نقد شبهه دلالت قرآن بر خاتمیت حجت الهی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: امام علی (علیه‌السّلام)،
حجت،
پیامبران، حجت الهی،
خاتمیت، رسولان،
سوره نساء.
پرسش: آیا آیاتی مانند: «رُسُلاً مُبَشِّرینَ وَ مُنْذِرینَ لِئَلاَّ یَکُونَ لِلنَّاسِ عَلَی اللهِ حُجَّةٌ بَعْدَ الرُّسُلِ»، شاهدی بر آن نیست که بعد از پیامبران، دیگر حجتی نخواهد آمد؟ و آیا این مخالف عقیده شیعیان نیست؟!
پاسخ اجمالی: برخی معتقدند که
آیه ۱۶۵ سوره نساء بر خاتمیت و نفی حجت الهی بعد از پیامبران دلالت دارد؛ افرادی که این شبهه را طراحی کرده‌اند، ابتدا ترجمه و تفسیری نادرست از آیه فوق ارائه داده و سپس نتیجه گرفته‌اند که خدا پس از رسولان الهی کسی را حجت قرار نداده است. در پاسخ باید گفته که؛ اولاً: آیه شریفه فوق در مقام بیان و تبیین
فلسفه بعثت پیامبران است و اصلاً آیه در مقام بحث خاتمیت پیامبران و حجت‌های الهی نیست. ثانیاً: حجت در آیه شریفه به معنای دلیل و مستمسک ملحدان، اراده و قصد شده است و بر انسان‌های برگزیده الهی اعم از پیامبر یا
امام ناظر نیست و آیه نهایتاً بر خاتمیت و پایان ظهور پیامبران دلالت می‌کند و این مورد اتفاق است.
یکی از شبهاتی که تلاش دارد تا حجت بودن امامان معصوم (علیه‌السّلام) را زیر سؤال برده و آن‌را منافی با اصل خاتمیت بداند این است که آیه شریفه «رُسُلاً مُبَشِّرینَ وَ مُنْذِرینَ لِئَلاَّ یَکُونَ لِلنَّاسِ عَلَی اللهِ حُجَّةٌ بَعْدَ الرُّسُلِ»
بر خاتمیت و نفی حجت الهی بعد از پیامبران دلالت دارد؛ افرادی که این شبهه را طراحی کرده‌اند، ابتدا ترجمه و تفسیری نادرست از آیه فوق ارائه داده و سپس نتیجه نادرستی را مطرح ساخته‌اند: «پس از رسولان الهی کسی را خدا حجت قرار نداده است... در
دین اسلام به حکم
آیه، پس از انبیا کس دیگر حجت نیست و جز انبیا به کسی
وحی نمی‌شود، ولی در مذهب، هر امامی حجت... و قول هر قطب و پیشوا حجت است».
در نقد این ترجمه و برداشت چند نکته بیان می‌شود:
• آیه شریفه فوق در مقام بیان و تبیین فلسفه بعثت پیامبران است؛ زیرا برخی گمان برده‌اند که با وجود
عقل، دیگر به نبوت آسمانی نیازی نیست یا این‌که ممکن بود برخی در
قیامت، دلیل عدم ایمان خود به
خدا و آخرت را عدم اتمام حجت الهی در حق خودشان توجیه کنند، به همین جهت؛ آیه شریفه
ضرورت بعثت انبیاء را چنین بازگو می‌کند که خداوند در طول تاریخ پیامبرانی را با دو ویژگی «مژده‌دهنده» و «ترساننده» فرستاد تا این‌که بهانه و توجیهی به نفع مردم ((للناس) لام برای نفع است.) بر علیه خداوند «علی الله» وجود نداشته باشد.
پس اصلاً آیه در مقام بحث خاتمیت پیامبران و حجت‌های الهی نیست تا از آن به عنوان پایان دوره تحقق حجت الهی تلقی شود. آنچه این برداشت را تقویت می‌کند آن است که بر اساس این آیه، بعد از ارسال هر پیامبری، حجت برای مخاطبان او تمام شده است، اما با این وجود، نمی‌توان گفت که بعد از آن پیامبر، پیامبر دیگری نخواهد آمد.
• از نکته پیشین روشن می‌شود حجت در آیه شریفه به معنای دلیل و مستمسک ملحدان، اراده و قصد شده است و بر انسان‌های برگزیده الهی اعم از پیامبر یا امام ناظر نیست.
• آیه شریفه، نهایت بر خاتمیت و پایان ظهور پیامبران «الرسل» دلالت می‌کند و این ادعا مورد اتفاق است. نه پایان حجت الهی؛ زیرا حجیت و اطاعت
امام معصوم (علیه‌السّلام) در طول حجیت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و خداوند است؛ از آن‌جا که بعد از رحلت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) آخرین حجت آسمانی از جنس نبوت خاتمه یافته است، حجت آسمانی از جنس
امامت و
ولایت جایگزین آن می‌شود و مطابق روایات پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، امام معصوم (علیه‌السّلام) در همه شئون نبوت (مانند مرجعیت، تفسیر دین و لزوم اطاعت) به انجام وظیفه خواهد پرداخت و کلام آن مانند کلام پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) برای دیگران حجت و ملاک حق خواهد بود. پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بارها به مقام و منزلت امام علی (علیه‌السّلام) به عنوان برگزیده و حجت الهی تصریح داشته است؛ چنان‌که خطاب به یکی از اصحاب خویش با اشاره به حضرت علی (علیه‌السّلام) فرمود: «اَنَا وَ هَذَا حُجَّةُ اللهِ عَلَی خَلْقِه؛
من و این حجت خدائیم بر خلق او.»
نکته قابل تامل در این حدیث توصیف پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) حضرت علی (علیه‌السّلام) را به حجت الهی مانند خودش می‌باشد، پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) گویا حجت خدا بودن هر دویشان را به یک سیاق تفسیر می‌کند.
همچنین پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: «اِنَّ اللهَ جَعَلَ عَلِیّاً وَ زَوْجَتَهُ وَ اَبْنَاءَهُ حُجَجَ اللهِ عَلَی خَلْقِه؛
خداوند؛ علی (علیه‌السّلام) و همسر و فرزندانش را حجّت‌های خود بر مردم قرار داده است.»
بنابراین، مفهوم و معنای آیه شریفه آن است که رشته وحی همیشه در میان بشر بوده است و چگونه ممکن است خداوند افراد انسان را بدون راهنما و رهبر بگذارد و در‌عین‌حال برای آنها مسئولیت و تکلیف قائل شود؟ لذا ترجمه صحیح آیه شریفه این است: «ما این پیامبران را بشارت دهنده و انذار کننده قرار دادیم تا به رحمت و پاداش الهی، مردم را امیدوار سازند و از کیفرهای او بیم دهند تا اتمام حجت بر آنها شود و بهانه‌ای نداشته باشند».
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «نقد شبهه دلالت قرآن بر خاتمیت حجت الهی»، تاریخ بازیابی۱۴۰۰/۶/۲۴.
