بیان مسائل جنسی به کودکان و نوجوانان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: کودکان، لجاجت.
پرسش: لطفاً روش و شیوه مناسب و پسندیده را برای بیان مسائل جنسی به کودکان و نوجوانان بیان کنید؟
پاسخ:
غریزه جنسی یکی از غرایز نیرومند و حساس در زندگی انسان است و در حیات روانی و جسمانی او تأثیرات بسزایی دارد. بسیاری از رفتارها حتی بیماری‌های جسمانی و روانی از اختلال در این
غریزه مایه می‌گیرد؛ ازهمین‌رو اگر پرورش عاقلانه و درستی داشته باشد،
زندگی را قرین خوشی و آسایش می‌گرداند؛ و اگر در طریق
افراط و
تفریط واقع شود، ممکن است صدها ضایعه جسمانی و روانی به دنبال بیاورد.
غریزه جنسی در کودکان نابالغ نیز وجود دارد و چنین نیست که این غریزه در زمان
بلوغ پیدا شود؛ بلکه از زمان کودکی در نهاد
انسان نهفته است، اما به صورت مبهم و تاریک بوده و به شکل‌های گوناگون بروز می‌نماید. کودک تا ده، دوازده سالگی با همین حال زندگی می‌کند؛ اما از دوازده تا پانزده سالگی با سرعت بیش‌تری پرورش می‌یابد و تقریباً بیدار می‌شود.
امر
تربیت،
هدایت و تعدیل غریزه جنسی کودکان و نوجوانان امری بس خطیر و بزرگ است، که ظرافت‌های خاصی را می‌طلبد و باید با
علم و درایت کافی صورت پذیرد.
صلاح فردی و اجتماعی کودکان نیست که غریزه جنسی پشت پرده آن‌ها، قبل از بلوغ بیدار و
تحریک شود؛ زیرا اگر این غریزه به طور زودرس بیدار گردد، مشکلاتی را در زندگی
کودکان به وجود خواهد آورد، که ممکن است اسباب بدبختی و انحرافشان را فراهم سازد. اصلی که در این دوره حاکم است، اصل
سکوت و عدم اقدام جدی برای بیان مسائل جنسی است. این روند ادامه دارد، تا وقتی که در ذهن کودک سؤالی آماده شده و آن را از شما بپرسد.
پرسش کودکان از خواص و
اسرار پدیده‌ها، امری طبیعی است و هرگز نمی‌توان طفلی را به خاطر سؤال او مورد
تحقیر و
سرزنش قرار داد. شاید برخی از والدین و
مربیان در برابر سؤالات اخلاقی کودکان دچار این توهم شوند که او قصد بدی دارد؛ درحالی‌که اگر نیکو تأمل شود، درمی‌یابیم که طفل، چنین قصدی ندارد.
اولیا و مربیان نباید محیط وحشتی را به وجود آورند، تا کودکان نتوانند پرسش‌های خود را مطرح کنند؛ بلکه آن‌ها باید این
آزادی را داشته باشند که بدون احساس محدودیت و بیم از تحقیر و یا
تنبیه، اگر چیزی را نمی‌دانند بپرسند. اگر با صفا و صمیمت و در حد درک و شعور کودکان یک جواب ساده و شرع‌پسند بدهیم، اغلبشان قانع خواهند شد و لازم نیست مسائل پیچیده زناشویی را به
زبان بیاوریم.
در عین حال، حتی برای کودکانی که سؤالات جنسی ندارند، لازم است گاهگاهی در قالب
داستان،
تمثیل و در قالب شرح واقعه مجلس
عروسی، اطلاعات مختصری به آن‌ها بدهیم، دادن این اطلاعات به صورت کلی و اجمالی خود این نفع را دارد که اگر کودکی از معاشران خود مباحثی در این زمینه‌ها شنید، احساس غریبی نکرده و خود را نبازد.
کودکانی که در دوران نزدیک نوجوانی هستند و به زودی به مرحله بلوغ وارد خواهند شد، لازم است از مسائلی چون
قاعدگی و
احتلام و وظایفی که در این رابطه دارند، سردرآورند؛ اما به تدریج و در سطح درک و فهمشان و درلای لفّافه باید بیان شود.
درباره پاسخ‌گویی به پرسش‌های جنسی کودکان، به موارد زیر اشاره می‌کنیم:
پاسخ‌ها می‌تواند مستقیم یا غیر مستقیم مثلاً از طریق آشنایی کودک با حیات
حیوانات و
گیاهان و زادوولدها باشد؛ ولی در هر صورت باید با
زیرکی و مراقبت همراه باشد. باید مراقب باشید محیط تربیتی و نحوه پاسخ به سؤال به گونه‌ای نباشد که کودک را دچار بدآموزی کند و موجبات لغزش و
انحراف او را فراهم آورد و یا محیط آن‌چنان بدآموز و تحریک‌کننده نباشد که کودک را به کنجکاوی‌های ناروا و سؤالات بیش‌تر در این زمینه وا دارد.
نکتة بعدی اینکه، توجه به نوع سؤال و تعمق درباره انگیزه‌ها و علل آن، خود می‌تواند راهنمای خوبی برای
والدین و مربیان باشد که بدانند، چگونه باید موضع گرفت و پاسخ گفت.
پاسخ به سؤالات جنسی کودکان باید دارای ویژگی‌های زیر باشد:
۱. درست باشد. (آمیخته با
دروغ،
خرافات و اوهام نباشد.)
۲. ساده و دور از ابهام باشد.
۳. بدآموزو منحرف‌کننده نباشد.
۴. محدود و اقناع‌کننده باشد.
۵. تناسب سنی و درک و جنس مراعات شود، و در حد راهنمایی و ارضای حس کنجکاوی کودکان باشد.
۶. همراه با مسخرگی،
شوخی، هرزگی و تحریک نباشد.
۷. سبب آن نشود که ستر و
حجاب فیمابین شما و کودک پاره گردد.
این مرحله که با بیداری
غریزه جنسی همراه است، در حدود، ۱۲ یا ۱۳ سالگی آغاز می‌شود. نوجوان به علت بلوغ، گاهی دچار تنش غریزی شده و تجلیات جنسی در او پدید می‌آید. اوج حساسیت آن در حدود ۱۵ سالگی است و تا ۱۹ سالگی ادامه دارد. مشکل او اغلب این است که با والدین و مربیان رابطه مناسبی ندارد، تا بتواند سؤالات خویش را با آنان بی‌پرده در میان بگذارد. در نتیجه یا مشکلات را در دل نگه می‌دارد و یا از دوستان و معاشران خود سؤال می‌کند. باید توجه داشت که در همه نقاط
جهان سن بلوغ کاهش یافته و از طرف دیگر
سن ازدواج افزایش پیدا کرده، و این خود سبب عدم تعادل‌ها و بروز بسیاری از نابسامانی‌ها شده است.
هنگامی که احساس کردید
غریزه جنسی نوجوان تا حدی بیدار گشته و در معرض انقلاب و دگرگونی است، می‌توانید به مناسبت‌هایی رشته سخن را در دست گرفته و به زبان ساده به بیان مسائل جنسی بپردازید. به عنوان مثال به او بگویید: می‌دانم که اکنون به جایی رسیده‌ای که شاید افکار گوناگونی در مغزت ایجاد می‌شود. گاهی حالت تحریک به تو دست می‌دهد و میل داری شخص دیگری را لمس نمایی و... این‌ها هیچ مانعی ندارد و مقدمه‌ای برای
پدر و مادر شدن است؛ اما شرایط زندگی تحصیلات تو اکنون اجازه ازدواج نمی‌دهد، مواظب باش به دام‌های
فساد نیفتی و آن‌گاه علامت‌های بلوغ و احتلام‌های شبانه و قاعدگی و مسائل مربوط به آن و وجوب
غسل را برایش تشریح کنید و سپس عواقب و خطرات
انحرافات جنسی را برایش توضیح دهید و به او بگویید که
استمنا برای
بهداشت و سلامت جسم و روان انسان ضرر دارد و از
گناهان بزرگ به شمار می‌رود. باید به نوجوان تفهیم کنید که
عفیف و خویشتن‌دار باشد و بداند که حفظ و صیانت غریزه جنسی از سرمایه‌ها و امانت‌های الهی است و ارضای آن به گونه‌ای مشروع، از اهم
واجبات است. او باید وظایف جنسی دوران بلوغ را بداند، از فیزیولوژی جنسی، روان‌شناسی جنسی و
اخلاق جنسی، به صورت معقول سر درآورد و به تعدیل آن بپردازد.
ضرورت‌های اولیه در تربیت نوجوان، بدین شرح است:
شناخت نوجوان از نظر ابعاد زیستی، جسمانی، غریزی، اخلاقی، عاطفی و غیره؛
۲. شناخت مسائل و مشکلات و رفتار آنان و توجه به نوع
فرهنگ و شرایط اقلیمی و جغرافیایی آن‌ها؛
۳. تماس و ارتباط نزدیک با آن‌ها، جهت برقراری زمینه
انس و
تفاهم، برای امکان‌پذیر بودن تربیت؛
۴. اعلام
محبت و
دوستی مکرر به آن‌ها، تا باور کنند که محبوب ما هستند؛
۵. برنامه‌ریزی برای تربیت آنان براساس اصل تدریج و مرحله‌ای بودن و در نظر گرفتن اینکه هر مرحله‌ای اقتضائاتی دارد؛
۶. توجه به
شخصیت نوجوان و رعایت احترام او براساس اصل
کرامت ذاتی انسان؛
۷. هم‌زیستی و ملازم بودن با آن‌ها که
اسلام خواستار آن است.
۸. داشتن باور کافی به این امر که نوجوان قابل هدایت است و شور و
شر امروزی او نباید ما را مأیوس سازد.
۹. انعطاف‌پذیر و شکیبا بودن در برابر آن‌ها.
یکی از بهترین راه‌های پیش‌گیری از اختلالات نوجوانی، پرورش و تربیت
حس دوستی است؛ و نوجوانان نیاز دارند که به ما
اعتماد کنند و ما را مَحرم راز خود بدانند. اگر به عنوان یک مربی احساس وظیفه می‌کنید، حتماً این نکته را مد نظر قرار دهید، که رده‌های سنی و شرایط و فرهنگ‌های مختلف، بیان متفاوتی را می‌طلبد و اگر بتوانید در محیط آموزشگاهی و با تفکیک رده‌های سنی به بیان مسائل جنسی بپردازید، خیلی بهتر و بلکه لازم و ضروری است.
تربیت را با مدارا و مماشات، با موعظه و نطق‌های اخلاقی و با انگشت‌گذاری روی نقاط فطری و وجدانی که در این سن بیدار است، آن‌ها را با خود همراه نمایید. سعی کنید از
تعریض و
کنایه، داستان‌سرایی، به کارگیری امثال و
حکم، بازگویی عبرت‌ها، اندرز و تخویف،
تبشیر، قهر کوتاه مدت استفاده کنید و هرگز آن‌ها را مأیوس نکنید؛ بلکه همیشه روح
امید بر کالبد وجودشان بدمید.
۱. پرهیز از رفتار تحقیر‌آمیز نسبت به آنان، که از علل عمده
انزوا و
گوشه‌گیری آن‌هاست، به ویژه که بسیار دل ناز کند.
۲. پرهیز از اعمال فشار و سخت‌گیری و سرکوب کردن آن‌ها.
۳. پرهیز از سوء‌ظن‌های بیجا و بی‌اساس.
۴. پرهیز از سرزنش‌ها، انتقادهای نیش‌دار و عیب‌جویی‌ها.
۱. شناخت، هدایت و تربیت، دکتر علی قائمی، انتشارات امیری.
۲. روان‌شناسی و تربیت جنسی کودکان و نوجوانان، کوچتکف و لاییک، ترجمه محمد تقی‌زاده، انتشارات بنیاد.
۳. کودک از نظر وراثت و تربیت، ج۲، مرحوم فلسفی، هیئت نشر معارف اسلامی.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «بیان مسائل جنسی به کودکان و نوجوانان»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۱۲/۰۴.
