سوره‌های طوال و مئون و مثانی و مفصل
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: طوال، مئون، مثانی، مفصل.
پرسش: در بعضی احادیث سخن از سوره‌های طِوال و مِئون و مَثانی و مُفصَّل شده است، معنی این اصطلاحات چیست؟
علّامه طبرسی قدّس سرّه می‌گوید: در خبر شایعی از
پیامبر اکرم (صلی‌اللَّه‌علیه‌و‌آله) آمده است که فرمود: «به جای
تورات،
[سوره‌های
] طِوال هفت گانه به من داده شد، و به جای
انجیل،
[سوره‌های
] مَثانی، و به جای
زبور،
[سوره‌های
] مِئون. همچنین به
[سوره‌های
]، مفصّل برتری داده شده‌ام». در روایت
واثلة بن اسقع هم آمده است: «به جای انجیل،
[سوره‌های
] مِئین به من داده شد، و به جای زبور،
[سوره‌های
] مَثانی. همچنین
فاتحة الکتاب و آیات پایانی
سوره بقره، از زیر
عرش، به من داده شد و به هیچ پیامبری قبل از من داده نشده‌اند. نیز
[سوره‌های
] مفصّل را پروردگارم به عنوان بخششی به من عطا فرمود».
«طُوَل هفت گانه»، عبارت‌اند از:
بقره،
آل عمران،
نساء،
مائده،
انعام،
اعراف و
انفال با
توبه؛ زیرا این دو (انفال و توبه) را «قرینَتَین (دو همنشین)» می‌خوانند. به همین دلیل، بین آن دو با (بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ)، فاصله نیفتاده است. بنا به قولی، هفتمی،
سوره یونس است. «طُوَل»، جمع «طُولی» است و «طولی»، مؤنّث «اطول» است. این سوره‌ها را از آن جهت «طُوَل» گفته‌اند که طولانی‌ترین سوره‌های قرآن‌اند.
امّا «مثانی»، عبارت‌اند از سوره‌های پس از هفت سوره طولانی، که اوّلین آنها سوره یونس است و آخرینشان،
سوره نحل. اینها را از آن جهت مَثانی گفته‌اند که پس از سوره‌های طِوال می‌آیند. گویا طُوَل، مبادی هستند و مَثانی، دومینِ آنها.«مثانی»، جمع «مَثنی» است، مانند معنی و معانی.
فرّا می‌گوید: واحد آن، «مثناة» است. بنا به قولی، مَثانی، عبارت است از «کلّیه سوره‌های قرآن، اعم از طِوال و قِصار آن، به دلیل این آیه شریف: (کِتَبًا مُّتَشَبِهًا مَّثَانِیَ). این قول، از ابن عبّاس است. علّت این هم که آنها را «مثانی» گفته‌اند، این است که خداوند سبحان، در آیات قرآن، مَثَل‌ها و حدود و فرائض را دو بار ذکر کرده است. به قولی، مثانی، در آیه شریف: (وَ لَقَدْ ءَاتَیْنَکَ سَبْعًا مِّنَ الْمَثَانِی)، آیات
سوره حمد است. این قول، از امامان ما (علیهم‌السّلام) روایت شده و
حسن بصری نیز همین را گفته است.
امّا «مِئون»، عبارت است از هر سوره‌ای که حدود صد آیه یا کمی بیشتر یا کمتر دارد. این سوره‌ها، هفت تا هستند. اوّلین آنها،
سوره بنی اسرائیل است و آخرینشان،
مؤمنون. بنا به قولی، سوره‌های مِئَون، سوره‌هایی هستند که بعد از طوالِ هفتگانه می‌آیند، و مثانی، سوره‌های بعد از مِئون هستند که کمتر از مئون و بیشتر از سوره‌های مفصّل هستند، و آنها را مثانی گفته‌اند؛ چرا که مئون، مبادی آنهایند.
امّا «مُفصّل» عبارت‌اند از سوره‌های کوتاه بعد از «حا.میم‌ها (
حوامیم)» تا آخر
قرآن. علّت آن که این سوره‌ها را مفصّل گفته‌اند، این است که میان آنها با (بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ) زودْ زود، فاصله می‌افتد.
سایت حدیث نت، برگرفته از مقاله «سوره‌های طوال و مئون و مثانی و مفصل»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱۰/۱۵.
