تفاوت اعمال خیر و حسنه و صالح

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

کلیدواژه: اعمال صالح، اعمال حسنه، اعمال خیر.

پرسش: فرق بین اعمال "خیر"، "حسنه" و "صالح" را لطفاً به طور مبسوط بیان نمایید؟

پاسخ:

---

واژه "خیر" از ریشه لغوی «خ ی ر» به معنای آنچه که در او نفع وخوبی و صلاح است، می‌باشد و دارای مصادیق متعددی است،مثل، مال، علم نافع و.... «الخیر: ما فیه نفع و صلاح، و هو ضد الشر، فالمال خیر، و الخیل خیر، و العلم النافع خیر و فی التنزیل العزیز: بیدک الخیر إنک علی کل شی‌ء قدیر. و قوله تعالی: فقال إنی أحببت حب الخیر عن ذکر ربی. قیل: الخیر هنا: الخیل لأنها أداة نفع. و قیل: هو المال و متاع الدنیا. و قوله تعالی: فمن تطوع خیرا فهو خیر له. أی: من زاد علی مقدار الفدیة تطوعا، فهو خیر له عند اللّه و گفته‌اند خیر، مقابل شر است، و در او نوعی تفضیل و برتری دادن، نیز وجود دارد.»

---

واژه "حسنه" از ریشه لغوی «ح س ن» به این معناست که چیزی به گونه‌ای باشد که نفس و طبع انسان آن را بپذیرد«، الحسن: فی اللغة: هو کون الشی‌ء علی وجه تقبله النفس و یمیل إلیه الطبع من حیث الاستمتاع به.» و حسنه به معنای جمال و زیبایی می‌آید و گفته‌اند حسن مقابل زشت است و حسنه مقابل سیئه.«حسن: الحُسْنُ: ضدُّ القُبْح و نقیضه. و الحَسَنةُ: ضدُّ السیِّئة.»

---

واژه "صالح" از ریشه «ص ل ح» به معنای درست و صحیح، است و در مقابل فساد می‌آید.

---

ولی این سه واژه از نظر موارد استعمال تفاوتی با هم ندارند و بر حسب موارد می‌توان هر یک را به جای دیگری معنی کرد چنانکه در کتب لغت گاهی یکی از آنها در توضیح دیگری آورده می‌شود، مثلاً در توضیح معنای اصلاح گفته‌اند: هرگاه نسبت به حیوانی خوبی(حسن) کردی، می‌گویی او را اصلاح و درست نمودم. «فی التهذیب تقول اصلحت الدابة اذا احسنت الیها.»
و به همین جهت مفسرین و لغویین به حسب قرائن موجود در کلام، مصادیق و معانی متعددی را برای آنها بیان می‌نمایند.
مثلاً؛ «صالح» را به: صحیح و سالم از نظر جسمی و بدنی، توبه کننده ، کسی که واجبات الهی و حقوق مردم را ادا می‌کند، معنا می‌نمایند. (یعنی مصداق آن را بیان می‌کنند).
و یا «حسنه»؛ را به: صدق ، گسترش روزی ، رضایت و خشنودی خداوند ، غنیمت ، نعمت ، محبت اهل بیت (علیهم‌السلام)«"الْحَسَنَةُ مَعْرِفَةُ الْوَلَایَةِ وَ حُبُّنَا أَهْلَ الْبَیْت"‌.» ، نماز ، معنا نمودند، یعنی بحسب قرائنی مصادیق مختلف آن را بیان می‌کنند.
و نیز واژه «خیر» را به صله رحم ، اعمال صالحه ، مال، معنا می‌نمایند.
به هر حال اعمال خیر، حسنه و صالحه تفاوت ماهوی با هم ندارند بلکه یک عمل از آن جهت که برتری دارد خیر است و از آن جهت که زیبا و نیکوست حسنه می‌باشد و از آن جهت که صحیح و درست می‌باشد به او عمل صالح می‌گویند.
بعضی از مفسرین در بیان مقصود از عمل صالح فرموده‌اند:"ظاهرا عمل صالح اعمالی است که روی میزان عقل و منطق و قانون شرع نیکو نماید و از شائبه ریا و عجب و پیروی هوی و هوس و از هر گونه منقصتی خالی و نزد عقلا پسندیده و لایق مقام عبودیت و پیشگاه حضرت احدیت باشد. "

---