فقر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: فقیر، مرگ، قبر، فقر، فخر، مذمت فقر.
پرسش: آیا فقیر بودن باعث افتخار انسان است، یا آن‌که مرگ بهتر از فقر است؟! در هر دو زمینه روایاتی داریم!
پاسخ:
از آن‌جا که
انسان در
دنیا مأمور به سعی
و تلاش در راه به دست آوردن روزی
حلال است، در این
راستا اگر او سعی
و تلاش خود را - البته از راه‌های صحیح
و درست - به کار گرفت، دیگر چندان نگران نیازهای مادی نخواهد بود؛ چراکه به وظیفه خود
و طبق قواعد
و قوانین
عمل کرده
و روزی
و برکت نیز از جانب پروردگار است. انسان اگر از این زاویه به دنیا
و زندگی دنیایی نگاه کند، حتی اگر فقری به سراغش آمد، آن فقر، مایه فخر
و مباهات است که پیشوایان
دین آن را ستوده‌اند: «رُوِیَ عَنِ النَّبِیِّ (صلي‌الله‌عليه‌وآله) الْفَقْرُ فَخْرِی
وَ بِهِ أَفْتَخِرُ»؛ پیامبر
اسلام (صلي‌الله‌عليه‌وآله) فرمود: فقر مایه مباحات من است
و من به آن
افتخار می‌کنم.
بنابراین نه فقر به خودی خود
و بدون در نظر گرفتن ارزش‌های دینی، ارزش ذاتی دارد
و نه ثروت
و مالی که از راه حلال به دست آید، مذموم است.
فقر و غنا هر دو از ابزارهای
امتحان الهی‌اند که می‌توانند مایۀ پیشرفت
و تعالی،
و یا
انحراف و انحطاط انسان باشند. البته از این مطلب نباید غافل شد که انسان
فقیر در جامعه نسبت به هم‌نوعان خویش مسئولیت کمتری خواهد داشت،
و در روز واپسین در پیشگاه
خداوند، حساب آسان‌تری خواهد داشت؛ چراکه در مورد مال دنیا فرموده‌اند: «...
وَ اعْلَمْ أَنَّ فِی حَلَالِهَا حِسَاباً
وَ فِی حَرَامِهَا عِقَابا...»؛ «در حلالش حساب
و در حرامش عقاب است».
در نگاهی دیگر، حتی اگر در هر دو روایتی که یکی فقر را فخر
و دیگری آن را بدتر از
مرگ می‌داند، مراد از فقر را فقر مادی بدانیم، در جمع‌بندی باید گفت «فقر» مانند «وجود» واژه‌ای تشکیکی است
و مصادیق فراوانی دارد؛ یعنی آن فقری بدتر از قبر است
و ممکن است سر از
کفر درآورد («عَنْ أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (عليه‌السلام) قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلي‌الله‌عليه‌وآله) کَادَ الْفَقْر»)
که فقر مطلق باشد
و انسان تمام فکر
و اندیشه‌اش صرف به دست آوردن حداقل زندگی شود
و توان اندیشیدن به چیز دیگری را نداشته باشد؛ اما فقر نسبی با توجه به این‌که صفت ناپسند استغنا را در انسان نابود می‌کند، برای رشد معنوی انسان مفید است: «کَلاَّ إِنَّ الْإِنْسانَ لَیَطْغی، أَنْ رَآهُ اسْتَغْنی»؛
چنین نیست (که شما می‌پندارید) به
یقین انسان طغیان می‌کند، از این‌که خود را بی‌نیاز ببیند.
البته ممکن است منظور از «
و القبر خیر من الفقر» فقر
و ناداری معنوی باشد که همان فقر در آخرت است؛ به سبب
اعمال خلاف
و تهی‌دست بودن از اعمال نیکو، یا نه، بلکه همان فقر مادی که همراه با
صبر و ورع نباشد. در این‌جا روشن است که مرگ
و قبر برای چنین فردی بهتر است؛ چراکه او را از هلاکت
و بدبختی نجات خواهد داد.
به عبارتی، اگر فردی هر روز از لحاظ معنوی فقیرتر از دیروزش شده
و یا آن‌که فقر مادی، او را از مسیر صبر
و تقوا دور کند، قبر
و مرگ برایش گزینه بهتری خواهد بود.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «فقر»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱/۱۶.
