منکران
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: منکران، تقدیر، قضا و قدر، اشاعره، معتزله، مفوضه، قدریه، جبریه.
پرسش: آیا منکران تقدیر اهل تفویض‌اند؟
پاسخ:
به‌صورت مطلق نمی‌توان گفت هر‌کس منکر
تقدیر است، اهل تفویض است؛ زیرا قدریه و تقدیر دارای معانی مختلف است.
توضیح این‌که در برخی اخبار و روایات «قدریه» به کسانی اطلاق شده است که کارهای بنده را مشمول
قضاوقدر نمی‌دانند؛ بلکه تمام کارها را معلول
اراده استقلالی بنده می‌دانند و می‌گویند
خداوند هیچ دخالتی در کارهای بندگان ندارد. این دیدگاه منسوب به اکثر معتزله است که مفوضه و اهل تفویض هستند.
در برخی دیگر از اخبار و
روایات «قدریه» به گروهی اطلاق شده است که می‌گویند تمام کارهای بندگان چه
خیر، و چه شر از خداوند متعال صادر می‌شود و مخلوق اوست و به تقدیر و اراده او واقع می‌شود و قدرت بندگان هیچ دخالتی در انجام کارها ندارد. این دیدگاه منسوب به اکثر اشاعره است که جبریه هستند.
هرچند قدریه در روایات بر هر دو گروه «جبریه» و «مفوضه» اطلاق شده است، اما در بیش‌تر روایات در معنای تفویض استعمال شده است. در هر صورت دیدگاه
جبر و تفویض هر دو
باطل هستند و آن‌چه
حق است، دیدگاه «امر بین الأمرین» است که
شیعه دوازده امامی آن را قبول دارند.
با توجه به این‌که قدریه به هر دو معنای جبر و تفویض، در روایات استعمال شده است، نمی‌توان به‌طور مطلق گفت منکران تقدیر، اهل تفویض هستند، یا اهل جبر؛ بلکه اگر معنای اول ـ که به معنای تفویض است ـ را در نظر بگیریم، منکران تقدیر، منکران تفویض نیز خواهند بود؛ اما اگر معنای دوم ـ که به معنای جبر است ـ را قبول کنیم، منکران تقدیر، اهل تفویض خواهند بود. البته قائلین به «امر بین الامرین» در عین انکار تقدیر (به هر دو معنایی که گذشت) منکر تفویض نیز هستند.
