• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

خطبه فدکیّه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: حضرت فاطمه سلام‌الله‌علیها، انصار، خطبه فدکیه.
پرسش: چرا در پایان خطبه‌ی فدکیه، حضرت زهرا ـ سلام‌الله‌علیها ـ گفتار خود را اختصاصاً خطاب به انصار ایراد می‌فرمایند؟ و این‌که می‌فرمایند: «برگزیدگانی هستید که برای ما اهل بیت اختیار گشته‌اید » مگر مهاجرین گوش به فرمان اهل بیت نبوده‌اند؟
پاسخ:



حضرت زهرا ـ سلام‌الله‌علیها ـ پس از آن‌که سخنان مستدل و عتاب‌آمیزی خطاب جمع حاضر در مسجد و شخص ابوبکر ایراد فرمودند، روی سخن را به سمت انصار کرده
[۱] «ثُمَّ رَمَتْ بِطَرْفِهَا نَحْوَ الْأَنْصَارِ فَقَالَتْ یَا مَعَشرَ النقیبة وَ أَعْضَادَ الْمِلَّةِ، وَ حضنة الْإِسْلَامِ، مَا هَذِهِ الْغَمِیزَةُ فِی حَقِّی، وَ السِّنَةُ عَنْ ظُلَامَتِی‌...».
و برای بیدار کردن و توجه دادن آنها به عمق جریان، مطالب دیگری را متذکر شد. عطف توجه حضرت فاطمه ـ سلام‌الله‌علیها ـ به گروه انصار می‌تواند دلایلی داشته باشد، ازجمله:

۱.۱ - ۱. انصار، وسیله‌ای برای حفظ اسلام

حضرت در این‌جا می‌خواهند بفرمایند: اسلام به‌واسطه شما و در دامن شما بزرگ شده و توسعه پیدا کرده است؛ زیرا انصار بودند که سبب حفظ اسلام گشتند. آنان با عهد و پیمانی که با پیامبر اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ بستند و آن‌ حضرت را به مدینه دعوت کردند، اولین حکومت اسلامی را تشکیل دادند؛ یعنی درحقیقت با فداکاری انصار بود که نهال نوپای اسلام محکم و پابرجا شد.

۱.۱.۱ - معنای و حضنة الاسلام

بر‌این‌اساس حضرت خطاب به آنان می‌فرماید: «و حضنة الاسلام»؛ یعنی ای حافظان اسلام که اسلام در دامن شما رشد و توسعه پیدا کرد. «حضنة» جمع «حاضن» به معنای حفظ و نگه‌داری کردن است.

۱.۱.۲ - معنای و أعضاد الملة

«و أعضاد الملة»؛ و ای بازوان دین و شریعت! «أعضاد» جمع «عضد» است به معنای بازو.
[۳] راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، تحقیق، صفوان عدنان داودی، ص ۵۷۱ ؟؟؟، دارالعلم الدار الشامیة، دمشق بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.


از باب این‌که بازو وسیله قدرت انسان است و انسان قدرت خود را به‌وسیله بازو اعمال می‌کند، حضرت می‌فرمایند: شما بازوان شریعت اسلام بودید و شما بودید که اسلام را یاری کردید.

۱.۲ - ۲. سفارش خاص پیامبر به انصار

شاید این خطاب خاص به دلیل وصیت و سفارش ویژه‌ای باشد که پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ در مورد اهل بیت، به انصار نمودند: «احْفَظُونِی مَعَاشِرَ الْأَنْصَارِ فِی أَهْلِ بَیْتِی فَإِنَّ اللَّطِیفَ الْخَبِیرَ أَخْبَرَنِی أَنَّهُمَا لَنْ یَفْتَرِقَا حَتَّی یَرِدَا عَلَیَّ الْحَوْض‌»؛
[۵] ابن طاووس، علی بن موسی‌، طرف من الأنباء و المناقب، ص ۱۴۴، تاسوعا، مشهد، چاپ اول، ۱۴۲۰ق.
ای گروه انصار، مرا در اهل بیتم حفظ کنید؛ چراکه خداوند لطیف و خبیر به من خبر داد که این دو (قرآن و اهل بیت) هرگز از هم جداشدنی نیستند تا در حوض کوثر بر من عرضه شوند!

۱.۲.۱ - چگونگی حفظ حرمت افراد

ازاین‌روست که دختر رسول خدا می‌فرماید: «أما کان رسول الله ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ أبی یقول: المرء یحفظ فی ولده؟»؛ آیا پدرم رسول خدا ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ نمی‌فرمود: (حرمت) هر مردی در (احترام به) اولادش حفظ می‌شود؟
این سخن در حقیقت بیانگر این است که اگر می‌خواهید حرمت و موقعیت شخصی که از دنیا رفته، محفوظ باشد، به فرزندان او احترام کنید، حرمت فرزندانش را نگه‌ دارید؛ زیرا بچه‌ها، یادگاران او هستند. اگر شما بخواهید به پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ احترام کنید، باید حرمت اولاد او را نگاه دارید، از حقوق اهل بیتش دفاع کنید.

۱.۲.۲ - احترام به سادات

احترام به سادات نیز از همین جا سرچشمه می‌گیرد؛ چون آنان اولاد پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ هستند و احترام گذاشتن ما به آنان درحقیقت احترام به پیامبر اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ است.


به هر صورت، حضرت فاطمه ـ سلام‌الله‌علیها ـ در پایان خطبه فدکیه متوجه گروه انصار شده و آنان را مورد خطاب قرار داده و فرمود: ای گروه بزرگانی که از همه چیز آگاهید؛ چرا این‌قدر نسبت به حق من از خود ضعف نشان می‌دهید؟ حضرت زهرا در واقع می‌خواهند بفرمایند شما که بازوان ملت اسلام بودید و اسلام در دامن شما رشد پیدا کرد و همواره مطیع پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ بودید، چگونه است که الآن در مقابل این همه ظلمی که به عترت پیامبرتان می‌شود، ساکت نشسته‌اید و از حریم آنان دفاع نمی‌کنید؟!

۲.۱ - معنای والسنة عن ظلامتی

«والسنة عن ظلامتی؟»؛ و چیست این چرت و غفلت شما از ظلمی که به من وارد شده است؟ «سنة» مصدر باب «وسن، یوسن» است به معنای چرت زدن، و به معنای غفلت هم به کار رفته است.
[۸] راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، تحقیق، صفوان عدنان داودی، ص ۸۷۲ ؟؟؟، دارالعلم الدار الشامیة، دمشق بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.

در این‌جا حضرت خطاب به انصار می‌فرمایند: چرا چرتتان برده و از ظلمی که به من وارد شده است، چشم برهم گذاشته‌اید؟ آنانی که بعد از پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ قدرت را به قبضه‌ی خویش درآوردند، هر کاری بخواهند می‌کنند و شما هیچ عکس‌العملی از خود نشان نمی‌دهید، گویا خودتان را به خواب زده‌اید!



۱. «ثُمَّ رَمَتْ بِطَرْفِهَا نَحْوَ الْأَنْصَارِ فَقَالَتْ یَا مَعَشرَ النقیبة وَ أَعْضَادَ الْمِلَّةِ، وَ حضنة الْإِسْلَامِ، مَا هَذِهِ الْغَمِیزَةُ فِی حَقِّی، وَ السِّنَةُ عَنْ ظُلَامَتِی‌...».
۲. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج ‌۱۳، ص ۱۲۳، دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع، بیروت، چاپ سوم، ۱۴۱۴ق.    
۳. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، تحقیق، صفوان عدنان داودی، ص ۵۷۱ ؟؟؟، دارالعلم الدار الشامیة، دمشق بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
۴. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج ‌۳، ص ۲۹۲، دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع، بیروت، چاپ سوم، ۱۴۱۴ق.    
۵. ابن طاووس، علی بن موسی‌، طرف من الأنباء و المناقب، ص ۱۴۴، تاسوعا، مشهد، چاپ اول، ۱۴۲۰ق.
۶. طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج علی أهل اللجاج، محقق و مصحح، خرسان، محمد باقر، ج ۱، ص ۱۰۲، نشر مرتضی، مشهد، چاپ اول، ۱۴۰۳ق؛ در نسخه طبرسی اصطلاح «النقیبة» آمده است.    
۷. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج ‌۱۳، ص ۴۴۹، دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع، بیروت، چاپ سوم، ۱۴۱۴ق.    
۸. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، تحقیق، صفوان عدنان داودی، ص ۸۷۲ ؟؟؟، دارالعلم الدار الشامیة، دمشق بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.



پایگاه اسلام کوئست.    


رده‌های این صفحه : تفسیر حدیث | حدیث شناسی




جعبه ابزار