برابری وسعت بهشت با آسمان و زمین
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: بهشت،
قرآن،
زمین،
آسمان.
پرسش: با آن‌که زمین در برابر آسمان‌ها به‌اندازه‌ای کوچک است که به هیچ وجه نمی‌توان آنها را در یک ردیف قرار داد؛ چرا بهشت در قرآن به پهناوری آسمان‌ها و زمین اعلام شده است؟!
پاسخ اجمالی: در مورد معنای «عَرْضُهَا» چند نظر وجود دارد:
۱. چون طول از عرض بزرگ‌تر است و وقتی بزرگی عرض معلوم شد، بزرگی طول به طریق اولی معلوم است.
۲. یعنی بهای بهشت به‌اندازه ارزش همه آسمان‌ها و زمین است. مانند این‌که می‌گویند: این متاع را برای فروش عرضه کردم، و از آن عظمت قدر و گرانی آن‌را قصد می‌کنند.
۳. مراد از عرض، وسعت و عظمت بهشت است، نه عرض اصطلاحی؛ زیرا عرب هر چیزی را که بخواهد به وسعت توصیف کند، به عرض توصیف می‌کند.
۴. همچنین در آن زمان پهنای دقیق زمین را نمی‌دانستند؛ از‌این‌رو خداوند در توصیف بهشت، هم پهنای زمین را ذکر کرد که برای آن نسل قابل درک باشد و هم پهنای آسمان‌ها را تا نسل‌های بعد درک کنند که پهنای بهشت بی‌نهایت است.
همان‌گونه که در پرسش بدان اشاره شد، در قرآن کریم و دیگر منابع دینی، وسعت بهشت به‌اندازه وسعت آسمان‌ها و زمین معرفی شده است:
«وَ سَارِعُواْ اِلی مَغْفِرَةٍ مِّن رَّبِّکمْ وَ جَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّمَاوَاتُ وَ الْاَرْضُ اُعِدَّتْ لِلْمُتَّقِینَ؛
و بر یکدیگر سبقت بجویید برای رسیدن به آمرزش پروردگار خود و بهشتی که وسعت آن آسمان‌ها و زمین است و برای پرهیزکاران آماده شده است.»
«سَابِقُواْ اِلی مَغْفِرَةٍ مِّن رَّبِّکمْ وَ جَنَّةٍ عَرْضُهَا کعَرْضِ السَّمَاءِ وَ الْاَرْضِ اُعِدَّتْ لِلَّذِینَ ءَامَنُواْ بِاللَّهِ وَ رُسُلِهِ... ؛
بر یکدیگر سبقت گیرید برای رسیدن به
مغفرت پروردگارتان و بهشتی که پهنه آن مانند پهنه آسمان و زمین است، و آماده شده برای کسانی که به خدا و رسولانش
ایمان آورده‌اند.»
خالد بن سعید بن عاص گفت که
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) از خدا خواست که: «...وَ مَنْ اَسَاءَ خِلَافَتِی فِی اَهْلِ بَیتِی فَاحْرِمْهُ الْجَنَّةَ الَّتِی عَرْضُهَا السَّماواتُ وَ الْاَرْضُ... ؛
هر کس بعد من با خاندانم بدرفتاری کند، او را از بهشتی که پهنایش به وسعت آسمان‌ها و زمین است، بی‌نصیب گرداند.»
امام علی (علیه‌السّلام) فرمود: «... شما در به دست آوردن مغفرت خدا با هم مسابقه دهید و به بهشتی که پهنای آن به‌اندازه زمین و آسمان است و برای پرهیزکاران مهیا شده وارد شوید...»
در مورد معنای «عَرْضُهَا السَّماواتُ وَ الْاَرْضُ» چند نظر وجود دارد:
۱. یعنی عرض بهشت، به پهنای آسمان‌های هفت‌گانه و زمین‌های هفت‌گانه است که کنار هم جمع شده باشند و علت این‌که این‌جا عرض بهشت را ذکر کرده، نه طول آن‌را، این است که طول از عرض بزرگ‌تر است و وقتی بزرگی عرض معلوم شد، بزرگی طول به طریق اولی معلوم است.
۲. یعنی بهای آن به‌اندازه ارزش همه آسمان‌ها و زمین است. مانند این‌که می‌گویند: «عرضت هذا المتاع للبیع»، یعنی این متاع را برای فروش عرضه کردم، و از آن عظمت قدر و گرانی آن‌را قصد می‌کنند که هیچ چیز نمی‌تواند در مقابل آن قرار گیرد.
۳. مراد از عرض، وسعت و عظمت آن است، نه عرض اصطلاحی که در مقابل طول قرار دارد؛ زیرا عرب هر چیزی را که بخواهد به وسعت توصیف کند، به عرض توصیف می‌کند. در نتیجه، آیه کنایه از آن است که وسعت آن به نهایت درجه است، و یا به قدری است که وهم و خیال بشر نمی‌تواند آن‌را بسنجد و برای آن حدی تصور کند. اما در مورد نامتناسب‌بودن زمین و آسمان باید گفت؛ مردم زمان نزول قرآن اگرچه می‌دانستند که آسمان‌ها از زمین بزرگ‌ترند، اما این تناسبی که امروزه ثابت شده و این‌که هنوز نیز انتهای آسمان کشف نشده است، برای آنان قابل درک نبود.
۴. همچنین آنان پهنای دقیق زمین را نمی‌دانستند؛ از‌این‌رو خداوند در توصیف بهشت، هم پهنای زمین را ذکر کرد که برای آن نسل قابل درک باشد و هم پهنای آسمان‌ها را تا نسل‌های بعد درک کنند که پهنای بهشت بی‌نهایت است.
بیان این نکته نیز لازم است که قدرت‌مندان آن زمان اگر نهایت تلاش خود را به کار می‌انداختند، آرزویشان تنها این بود که به پهنای زمین مسلط شوند و امروزه نیز بیش از آن، توانایی چندانی ندارند؛ از این‌رو آیه در صدد بیان این مطلب است که در بهشت، تمام آنچه در زمین می‌توانستید به دست آورید. به علاوه پهنای آسمان‌ها در اختیارتان خواهد بود؛ لذا آوردن زمین در این آیات و از این دیدگاه، غیر متناسب نخواهد بود.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «برابری وسعت بهشت با آسمان و زمین» تاریخ بازیابی۱۳۹۹/۱۰/۲.
