رابطه عمل صالح و عبادت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: عمل صالح،
عبادت،
اخلاص،
ایمان،
قرآن.
پرسش: عمل صالح به چه کارهایی گفته می‌شود؟ و چه رابطه‌ای با عبادت دارد؟
پاسخ اجمالی: رابطه منطقی بین عبادت و عمل صالح عموم و خصوص مطلق است؛ هر عبادتی عمل صالح است ولی هر عمل صالحی عبادت نیست؛ همچنین برای اینکه عمل صالح مستحق پاداش الهی باشد باید به چند نکته توجه کرد:
۱. اخلاص.
۲. هوشیاری و موقع‌شناسی.
۳. بی‌ارزش بودن ایمان بدون عمل صالح.
۴. قصد قربت .
واژه «صالح» از ریشه «ص ل ح» در لغت به معنای درست و صحیح، است و در مقابل فساد می‌آید.
عمل صالح یکی از واژه‌های قرآنی است که معنای وسیعی دارد و شامل هر کار خوبی می‌شود که برای خدا انجام گیرد. همچنین باید گفت؛ در بیشتر آیات قرآن کریم ایمان و عمل صالح در کنار هم آمده‌اند، اما آن‌جا که
ایمان تنها ذکر شده، برای آن است که ایمان خود منشأ عمل صالح می‌باشد.
همچنین برای اینکه عمل صالح مستحق پاداش الهی باشد باید به چند نکته توجه کرد:
اگرچه می‌توان تصور کرد که فردی بی‌ایمان، کرداری پسندیده انجام دهد و یا حتی فردی باایمان با انگیزه‌های غیر الهی دست به کاری نیک بزند، اما عمل صالحی که در قرآن بر آن تاکید و مستحق پاداش اعلام شده، کرداری است که با انگیزه‌های الهی انجام شود. در همین راستا اعمال صالحی که ریشه‌اش بر منبع ایمان استوار باشد، چون درختی پایدار خود را می‌نمایاند و گرنه دوام و بقاء نخواهد داشت و عملی شایسته درگاه خدا است که با خلوص نیت و به دستور او انجام گیرد.
باید توجه داشت که برای انجام عمل شایسته مناسب، هوشیاری و موقع‌شناسی بیش از اصل ایمان لازم است و به عبارت دیگر؛ اگرچه هر عمل صالحی باید از مبدء ایمان باشد، ولی ایمان به تنهایی منشأ عمل صالح نمی‌گردد؛ چون در موارد فراوانی صلاحیت با توجه به مقتضیات محیط تشخیص داده می‌شود و چه‌بسا کاری که با انگیزه الهی انجام شده و به خودی خود نیز ارزشمند باشد، اما نتوان آن‌را عملی صالح به شمار آورد؛ زیرا ایمان نقشه سعادت فرد و اجتماع را نشان می‌دهد و عمل صالح باید به گونه‌ای طراحی شود که فرد و اجتماع را برای رسیدن به چنین سعادتی آماده نماید.
در سایه ایمان که منشأ عمل صالح و محرک استعدادها و موجب امنیت عمومی است، سرزمین
دنیا که حاشیه
بهشت است آباد می‌گردد و منابع حیات در دست‌رس عموم قرار می‌گیرد؛ چرا که دنیای
فقر و ذلت نمی‌تواند مقدمه
آخرت ثروت و عزت گردد.
ایمان به تنهایی و جدا از عمل صالح تصور ندارد؛ بنابر‌این ایمان زیربنا و مانند ستون می‌ماند و عمل صالح مثل بناء و سقفی است که بر آن نهاده می‌شود و هر‌چه ایمان قوی‌تر باشد عمل صالح بیشتر از آن ظهور و بروز می‌نماید.
عمل صالح شامل هر کار خوب و اصلاحی است که برای خدا انجام گیرد؛ لذا آنچه که در عمل صالح مهم است، این است که به قصد تقرّب به پروردگار انجام گیرد و با نیت خالص همراه باشد؛ از‌این‌رو بزرگی یا کوچکی عمل مهم نیست، حتی اگر سنگی در وسط راه مردم افتاده باشد و انسان با نوک پا، آن‌را به کناری بزند تا مزاحم عبور و مرور مردم نباشد، این کار خود عملی صالح محسوب می‌شود. همان‌گونه قرآن می‌فرماید: «فَمَن یَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَیْرًا یَرَهُ».
با توجه به تمام آنچه گفته شد، اگرچه عمل صالح مفهوم وسیعی دارد که هر برنامه مفید و سازنده فردی و اجتماعی را در تمام زمینه‌های زندگی شامل می‌شود، اما در عین حال پیشوایان و اندیشمندان دینی، معیارها و مصداق‌هایی را نیز برای عمل صالح برشمرده‌اند.
•
امام علی (علیه‌السّلام) می‌فرماید: مراد از عمل صالح، پنج وعده
نماز یومیه است، به دلیل آن‌که خدای متعال فرمود: «وَ اَقامُوا الصَّلاةَ اِنَّا لا نُضِیعُ اَجْرَ الْمُصْلِحِینَ».
•از بعضی
صحابه نقل شده است که مراد از عمل صالح، اخلاص عمل است.
•عمل صالح آن است که چهار ویژگی داشته باشد:
علم،
نیّت،
صبر و
اخلاص.
•عمل صالح آن است که بر طبق
سنت باشد؛ چرا که عمل مبتدع (
بدعت) عمل صالح نیست.
•عمل صالح همان ادای
امانت است؛ زیرا که خدای متعال فرمود: «وَ کانَ اَبُوهُما صالِحاً...».
همان‌گونه که گفته شد موارد فوق تنها بیان برخی معیارها و مصادیق است.
اما در اینکه رابطه عبادت و عمل صالح چیست؟ باید گفت؛ در یک نگاه، «عبادت» خاص و «عمل صالح» عام‌تر از آن است؛ زیرا یک عمل می‌تواند به خودی خود رفتاری پسندیده باشد، اما چون انگیزه الهی همراهش نیست، زیر مجموعه عبادات جای نخواهد گرفت، اما با نگاهی که یک رفتار را تنها زمانی به عنوان عمل صالح ارزیابی می‌کند که دارای نیت درست هم باشد، و از طرفی هر عمل صالحی را عبادت به شمار می‌آورد، «عبادت» و «عمل صالح» با هم
مترادف خواهند بود.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «رابطه عمل صالح و عبادت» تاریخ بازیابی۱۳۹۹/۱۰/۲.
