استفاده اهل‌بیت از سبزی‌ها
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: سبزیجات،
عدس،
سیر،
ریحان،
خیار،
کاسنی،
پیاز،
خرفه،
کرفس،
ترب،
تربچه،
کلم،
تره.
پرسش: در سر سفره
ائمه (علیه‌السّلام) چه سبزی‌هایی بوده است؟
پاسخ: در آموزه‌های دینی علاوه بر توصیه به استفاده از سبزیجات مانند: ریحان، خرفه، کرفس، سیر، تره و ... روایاتی وجود دارد که معصومان (علیه‌السّلام) خود نیز از آنها استفاده می‌کردند. البته نمی‌توان گفت که تمام این روایات دارای سند معتبر هستند.
به هر گیاهی که زمین را سبز کند
و قابل خوردن باشد سبزی اطلاق می‌شود.
با توجه به این تعریف هر چیزی که از زمین بروید و قابل خوردن باشد می‌تواند تحت این عنوان قرار گیرد که البته درختان از زیرمجموعه سبزیجات به شمار نمی‌آیند و نیز رنگ سبز همواره دلالت بر انحصار نکرده، بلکه در برخی موارد، شامل خوردنی‌هایی از رنگ‌های دیگر نیز می‌شود.
با توجه به نیاز انسان‌ها به این ماده غذایی و در دسترس بودن و تهیه آسان آن، مردم در بیشتر عمر خود از سبزیجات استفاده می‌کردند.
قرآن می‌فرماید:
«وَ اِذْ قُلْتُمْ یا مُوسی لَنْ نَصْبِرَ عَلی طَعامٍ واحِدٍ فَادْعُ لَنا رَبَّک یخْرِجْ لَنا مِمَّا تُنْبِتُ الْاَرْضُ مِنْ بَقْلِها وَ قِثَّائِها وَ فُومِها وَ عَدَسِها وَ بَصَلِها... ؛
وقتی شما (
بنی‌اسرائیل) گفتید: «ای
موسی، هرگز بر یک
[نوع
] از غذا صبر نمی‌کنیم، از خدا بخواه آنچه که از زمین می‌روید مانند سبزی، خیار، سیر، عدس و پیاز، برای ما برویاند....»
از گذشته ثابت شده است که سبزی‌ها تاثیر فراوانی در تقویت سیستم بدن انسان، هضم غذا، دفع سم‌های بدن، جلوگیری از بیماری، همچنین درمان بسیاری از بیماری‌ها دارند و این موضوع در دانش جدید نیز مورد پذیرش است.
در آموزه‌های دینی علاوه بر توصیه به استفاده از سبزیجات به‌صورت کلی و برخی سبزی‌ها به صورت ویژه، روایاتی وجود دارد که معصومان (علیه‌السّلام) خود نیز از آنها استفاده می‌کردند. البته نمی‌توان گفت که تمام این روایات دارای سند معتبرند؛ اما در ادامه به برخی از آنها که در کتب قابل استناد وجود دارد، (بدون بررسی سندی) اشاره می‌کنیم:
امام صادق (علیه‌السّلام) فرمود: «هر چیزی زینتی دارد و زینت سفره سبزیجات است».
حنان بن سدیر گفت: با امام صادق (علیه‌السّلام) بر سر سفره‌ای نشسته بودیم که حضرتشان مشغول خوردن سبزی شده؛ اما من از خوردن آن خودداری کردم! امام (علیه‌السّلام) به من فرمود: «برای
امام علی (علیه‌السّلام) غذا و یا افطاری نیاوردند، مگر آن‌که در آن سبزی بود». حنان پرسید: چرا؟ امام (علیه‌السّلام) فرمود: برای این‌که دل
مؤمنان سبز است (یا نور سبزی دارد، یا این‌که آکنده از
حکمت و
معرفت است
و به چیزی که مانند خودش سبز است، میل دارد».
احمد بن هارون گفت: نزد
امام رضا (علیه‌السّلام) رفتم و دیدم که برای آن حضرت (علیه‌السّلام) سفره‌ای آماده کرده بودند؛ اما سبزی بر سر سفره نبود. ایشان دست نگه‌داشت، و به غلام فرمود: می‌دانی که من (در حالت عادی) تا سبزی نباشد، غذا نمی‌خورم! غلام سبزی را آورد و امام (علیه‌السّلام) غذا را میل فرمود.
طبیعتاً این‌گونه نیست که هر سبزی و هر خوراکی که توسط پیشوایان دینی مصرف شده باشد، گزارش آن نیز در روایات و منابع تاریخی موجود باشد؛ اما با این وجود در برخی گزارش‌ها به برخی سبزی‌های مورد مصرف آن‌حضرات اشاره شده و البته دلالتی بر انحصار نیز ندارد.
در منابع از سبزی
ریحان با نام‌های «
باذروج»،
«حَوک»
و «ریحان کوهی»
تعبیر شده است.
این سبزی چندین خاصیت مهم دارد؛ امام صادق (علیه‌السّلام) فرمود:
این سبزی غذا را هضم، رگ‌ها را باز، دهان را خوشبو، اشتها را زیاد، خون را صاف می‌کند و موجب ایمنی از
جذام است، و با ورود به بدن به درمان همه بیماری‌های (قابل علاج) می‌پردازد، و
بهشتیان سفره خود را با آن آرایش می‌دهند».
بر اساس روایات (صرف نظر از بررسی سندی آنها) معصومان (علیه‌السّلام) از این سبزی استفاده می‌کردند:
امام علی (علیه‌السّلام): «نزد رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) از
حوک که همان باذروج است، سخن به میان آمد. آن‌حضرت (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: سبزی من و پیامبران پیش از من است. من آن‌را دوست دارم و می‌خورم».
امام کاظم (علیه‌السّلام) بر سر سفره‌ای باذروج (ریحان) خواست و فرمود: من دوست دارم که غذا را با این سبزی شروع کنم؛ چون رگ‌ها را باز و اشتها را زیاد و بیماری سل را معالجه و درمان می‌کند، و اگر غذا را با آن آغاز کنم برای من مهم نیست که بعد از آن چه غذایی بخورم. امام (علیه‌السّلام) بعد از اتمام غذا مجددا ریحان خواست.
خرفه (رِجُلَه) در زبان فارسی به دلیل ضخامت برگ آن به «پَرْپَهَن» نیز معروف است.
در این سبزی نود و نه
برکت قرار دارد
و برای زیاد کردن
عقل سودمند است.
امام صادق (علیه‌السّلام) فرمود: «هیچ سبزی سودمندتر و بهتر از خرفه در زمین نرویید و آن سبزی
حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) است».
این سبزی مورد علاقه حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیهم) بود؛ از این‌رو به سبزی حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیهم) معروف شد؛ اما
بنی‌امیه نام آن‌را به سبزی احمق تغییر دادند و گفتند: در گذرگاه مردم و حیوانات می‌روید و پامال می‌شود!
کرفس سبزی معروفی است که از سبزی‌های گرم به شمار می‌رود.
این سبزی برای تقویت حافظه،
رقت قلب و از بین بردن
جنون،
جذام،
برص،
باد و نفخ شکم و موجب پاک شدن قلوه‌ها و کبد و مثانه مفید است. بذر کوبیده آن همراه با شکر و روغن اثر زیادی دارد؛ اما برای
جنین و زن باردار ضرر دارد.
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: «کرفس سبزی
انبیاء است و غذای
خضر و
الیاس کرفس و قارچ بود».
و نیز به امام علی (علیه‌السّلام) فرمود: «کرفس بخورید که کرفس، سبزی الیاس و
یوشع (علیه‌السّلام) است».
ترب (تربچه) که در روایات از آن به «الفجل» تعبیر شده است:
حنان بن سدیر گفت: با امام صادق (علیه‌السّلام) بر سر سفره نشسته بودم. آن‌حضرت (علیه‌السّلام) تربچه‌ای به من داد و فرمود: «ای حنان! تربچه بخور که سه خاصیت دارد: برگش باد شکم را از بین می‌برد، مغز آن خروج ادرار را آسان و ریشه‌اش
بلغم را ریشه‌کن می‌کند».
برای رفع بوی بد آن رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: «اگر دوست دارید تربچه بخورید و بوی بد ندهد، نام مرا هنگام اولین لقمه ببرید»
سیر خاصیت‌های زیادی دارد؛ از‌این‌رو به مصرف آن سفارش و داروی هفتاد بیماری اعلام شده است.
امام باقر (علیه‌السّلام) فرمود: «ما سیر و پیاز و تره می‌خوریم».
البته در بعضی از روایات از مصرف خام آن (شاید به دلیل ضررهای که برای برخی از افراد به وجود می‌آورد) نهی شده است:
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: «خوردن سیر جز به صورت پخته صلاح نیست».
گزارش‌های دیگری در مورد کراهت خوردن سیر هنگام ورود به
مسجد وجود دارد
که در برخی از آنها دلیلش آزار دیدن مردم عنوان شده است.
بر‌این‌اساس می‌توان گفت هر کجا مردم از بوی گیاهی آزار می‌بینند، نباید آن‌را خورد.
بر اساس گزارش‌ها،
ائمه (علیه‌السّلام) از پیاز استفاده می‌نمودند.
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: «برترین سبزی‌ها تره است و برتری آن بر سبزی‌های دیگر مانند
نان بر دیگر خوراکی‌ها است و در آن برکت وجود دارد و آن سبزی من و پیامبران قبل از من است و من آن‌را دوست دارم و از آن می‌خورم».
امام علی (علیه‌السّلام) فرمود: «رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) را دیدم که گرسنگی از رخسارش نمایان بود. من برای یک زن مسیحی ده سطل آب کشیدم و (در مقابل آن) ده دانه
خرما و یک دسته تره گرفتم و به آن‌حضرت (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) دادم».
بر اساس روایات امام باقر (علیه‌السّلام)،
امام صادق (علیه‌السّلام)،
امام کاظم (علیه‌السّلام)،
امام رضا (علیه‌السّلام) از تره استفاده کردند.
کاسنی (در روایات از آن به «الْهِنْدَبَاء» تعبیر شده است.) به عنوان یکی از برترین سبزی‌ها اعلام شده
که منشأ بهشتی دارد
و برای زیبایی صورت،
تقویت معده، کبد و طحال
رفع قولنج
مفید است. همچنین پمادی که از ریشه آن تهیه می‌شود، درمان عقرب‌گزیدگی است. به مصرف آن به صورت خام سفارش شده است.
زهری نقل می‌کند: هنگام شهادت
امام سجاد (علیه‌السّلام) برای آن‌حضرت (علیه‌السّلام) مقداری نان و کاسنی آوردند.
امام باقر (علیه‌السّلام)
و امام صادق (علیه‌السّلام)
نیز از کاسنی استفاده می‌کردند.
امام صادق (علیه‌السّلام) فرمود: «پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) خیار را با نمک می‌خورد، و فرمود: خیار را از بن آن بخورید (نه از سر) که برکتش بیشتر است».
نقل شده است که رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) کلم (در روایات از آن به «الکرنب» تعبیر شده است.) را دوست می‌داشت.
اهل‌بیت (علیه‌السّلام) به خوردن برخی از دیگر سبزی‌ها مانند کاهو،
چغندر،
شنبلیله
که در روایات از آن به الحلبه تعبیر شده است
نیز سفارش نموده‌اند.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «استفاده اهل‌بیت از سبزی‌ها»، تاریخ بازیابی۱۴۰۱/۳/۲۲.
