• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

مادّه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: ماده، جسم .
پرسش: آیا سخن فلاسفه که هر چیزی را که دارای طول، عرض، ارتفاع و جرم باشد، ماده می‌دانند، از نظر روایات درست است؟
پاسخ:



در پاسخ این پرسش چند نکته را باید یادآور شد:

۱.۱ - ۱. ماده و جسم

در فلسفه بین «ماده» و «جسم» تفاوت وجود دارد.

۱.۲ - ۲. معنای ماده در فلسفه

کلمه «ماده» در فلسفه به دو معنا به کار می‌رود: یکی به معنای حامل استعداد شیء؛ دوم به معنای حامل فعلیت شیء. مثلًا گاهی می‌گویند آب ماده است برای هوا؛ در این‌جا به معنای حامل استعداد هواست. گاهی نیز کلمه «ماده» را به معنای حامل فعلیت شیء به کار می‌برند؛ یعنی آنچه که الآن حامل فعلیت شیء است؛ مثلًا همین آب را در نظر بگیرید. خود آب مرکب است از صورتی و ماده‌ای. ماده‌اش آن است که پیش از اینکه آب تشکیل شود هم وجود داشته و صورتش آن فعلیتی است که الآن است و اکنون این صورت آب با ماده خودش متحد است. اکنون همین ماده‌ای که در آب است، هم ماده آب است و هم ماده هوا. به این معنا ماده آب است که حامل فعلیت آب است و به این معنا ماده هواست که حامل استعداد هواست.
[۱] مطهری، مرتضی، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ج ‌۸، ص ۱۰۱، صدرا، تهران.


۱.۳ - ۳. معنای جسم در فلسفه

«جسم» در فلسفه عبارت است از: چیزی که قابل ابعاد سه‌گانه ‌است؛ به این معنا که ممکن است در داخل آن سه خط فرض کنیم که هر سه عمود بر یکدیگر و در یک نقطه تلاقی کرده باشند و زاویه‌هایی که از تلاقی این خطوط پیدا می‌شود، همه زاویه قائمه باشد؛ ازاین‌روست که در تعریف جسم گفته‌اند: « جوهر یمکن ان یفرض فیه خطوط ثلثة متقاطعة علی زوایا قوائم».
[۲] مطهری، مرتضی، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ج ۵، ص ۵۴۶، صدرا، تهران.


۱.۴ - ۴. ماده در روایات

با جست‌وجویی که ما در منابع روایی انجام داده‌ایم، «ماده» در روایات به معنای ریشه، منبع، مایه و بن مایه آمده است. لذا از نگاه روایات ماده، اساس هر چیزی است.


ماده از نظر روایات می‌تواند با ماده فلسفی یکی باشد و تعارضی بین آن دو وجود ندارد، منتها نگاه‌ها فرق می‌کند؛ مثلاً آب در هر دو نگاه ماده است؛ از منظر فلاسفه از آن حیث که حامل استعداد هواست، یا از آن حیث که فعلیت دارد. همین آب در روایات نیز ماده خوانده می‌شود؛ اما از آن جهت که منشأ و ریشۀ بسیاری از چیزهاست.


۱. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ج ‌۸، ص ۱۰۱، صدرا، تهران.
۲. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ج ۵، ص ۵۴۶، صدرا، تهران.
۳. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق و مصحح، غفاری، علی‌اکبر، آخوندی، محمد، ج ۶، ص ۳۸۲، دارالکتب الإسلامیة، تهران، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ ق.    
۴. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق و مصحح، غفاری، علی‌اکبر، آخوندی، محمد، ج ۳، ص ۱۴، دارالکتب الإسلامیة، تهران، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ ق.    



پایگاه اسلام کوئست/    


رده‌های این صفحه : فلسفه اسلامی | ماده و صورت




جعبه ابزار