برگشتن امام جماعت به سمت نمازگزاران بعد از نماز
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: سلام، امام جماعت،
نماز جماعت، قبله، مأموم، نمازگزران.
پرسش: آیا
مستحب است امام جماعت بعد از پایان نماز فوراً صورت خود را به طرف نمازگزاران کند؟ آیا
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) چنین عمل می‌کرد؟
پاسخ: روایت صریحی دال بر استحباب رو گرداندن امام جماعت به سمت نمازگزاران از سوی
اهل‌بیت (علیه‌السّلام) نرسیده و فقهای شیعه نیز متعرض این موضوع نشدند؛ اما با توجه به نقل
اهل‌سنت از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و رد نشدن آن از سوی اهل‌بیت (علیه‌السّلام) و با توجه به آثار خوب این عمل برای نمازگزاران، می‌توان این عمل را پسندیده دانست.
یکی از سنت‌ها و آداب نماز جماعت نزد
اهل‌سنت این است که امام جماعت بعد از سلام و پایان نماز روی خود را به طرف نمازگزاران برمی‌گرداند.
آنان با استناد به روایاتی معتقدند که این سنت از پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به آنها رسیده است:
«کان رسول الله اذا صلی صلاةً اقبل علینا بوجهه».
در میان
شیعیان اما چنین سنتی مشاهده نمی‌شود، و از فقهای شیعه فتوایی بر استحباب آن یافت نمی‌شود. البته
شیخ طوسی روایتی از
امام کاظم (علیه‌السّلام) نقل کرده است که شاید بتوان آن‌را مرتبط با این موضوع دانست:
«یونُسَ بْنِ یعْقُوبَ قَالَ: قُلْتُ لِاَبِی الْحَسَنِ الْاَوَّلِ عَلَیهِ السَّلَامُ: صَلَّیتُ بِقَوْمِی صَلَاةً فَقُمْتُ وَ لَمْ اُسَلِّمْ عَلَیهِمْ، نَسِیتُ، فَقَالُوا: مَا سَلَّمْتَ عَلَینَا.قَالَ: «اَ لَمْ تُسَلِّمْ وَ اَنْتَ جَالِسٌ؟» قُلْتُ: بَلَی.قَالَ: «فَلَا شَی‌ءَ عَلَیک، وَ لَوْ شِئْتَ حِینَ قَالُوا لَکَ اسْتَقْبَلْتَهُمْ بِوَجْهِک فَقُلْتَ: السَّلَامُ عَلَیکمْ؛
یونس بن یعقوب به امام کاظم (علیه‌السّلام) گفت: همراه با قوم خودم نماز خواندم (ظاهرا ایشان امام جماعت بود) و بعد از نماز بلند شدم و فراموش کردم که به مردم سلام دهم. مردم معترض شدند که چرا به ما سلام ندادی؟! امام (علیه‌السّلام) از او پرسید: آیا زمانی که نشسته بودی سلام ندادی؟! یونس گفت: بله! امام (علیه‌السّلام) فرمود: اشکالی ندارد و هنگامی که صورت خود را به سمت آنان نمودی، اگر خواستی در آن لحظه بگو «السَّلَامُ عَلَیکمْ».
این حدیث از نظر سند، روایتی موثق و صحیح است،
و با کمی تغییر، در برخی منابع دیگر نیز ذکر شده است.
اما فقها با استناد به این روایت، مطلبی مبنی بر استحباب روگرداندن امام جماعت به سوی نمازگزاران بیان نکردند. البته
مجلسی در تشریح این حدیث گفته است:
«ظاهر این روایت دلالت بر آن دارد که مستحب است امام جماعت هنگام گفتن «السلام علیکم»، یا پس از آن، صورت خود را به سمت نمازگزاران برگرداند».
گفتنی است؛ گزارش‌های دیگری نیز وجود دارد که بر اساس آن، پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و
امام علی (علیه‌السّلام) در موارد خاص، مثلاً برای اعلام مطلب مهمی، پس از نماز رو به سوی نمازگزاران کردند:
«قال حدثنا ابو احمد بن یحیی بن عبید بن القاسم القزوینی معنعنا عن سعد بن ابی وقاص قال صلی بنا النبی صلاة الفجر یوم الجمعة ثم اقبل علینا بوجهه الکریم الحسن و اثنی علی الله.
«نَصْرٌ عَمْرُو بْنُ خَالِدٍ عَنْ اَبِی الْحُسَیْنِ زَیْدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: خَرَجَ عَلِیٌّ وَ هُوَ یُرِیدُ صِفِّینَ حَتَّی اِذَا قَطَعَ النَّهَرَ اَمَرَ مُنَادِیَهُ فَنَادَی بِالصَّلَاةِ قَالَ: فَتَقَدَّمَ فَصَلَّی رَکْعَتَیْنِ حَتَّی اِذَا قَضَی الصَّلَاةَ اَقْبَلَ عَلَیْنَا فَقَالَ: «یَا اَیُّهَا النَّاسُ اَلَا مَنْ کَانَ مُشَیِّعاً اَوْ مُقِیماً فَلْیُتِمَّ الصَّلَاةَ فَاِنَّا قَوْمٌ عَلَی سَفَرٍ وَ مَنْ صَحِبَنَا فَلَا یَصُمِ الْمَفْرُوضَ وَ الصَّلَاةُ
[۱۰] رَکْعَتَانِ».
ولی روشن است که از این گزارش‌ها نمی‌توان استحباب کلی در تمام موارد را برداشت کرد.
نتیجه این‌که هر چند روایت صریحی دال بر استحباب رو گرداندن امام جماعت به سمت نمازگزاران از سوی ائمه اهل‌بیت (علیه‌السّلام) نرسیده و فقهای شیعه نیز متعرض این موضوع نشدند؛ اما با توجه به نقل اهل‌سنت از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و رد نشدن آن از سوی اهل‌بیت (علیه‌السّلام) و با توجه به آثار خوب این عمل برای نمازگزاران، می‌توان این عمل را پسندیده دانست.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «برگشتن امام جماعت به سمت نمازگزاران بعد از نماز»، تاریخ بازیابی۱۴۰۱/۳/۲۵.
