؤمنین! برخی از مردم عقیده دارند که بنده تا ایمان دارد، زنا مرتکب نمی‌شود،
سرقت نمی‌کند، شراب نمی‌نوشد،
ربا نمی‌خورد و مرتکب
قتل نمی‌شود. این عقیده بر من گران آمده و از آن دلتنگ شده‌ام؛ زیرا چنان بنده‌ای هم
نماز می‌خواند، مانند من
دعا می‌کند، او از من زن می‌گیرد و من از او زن می‌گیرم و از یکدیگر
ارث می‌بریم، با وجود این برای گناه کوچکی که بدان آلوده شده از ایمان خارج می‌شود؟!
امیرالمؤمنین، علی (علیه‌السّلام) فرمود: برادران دینی تو راست می‌گویند من هم این کلام را از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) شنیده‌ام».
سپس ایشان بیاناتی در مورد بازگشت روح ایمان ارائه می‌فرمایند.
امام صادق (علیه‌السّلام) در این باره فرمود: «قلب دو گوش دارد؛ چون بنده آهنگ گناهی کند،
روح ایمان (
فرشته یا
عقل یا نیروی ایمان) به او می‌گوید: نکن، و
شیطان به او می‌گوید بکن، و هر گاه (مشغول ارتکاب
گناه شود، مثل این‌که) روی شکم زن
زانیه افتاده باشد، روح ایمان از او بر کنار شود.»
آنچه در این رابطه می‌توان گفت؛ با توجه به این‌که اثر تخریبی برخی از گناهان در از بین بردن و زوال ایمان، بیشتر است در روایات از آن گناهان به خصوص یاد شده است که به چند نمونه اشاره می‌کنیم:
از امام صادق (علیه‌السّلام) سؤال شد: چه چیزی مایه ثبات و پا بر جایی ایمان است؟ فرمود:
ورع و باز ایستادن از گناه، پرسیده شد: چه چیز باعث زوال ایمان است؟ فرمود: طمع.
در روایتی دیگر فرمود: کسی که زنا کند و یا شراب بنوشد و کسی که روزه ماه رمضان را عمداً بخورد از ایمان خارج شده است.
همچنین آن حضرت فرمودند: «اِنَّ الْحَسَدَ یَاْکُلُ الْاِیمَانَ کَمَا تَاْکُلُ النَّارُ الْحَطَبَ؛
حسد ایمان را می‌خورد و از بین می‌برد همان‌گونه که آتش هیزم را می‌خورد و از بین می‌برد.»
گفتنی است زوال و از بین رفتن ایمان به سبب انجام گناه، نسبی است نه مطلق؛ یعنی تا زمانی که شخص، در حال ارتکاب گناه و معصیت است روح ایمان از او سلب می‌شود، ولی هنگامی که از گناه دست کشید ایمانش باز می‌گردد.
چنان‌که
صباح بن سیابه می‌گوید: خدمت امام صادق (علیه‌السّلام) بودم که
محمد بن عبده به حضرت عرض کرد: زانی در حال زنا کردن
مؤمن است؟ فرمود: نه، زمانی که روی شکم آن زن است، ایمان از او سلب شود و چون برخیزد، ایمان به او برگردد، من عرض کردم: قصد دارد دوباره هم زنا کند، فرمود: چه بسا قصد می‌کند دوباره زنا کند ولی نمی‌کند، پس با قصد زنا ایمانش سلب نشود.
همان‌گونه که در تعریف ایمان بیان شد ایمان دارای سه رکن قلبی، زبانی و جوارحی است که هنگام ارتکاب گناه و معصیت، یکی از مهم‌ترین ارکان ایمان که عمل به اعضا و جوارح باشد از بین می‌رود؛ زیرا اعضا و جوارح هنگام انجام معصیت در اختیار
شیطان و گوش به فرمان شیطان شده‌اند و به ندای قلبی شناخت و معرفت، گوش جان نسپرده‌اند، بنابراین، با از بین رفتن یکی از اجزای این مرکب، در روایات اسلامی، حکم به زوال آن مرکب گردیده، اما نه به طور مطلق، از این‌رو پس از انصراف از معصیت، دوباره ارکان ایمان تمام و حکم به بر گشت ایمان می‌شود.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «زوال ایمان»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۵/۲۰.
