جهنم نرفتن مردم قم
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: گناه،
قم،
جهنم،
امام زمان.
پرسش: آیا مردم قم هر چه گناه کنند به جهنم نمی‌روند؟
پاسخ: در
روایات مربوط به قم، به جهنم نرفتن مردم قم تصریح نشده است.
آشیانه آل‌محمد بودن قم و یا
حجت بودن مردمش بر سایر مردم و همراه بودن آنها با قائم آل محمد و امثال اینها دلیل نمی‌شود که گناه‌کاران اهل قم به جهنم نروند، بلکه در ادامه یکی از روایات هلاکت جوانان مغرور و عصیان‌گر خاطرنشان شده است.
از دلایل عقلی و نقلی استفاده می‌شود که نافرمانی در مکان‌های مقدس؛ مثل قم،
مدینه و... به طور قطع گناه محسوب می‌شود و طبق قانون تجسم اعمال و عمل و عکس‌العمل، هیچ عمل شری بدون اثر نیست، مگر آن‌که با
توبه یا عامل دیگری محو یا تبدیل به حسنه شود. آیاتی، مانند «فمن یعمل مثقال ذرةٍ خیراً یره، و من یعمل مثقال ذرةٍ شراً یره»، نیز دلالت بر مترتب شدن اثر بر عمل دارد. علاوه بر این‌که ارتکاب گناه در مکان مقدس نوعی حرمت‌شکنی آن مکان است و گناهش شدیدتر خواهد بود و مجازات بیشتری را متوجه انجام دهنده آن می‌کند.
مکان‌ها و زمان‌های مقدس، و انسان‌های صاحب نفس پاک در حد آماده‌سازی و زمینه‌سازی در سرنوشت انسان مؤثر و مفیدند، ولی هیچ‌یک علت تام و تمام نیستند و مهم‌ترین عامل مؤثر، عمل خود شخص و طرز تفکر و جهان‌بینی و انتخاب شیوه زندگی و اراده او است. به عبارت دیگر، تاثیر زمان و مکان‌های ارزش‌مند مانند
شفاعت در نجات انسان است که مشروط به شروطی است؛ لذا وقتی می‌گوییم شب جمعه شب آمرزش گناهان است، مقصود این نیست که همه انسان‌ها بخشیده می‌شوند.
نخست لازم است روایات مرتبط با ارزش‌مندی قم و اهل آن بیان گردد، آن‌گاه با بررسی آنها پاسخ مناسبی نسبت به جهنم نرفتن مردم قم و حکم گناه کردن در سرزمین قم به عنوان مکان مقدس، ارائه شود:
«قم عش آل محمد و ماوی شیعتهم و لکن سیهلک جماعة من شبابهم بمعصیة آبائهم والاستخفاف والسخریة بکبرائهم و مع ذلک یدفع الله عنهم شرالاً عادی و کل سوء.
از
امام کاظم (علیه‌السّلام) نقل شده است: قم آشیانه آل محمّد است و جایگاه
شیعیان آنها است، ولی البته گروهی از جوان‌هایشان به گناه پدران خود و برای خوار شمردن و مسخره کردن بزرگان و مشایخ‌شان، هلاک شوند و با این وضع
خدا شرّ دشمنان و هر بدی را از آنها برگرداند.»
امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرماید: چون
بلاء و رنجی به شما رسد، بر شما است که به قم روید که جایگاه بنی‌فاطمه و آسایش‌گاه
مؤمنان است و زمانی آید که اولیاء و دوستان ما از ما نفرت گیرند و دور شوند و این صلاح آنها است که به دوستی ما شناخته نشوند، و خون و مالشان به جا ماند، کسی به قم و مردمش سوء قصد نکند، جز این‌که خدا او را خوار کند و از رحمت خود دور کند.
از
صفوان بن یحیی وارد شده است که روزی نزد
ابی الحسن (علیه‌السّلام) بودیم و ذکر قم و مردمش و میل آنها به مهدی (علیه‌السّلام) به میان آمد و بر آنها رحمت فرستاد و فرمود: خدا از آنها راضی باشد،... آنان بهترین
شیعه ما هستند از میان همه بلاد، خدا دوستی ما را در سرشت آنان خمیر کرده است.
با توجه به این روایات که پیرامون ارزش‌مندی و مقام والای قم و اهل آن ذکر شد، و دلایلی که در ادامه می‌آید می‌توان گفت:
علاوه بر این که جهنم نرفتن مردم قم در این روایات نیامده است قداست و ارزش‌مندی قم که از روایات استفاده می‌شود، نیز به معنای صالح بودن همه مردم قم و بهشتی بودن همه آنها و یا جهنم نرفتن هیچ‌یک از آنها نیست؛ زیرا روایات به گونه‌ای مطرح شده است که با بعضی از اهل قم سازگاری دارد، نه با همه آنان (به اصطلاح از قضایای محصوره نیستند، بلکه مهمله‌اند.) بلکه در ادامه روایت اوّل گذشت که عده‌ای از جوانان معصیت‌کار قم هلاک خواهند شد.
علاوه بر اینها،
عدالت و
حکمت خداوند اقتضا می‌کند که ظالم و عاصی قمی در مجازات و کیفر (جهنم رفتن) فرقی با دیگران نداشته باشند، هرچند که مکان مقدس باشد، و حق مظلوم از او ستانده شود. خداوند که «اشد المعاقبین فی موضع النکال و النقمه" است، آن‌جا که حکمتش اقتضا کند سخت‌ترین عقاب کننده است، حتی می‌شود ادعا کرد، اگر کسی در شهرهایی که مکان مقدسی است و زمینه گناه کمتر در آنها وجود دارد، مرتکب گناه و معصیت شود، استحقاق مجازات و کیفر بیشتری نسبت به دیگران دارد؛ زیرا گناه در زمان‌ها و مکان‌های مقدس علاوه بر اصل نافرمانی، حرمت‌شکنی نیز محسوب می‌شود و عذابش بیش از گناه در زمان و مکان عادی است.
از روایت (قصم الجبابرة) استفاده می‌شود که خداوند به جبارانی که به قم یورش ببرند چندان مهلتی نمی‌دهد و آنها را سخت درهم می‌شکند،
در صورتی که روی مصالحی در این جهان فانی، به بعضی از جباران و ستمگران مهلت داده می‌شود تا بر مجازاتشان افروده شود. درهم شکستن جباران اشاره به درهم شکستن گنه‌کاران نیز دارد.
می‌دانیم که گناه همیشه و همه جا از هر خطری خطرناک‌تر است، ولی از روایات استفاده می‌شود که هر گناهی در سرزمین مقدس قم و یا هر مکان مقدس دیگر، از گناه در مکان‌های معمولی خطرناک‌تر است.
از بعضی آیات به دست می‌آید که این جهان کشت‌زار جهان دیگر است و عمل انسان بسان دانه‌ای است که کشاورز در دل خاک می‌افشاند، سپس همان دانه رشد و نمو کرده، همان دانه را با مقادیر زیادتری برداشت می‌کند، اعمال انسان نیز با تبدلات و تغییرات بیشتری که لازمه سرای
رستاخیز است به خود انسان باز می‌گردد چنان‌که خداوند می‌فرماید:
«مَنْ کانَ یُرِیدُ حَرْثَ الْآخِرَةِ نَزِدْ لَهُ فِی حَرْثِهِ؛
هر کس کشت آخرت را بخواهد کشته او را افزایش می‌دهیم.»
از بعضی از آیات دیگر به دست می‌آید که کارهای نیک این دنیا در جهان دیگر به صورت نور و روشنایی در می‌آیند، منافقان از مؤمنان مطالبه این نور را می‌کنند، و می‌گویند: "انْظُرُونا نَقْتَبِسْ مِنْ نُورِکُمْ"؛
(صبر کنید تا ما از نور شما بهره گیریم). و به آنها گفته می‌شود: «ارْجِعُوا وَراءَکُمْ فَالْتَمِسُوا نُوراً؛ بازگردید، این نور را از دنیا طلب کنی»
این آیات و ده‌ها آیه دیگر، می‌رساند که ما، در روز رستاخیز عین عمل را به صورت کامل‌تر می‌یابیم و این همان تجسم اعمال است که دانشمندان اسلامی به آن قائل‌اند.
روایات بسیاری نیز از پیشوایان بزرگ اسلام بر این مطلب گواهی می‌دهند که ما در این‌جا به یک نمونه اکتفاء می‌کنیم:
پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به یکی از کسانی که تقاضای موعظه کرده بود، فرمود:
«و انه لابد لک یا قیس من قرین یدفن معک و هو حی و تدفن معه و انت میت فان کان کریما اکرمک و ان کان لئیما اسلمک ثم لا یحشر الا معک و لا تحشر الا معه و لا تسئل الا عنه فلا تجعله الا صالحا فانه ان صلح انست به، و ان فسد لا تستوحش الا منه و هو فعلک؛
ای قیس! ناگزیر، همنشینی داری که پس از مرگ، همراه تو دفن می‌شود، در حالی که او زنده است؛ و با او دفن می‌شوی در حالی که تو مرده‌ای، اگر او نیک و گرامی باشد، تو را گرامی می‌دارد و هر گاه او پست باشد تو را تسلیم حوادث می‌کند، سپس او با کسی جز تو محشور نمی‌شود و تو هم با کسی جز او به صحنه رستاخیز نمی‌آیی. از تو درباره غیر آن سؤالی نمی‌شود. بنابر این، سعی کن آن‌را به صورت شایسته انجام دهی؛ زیرا اگر آن، شایسته باشد، با او انس می‌گیری و گرنه از هیچ‌کس جز او وحشت نداری و آن "عمل" تو است.»
در این قانون فرقی بین افراد در مکان‌ها و زمان‌های مختلف وجود ندارد.
از نظر عقل و متون دینی، هر پاداش و یا مجازاتی بدون علت نیست. علت تام و تمام نتیجه اعمال مرحله بسته شدن پرونده اعمال انسان است. مثلاً بعد از مرحله مرگ، برای انسان
توبه و یا انجام حسناتی که موجب تبدیل وضعیت پرونده‌اش شود، مقدور نیست. و این‌طور نیست که پاداش‌ها و مجازات‌ها بدون حکمت و حساب و کتاب باشد و این‌گونه نیست که هر کس هر گناهی خواست انجام دهد و به صرف این‌که اهل مکان مقدسی است بتواند امتیازات و پاداش‌هایی کسب کند.
قرآن کریم می‌فرماید:
«فمن کان یرجو لقا ربه فلیعمل عملا صالحا؛
هر کس امید (سعادت) لقای پروردگار را دارد، پس باید عمل صالح انجام دهد.» و «هر کس به‌اندازه ذره‌ای عمل خیر انجام دهد آن‌را می‌بیند و هر کس به اندازه ذره‌ای بدی کند آن‌را می‌بیند».
قرآن در پاسخ
یهودیان که گفتند چند روز عذاب نمی‌شویم فرمود: «اتخذتم عند الله عهدا...»؛ آیا از خدا عهد و پیمان گرفتید که عذاب نکند و بعد فرمود: هر کس گناه کند و خطاها بر او احاطه کند همیشه در آتش خواهد بود.
البته، در حد آماده‌سازی و زمینه‌سازی، مکان‌ها و زمان‌های مقدس، و انسان‌های صاحب نفس و صالح در سرنوشت انسان مؤثر و مفیدند، ولی هیچ‌یک علت تام و تمام نیستند و مهم‌ترین عامل مؤثر عمل خود شخص و طرز تفکر و جهان‌بینی و انتخاب شیوه زندگی و اراده او است.
به عبارت دیگر، تاثیر زمان و مکان‌های ارزش‌مند، مانند
شفاعت در نجات انسان است که مشروط به شروطی است؛
لذا وقتی می‌گوییم انسان‌ها مورد شفاعت الهی قرار می‌گیرند؛ یعنی بر اساس موازین مشخص و تعیین‌شده‌ای که مربوط به استعدادها و ظرفیت‌هایی است که در افراد وجود دارد، این لطف شامل حال انسان‌ها می‌شود. این‌گونه است وقتی گفته می‌شود شب جمعه شب آمرزش گناهان است، مقصود این نیست که همه انسان‌ها بخشیده می‌شوند. این مسئله را می‌توان این‌گونه روشن‌تر نمود که وقتی می‌گوییم شب جمعه شب آمرزش گناهان است، مقصود این نیست که همه انسان‌ها بخشیده می‌شوند. از
امام صادق (علیه‌السّلام) نقل شده است که، شب جمعه حرمتی عظیم دارد، پس حرمت آن‌را ضایع مگردان و در عبادت آن تقصیر مکن.
براساس آنچه گفته شد، اگر چه مردم قم مورد عنایت ویژه خدای سبحان و
ائمه (علیه‌السّلام) هستند، ولی به دلایل عقلی و شرعی، گناه کردن در جایی مثل قم نه تنها گناه محسوب شده و موجب جهنمی شدن گناه‌کار می‌شود، بلکه مجازات شدیدتری را به دنبال خواهد داشت؛ زیرا:
در یک سرزمین مقدس علاوه بر خود گناه، حرمت‌شکنی نیز صورت می‌گیرد.
به‌طور کلی تجسم اعمال و عمل و عکس العمل (جز در مواردی مثل شفاعت و توبه و...) یک قانون و فرمول تغییرناپذیر است. و در تایید این قانون آیات فراوانی آمده است.
بنابراین، مکان مقدسی؛ مثل قم،
نجف،
مکه و... که فضای مناسبی برای کسب سعادت است، هرگونه گناه در آن نه تنها تخلف به شمار می‌آید، بلکه مرتکب آن مستحق مجازات شدیدتری نیز خواهد شد.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «جهنم نرفتن مردم قم»، تاریخ بازیابی۱۴۰۱/۶/۲۷.
