نشانه قبولی نماز و عبادات
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: نماز، عبادات، قبولی نماز، قبولی عبادات.
پرسش: نشان قبولی نماز و اعمال واجب چیست؟
پاسخ: انسان از اندازه تأثیر
عبادت در جان خود و از بررسی
حضور قلب خود در عبادت‌ها ـ به خصوص نماز ـ می‌تواند به اندازه قبولی آن پی ببرد.
اگر کسی می‌خواهد نماز او قبول شود، باید آن را شایسته و نیکو انجام دهد و سبک نشمرد. در برخی
روایات آمده است که نماز و عبادت‌های انسان هر اندازه نیکو و شایسته انجام شود، زمینه قبولی و پذیرش بیش‌تری دارد.
اگر انسان برخی آثار (مانند
بازدارندگی از گناه و
آرامش دل) را در وجود خود یافت، معلوم است که
عمل او قبول شده و اثرگذار بوده است و گرنه معلوم نیست مورد قبول قرار گرفته باشد.
اولاً، چون هر کاری که
انسان انجام می‌دهد، آثار و پی‌آمدی خاص دارد، اعمال عبادی انسان نیز از این قاعده بیرون نیست؛ ازاین‌رو می‌توان گفت یکی از راه‌هایی که انسان به‌خوبی می‌تواند بفهمد که اعمال عبادی او (نظیر
نماز،
روزه و
حج) و هر
عبادت دیگر او مورد قبول خداوند قرار گرفته است یا نه، این است که ببیند آیا اعمال او در
روح و جان او اثری معنوی ایجاد کرده است یا نه؟
برای نزدیک شدن مطلب به ذهن، بدین مثال توجه شود: اگر کسی مریض باشد و دکتر برای او دارویی تجویز کند و دستور بدهد در فواصل زمانی معین آن دارو را مصرف کند، بدیهی است که اگر آن دارو برای آن مریض مفید واقع شود و برای درمان و علاج او اثر کند، هر مرتبه که مصرف می‌کند، در خود آثاری از بهبودی می‌یابد و با مصرف پیوسته آن دارو طبق دستور پزشک به‌تدریج
سلامتی خود را باز می‌یابد.
اعمال عبادی انسان نیز مانند مصرف آن داروی شفابخش است؛ یعنی همان‌طور که داروی پزشک، درمان امراض جسمانی است، عبادت نیز درمان و شفای امراض روحی است.
ازاین‌رو
قرآن کریم می‌فرماید: «
وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاءٌ وَرَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِینَ»؛
«ما آنچه را برای
مؤمنان مایه درمان و
رحمت است از قرآن نازل کردیم».
بنابراین از اندازه تأثیر عبادت در جان انسان به آسانی می‌توان به قبول شدن آن پی برد.
اولین اثر عبادت آن است که انسان را به
خدا نزدیک می‌کند و به خود مسلط می‌شود. هر اندازه انسان بر اثر عبادت
قرب به خدا پیدا کند و بر خود مسلط شود، به همان اندازه عبادت او مقبول است.
شهید مطهری در تبیین این مسئله می‌گوید: «اولین اثر عبادت که انسان را به
خدا نزدیک می‌کند، تسلط به خود است، از این‌جا بفهمید، کدام عبادت قبول است و کدام قبول نیست. عبادت بدون این‌که انسان را به خدا نزدیک کند، عبادت نیست؛ یعنی نمی‌توان باور کرد که انسان عبادت کند ولی به خدا نزدیک نشود و عبادتش را هم درست انجام داده باشد، چنین چیزی محال است، عبادت، شرط تقرب و نزدیک شدن به
خداوند است. وقتی عبادت مقبول است که ما را به خدا نزدیک کند؛ پس اولین و بهترین نشانه‌ای که ما بفهمیم آیا عبادت ما مورد قبول
پروردگار واقع شده یا نه، آن است که ببینیم با آن عبادت چه اندازه بر خود مسلط و به خداوند نزدیک شده‌ایم».
ثانیاً، از دقت در بعضی
آیات و
روایات به آسانی می‌توان فهمید که نشانه پذیرش عبادت‌های انسان چیست. در این‌جا به چند نمونه از آیات و روایات اشاره می‌شود:
امام صادق (علیه‌السلام) فرمود: «
ان العبد لایقبل منه الصلوة الّا ما اقبل فیها؛
همانا
نماز بنده به اندازه توجه و
حضور قلب او پذیرفته می‌شود».
از این روایت معلوم می‌شود که انسان از بررسی حضور قلب خود در عبادت‌ها به خصوص نماز به اندازه قبولی آن پی ببرد».
و در برخی روایات آمده است که نماز و عبادت‌های انسان هر اندازه نیکو و شایسته انجام شود، زمینه قبولی و پذیرش بیش‌تری دارد:
قسم به خدا! زمانی فرا می‌رسد که پنجاه سال بر شخص می‌گذرد؛ درحالی‌که هیچ نمازی از او قبول نشده است، زیر او نمازش را سبک شمرده است و خداوند قبول نمی‌کند، مگر اعمالی را که نیکو و شایسته انجام شود و سبک شمرده نشود.
از این
روایت معلوم می‌شود اگر کسی می‌خواهد نماز او قبول شود، باید آن را شایسته و نیکو انجام دهد و سبک نشمرد.
یکی از عوامل قبولی عمل آن است که همراه با
اخلاص باشد.
ازاین‌رو
شهید ثانی در این باره می‌گوید: «اخلاص، کلید قبولی
عمل است».
پس هر اندازه عمل انسان خالصانه باشد، زمینه پذیرش بیش‌تر دارد و
امید به قبول شدن آن بیش‌تر است. چه این‌که از سوی دیگر، نماز و عبادت سبب پدید آمدن اخلاص و تثبیت آن در انسان می‌شود؛
چنان‌که در حدیثی آمده است: «
الصَّلاةُ تَثبیتٌ لِلاخلاصِ تَنزیهٌ عَنِ الِکبرِ؛
نماز باعث تثبیت اخلاص و پاکی انسان از
خودخواهی و
تکبر می‌شود».
ثالثاً، یکی از راه‌های فهمیدن قبولی اعمال توجه به آثار آن است. خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید:
چون در برخی روایات و آیات به آثار عمل نیز اشاره شده است؛ از جمله فرمود: «
اِنَّ الصَّلَاةَ تَنْهَی عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْکَرِ ؛
نماز انسان را از بدی‌ها و زشتی‌ها باز می‌دارد».
ـ در روایتی آمده: «
اَلصّیامُ وَ الْحَجُّ تَسْکینُ الْقُلوبِ؛
روزه و
حج سبب آرامش دل می‌شود».
ـ یا به طور مطلق فرمود: «
اَلَا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ؛
آگاه باشید که با
یاد خدا دل‌ها
آرامش پیدا می‌کند».
بنابراین انسان باید ببیند که این آثار در وجود او پدید آمده است یا نه. اگر این آثار را در وجود خود یافت، معلوم است که عمل او قبول شده و اثرگذار بوده است، و گرنه معلوم نیست مورد قبول قرار گرفته باشد.
رابعاً، یکی از راه‌های دیگر آن است که انسان
اعمال و عباداتش را طبق شرایط و آدابی که در
شرع بیان شده است، انجام دهد که در این صورت احتمال قبولی آن زیاد است؛ زیرا اگر اعمال برابر شرایط انجام شود، اما مورد پذیرش قرار نگیرد، نقص غرض لازم می‌آید که از خدای حکیم چنین کاری محال است.
۱. امام خمینی، سر الصلوة، مؤسسه آثار امام خمینی، چ ۶، ۱۳۷۸ ش.
۲. مطهری، مرتضی، آزادی معنوی (با ویرایش جدید و اضافات)، صدرا، چ ۱۹، ۱۳۷۸ ش.
۳. سه رساله در اسرار نماز، فراهانی، تهران، ۱۳۷۷ ش.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «نشانه قبولی نماز و عبادات»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۹/۲۳.
