سخن دوزخیان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: خداوند،
قرآن،
دوزخ.
پرسش: آیا دوزخیان با خداوند سخن می‌گویند؟ با دیگران چطور؟!
پاسخ اجمالی: در قرآن کریم به مناسبت‌های گوناگون به سخن‌گفتن جهنمیان پرداخته شده است؛ جهنمیان گاهی با خدا، خویشتن، فرشتگان موکل جهنم،
بهشتیان،
شیطان و گاهی با یکدیگر سخن می‌گویند.
•
اهل دوزخ جهت یافتن راه نجاتی برای خویش از خدا کمک می‌خواهند و می‌گویند: «قالُوا رَبَّنا غَلَبَتْ عَلَینا شِقْوَتُنا وَ کنَّا قَوْماً ضالِّینَ؛ رَبَّنا اَخْرِجْنا مِنْها فَاِنْ عُدْنا فَاِنَّا ظالِمُونَ؛
پروردگارا!
شقاوت ما بر ما چیره شد و ما قوم گمراهی بودیم؛ پروردگارا! ما را از اینجا بیرون بر، اگر بار دیگر تکرار کردیم قطعاً ستم‌گریم (و مستحق عذاب).» همچنین در مورد این درخواست می‌گوید: «قالُوا رَبَّنا اَمَتَّنَا اثْنَتَینِ وَ اَحْییتَنَا اثْنَتَین فَاعْتَرَفْنا بِذُنُوبِنا فَهَلْ اِلی خُرُوجٍ مِنْ سَبِیلٍ؛
پروردگارا! ما را دو بار میراندی و دو بار زنده کردی؛ اکنون به گناهان خود معترفیم؛ آیا راهی برای خارج شدن (از دوزخ) وجود دارد.»
•جهنمیان از خداوند برای بازگشت به
دنیا و انجام اعمال صالح کمک می‌طلبند: «وَ هُمْ یصْطَرِخُونَ فِیها رَبَّنا اَخْرِجْنا نَعْمَلْ صالِحاً غَیرَ الَّذِی کنَّا نَعْمَل؛
خدایا! ما را از
جهنم خارج کن تا عمل صالح انجام دهیم غیر از آنچه که در گذشته انجام داده بودیم.»
•اهل‌جهنم از کسانی که باعث گمراهی آنها شدند، در نزد خدا شکایت می‌کنند: «وَ قَالُوا رَبَّنَا اِنَّا اَطَعْنَا سَادَتَنَا وَ کبَرَاءَنَا فَاَضَلُّونَا السَّبِیلَا؛
پروردگارا، ما فرمانروایان و بزرگان خود را اطاعت کردیم و آنان ما را گمراه نمودند.»
اهل دوزخ از
ماموران جهنّم، جهت
شفاعت در نزد پروردگار کمک می‌طلبند: «وَ قالَ الَّذِینَ فِی النَّارِ لِخَزَنَةِ جَهَنَّمَ ادْعُوا رَبَّکمْ یخَفِّفْ عَنَّا یوْماً مِنَ الْعَذاب»؛
و همچنین از فرشتگان می‌خواهند تا واسطه شوند که خداوند آنان را بمیراند و از این وضعیت خلاص شوند: «وَ نادَوْا یا مالِک لِیقْضِ عَلَینا رَبُّک قالَ اِنَّکمْ ماکثُونَ؛
آنها فریاد می‌کشند‌ای مالک (فرشته نگهبان دوزخ)! آرزو داریم پروردگارت ما را بمیراند (تا آسوده شویم!) او در پاسخ می‌گوید: شما در اینجا ماندنی هستید.»
•اهل جهنم از بهشتیان درخواست کمک می‌کنند که این درخواست آنها نیز رد می‌شود: «وَ نادی اَصْحابُ النَّارِ اَصْحابَ الْجَنَّةِ اَنْ اَفِیضُوا عَلَینا مِنَ الْماءِ اَوْ مِمَّا رَزَقَکمُ اللَّهُ قالُوا اِنَّ اللَّهَ حَرَّمَهُما عَلَی الْکافِرِینَ؛
و دوزخیان، بهشتیان را صدا می‌زنند که (
محبت کنید) و مقداری
آب یا از آنچه خدا به شما روزی داده به ما ببخشید، آنها (در پاسخ) می‌گویند خداوند اینها را بر کافران تحریم کرده است.»
•اهل جهنم علّت دوزخی شدن خود را برای بهشتیان این‌گونه بیان می‌کنند:
«قالُوا لَمْ نَک مِنَ الْمُصَلِّینَ، وَ لَمْ نَک نُطْعِمُ الْمِسْکینَ، وَ کنَّا نخوض مَعَ الْخائِضِینَ، وَ کنَّا نُکذِّبُ بِیوْمِ الدِّینِ؛
می‌گویند: ما از نمازگزاران نبودیم، و مستمندان را
اطعام نمی‌کردیم، و پیوسته با
اهل باطل هم‌نشین و هم‌صدا بودیم، و همواره
روز جزا را انکار می‌کردیم.»
•جهنمیان هم‌دیگر را می‌شناسند و هم‌دیگر را
لعن و
نفرین می‌کنند: «کلَّمَا دَخَلَتْ اُمَّةٌ لَّعَنَتْ اُخْتَهَا حَتَّی اِذَا ادَّارَکواْ فِیهَا جَمِیعًا قَالَتْ اُخْرَهُمْ لاِولَهُمْ رَبَّنَا هؤُلآَءِ اَضَلُّونَا؛
هر زمان که گروهی وارد
[دوزخ] می‌شوند، گروه دیگر را لعن می‌کنند، تا همگی با ذلت و خواری در آن قرار گیرند.
[در این هنگام
] گروه پیروان درباره پیشوایان خود می‌گویند: «خداوندا! اینها بودند که ما را گمراه ساختند».»
•برخی از دوزخیان، دیگران را عامل گمراهی خود دانسته و از آنان می‌خواهند که قبول مسئولیت کرده و بخشی از عذاب آنان را متقبل شوند: «وَ اِذْ یتَحاجُّونَ فِی النَّارِ فَیقُولُ الضُّعَفاءُ لِلَّذِینَ اسْتَکبَرُوا اِنَّا کنَّا لَکمْ تَبَعاً فَهَلْ اَنْتُمْ مُغْنُونَ عَنَّا نَصِیباً مِنَ النَّارِ؛
به خاطر بیاور هنگامی را که در
آتش دوزخ با هم محاجّه می‌کنند؛ ضعیفان به مستکبران می‌گویند: ما پیرو شما بودیم، آیا شما (امروز) سهمی از آتش را بجای ما پذیرا می‌شوید؟!»
و در همین راستا به آنان می‌گویند: «بَلْ اَنْتُمْ لا مَرْحَباً بِکمْ اَنْتُمْ قَدَّمْتُمُوهُ لَنا فَبِئْسَ الْقَرارُ؛
درود بر شما مباد! این عذاب را شما برای ما فراهم ساختید! اینجا چه بد جایگاهی است!». سپس از خدا می‌خواهند «رَبَّنا مَنْ قَدَّمَ لَنا هذا فَزِدْهُ عَذاباً ضِعْفاً فِی النَّار؛
پروردگارا! هر کس این عذاب را برای ما فراهم ساخته، او را دچار عذابی چند برابر کن.»
اهل‌جهنم شیطان را عامل گمراهی خود می‌دانند. شیطان نیز در جواب آنها می‌گوید: «اِنَّ اللَّهَ وَعَدَکمْ وَعْدَ الْحَقِّ وَ وَعَدْتُکمْ فَاَخْلَفْتُکمْ وَ ما کانَ لِی عَلَیکمْ مِنْ سُلْطانٍ اِلاَّ اَنْ دَعَوْتُکمْ فَاسْتَجَبْتُمْ لِی فَلا تَلُومُونِی وَ لُومُوا اَنْفُسَکمْ ما اَنَا بِمُصْرِخِکمْ وَ ما اَنْتُمْ بِمُصْرِخِی اِنِّی کفَرْتُ بِما اَشْرَکتُمُونِ مِنْ قَبْلُ اِنَّ الظَّالِمِینَ لَهُمْ عَذابٌ اَلِیمٌ؛
خداوند به شما وعده حق داد و من هم به شما وعده (
باطل) دادم و تخلف کردم، من بر شما تسلطی نداشتم جز این‌که دعوتتان کردم و شما پذیرفتید، بنابر این مرا سرزنش نکنید، خود را سرزنش کنید، نه من فریادرس شما هستم، و نه شما فریادرس من، من نسبت به
شرک شما درباره خود که از قبل داشتید (و اطاعت مرا هم‌ردیف اطاعت خدا قرار دادید) بیزار و کافرم، مسلماً ستم‌کاران عذاب دردناکی دارند.»
اهل‌جهنم با خودشان صحبت می‌کنند و نسبت به کارهایی که در دنیا انجام نداده‌اند، حسرت می‌خورند:
•«یوْمَ تُقَلَّبُ وُجُوهُهُمْ فِی النَّارِ یقُولُونَ یا لَیتَنَا اَطَعْنَا اللَّهَ وَ اَطَعْنَا الرَّسُولَا؛
روزی که چهره‌هایشان در آتش دگرگون شود، می‌گویند: ای کاش، خدا را اطاعت کرده و از
پیامبر فرمان برده بودیم.»
•«وَ لَوْ تَری اِذْ وُقِفُوا عَلَی النَّارِ فَقالُوا یا لَیتَنا نُرَدُّ وَ لا نُکذِّبَ بِآیاتِ رَبِّنا وَ نَکونَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ؛
کاش (حال آنها را) هنگامی که در برابر آتش (دوزخ) ایستاده‌اند، ببینی! می‌گویند: ای کاش (بار دیگر، به دنیا) بازگردانده می‌شدیم، و آیات پروردگارمان را تکذیب نمی‌کردیم، و از مؤمنان می‌بودیم.»
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «سخن‌گفتن دوزخیان با خداوند» تاریخ بازیابی۱۳۹۹/۱۱/۱۴.
