متکلم
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: صفات خداوند، صفت خداوند، قرآن، حدیث.
پرسش: متکلم را به‌عنوان صفت خداوند، با توجه به لغت،
قرآن و
حدیث توضیح دهید؟
صفت «متکلّم (گویا)»،
اسم فاعل از «تکلّم، یتکلّم، تکلّما»، از ریشه «کلم» است که به گویاییِ رسا دلالت می‌کند.
صفت «متکلّم (گویا)»، در قرآن کریم بکار نرفته است؛ امّا حالت فعلی «کَلَّم، یُکَلِّمُ»، نُه بار به خدا نسبت داده شده است. همچنین، ۲۸ بار از کلام، کلمه و کلمات الهی سخن به میان آمده است. از این میان، قرآن کریم،
حضرت عیسی (علیه‌السلام) را در سه مورد با «کلمه خدا بودن» توصیف کرده است و «کلمه خدا» را با واژه «حُسنی (نیک)» در یک مورد، و همراه با واژه «
صدق» و «
عدل»، در یک مورد و همراه با واژه «عُلیا (والا/ برتر)» نیز در یک مورد وصف نموده است و کلمات خدا با وصف «تغییرناپذیری»، در چهار مورد و «بسیاری»، در دو مورد، توصیف شده است. در یک مورد، به دریافت کردن کلمات خدا از سوی
حضرت آدم (علیه‌السلام) اشاره شده است و در یک مورد نیز از امتحان
حضرت ابراهیم (علیه‌السّلام) با کلمات خدا، سخن رفته است.
یکی از صفات بحث‌انگیز خدا، صفت متکلّم است.
اهل حدیث،
کلام الهی را
قدیم و
معتزله، آن را
حادث می‌دانند.
اشاعره، با تفکیک میان
کلام نفسی و
لفظی، اوّلی را قدیم و دومی را حادث می‌دانند. در احادیث، کلام الهی، صفتی حادث و غیر ازلی دانسته شده که گاه بر اصل فعل الهی اطلاق می‌شود و گاه بر حاصل فعل الهی، یعنی آفریده. در کاربرد دوم (حاصل فعل الهی) نیز گاه مقصود از کلام، کلام لفظی است و گاه کلامِ غیر لفظی؛ هم‌چون بکاربردن «کلمه» در مورد عیسی بن مریم (علیهماالسلام). در برخی آیات قرآن، «کلمه» به معنای «
حکم و
قضای الهی» آمده است، مثل آیه شریف: «و کلمه نیک (وعده) پروردگارت بر بنی اسرائیل، به سبب شکیبایی آنان تمام شد».
در مورد علّت بکاربردن «کلمه» در مورد عیسی (علیه‌السلام)، وجوه مختلفی ذکر شده است که مشهورترینِ آنها این است که عیسی (علیه‌السلام)، چون بوسیله کلمه خدا (یعنی «کُن») و بدون واسطه
پدر، آفریده شد، کلمه نامیده می‌شود، همان‌طور که مخلوق، خلق نامیده می‌شود و به مقدور،
قدرت می‌گویند.
حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «متکلم» تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۳/۱.
