ارشاد دوستان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: امر به معروف و نهی از منکر، دوستان، اخلاص در عمل، قول، عمل، خوش‌گفتاری.
پرسش: چگونه می‌توانیم دوستانمان را که در خانواده‌هایی پرورش یافته‌اند که ایمان، نقش کمتری در زندگی آن‌ها داشته است، امر به معروف و نهی از منکر کنیم؟
پاسخ: کسی که می‌خواهد مردم را ارشاد کند، باید اخلاص در عمل داشته باشد. پس اولین گام برای نفوذ در دیگران و تاثیر کلام داشتن، استمداد از خداوند و برای رضای او گام برداشتن است. ویژگی دوم، هماهنگی قول و عمل است. ویژگی سوم این است که اقوام و نزدیکان خود را در اولویت قرار دهد و در مسائل تربیتی نسبت به آنان حساسیت بیشتری داشته باشد. ویژگی چهارم، نرمش و خوش‌گفتاری است. آراستگی به اخلاق نیک و خوش‌رفتاری برای هر کس سزاوار و پسندیده است؛ لکن بر فرد آمر به معروف و ناهی از منکر زیبنده‌تر است؛ چون برخورد نیک، زمینه پذیرش را بهتر فراهم می‌کند.
پیش از بیان روش‌ها بهتر دیدم که سخن خود را با حدیثی از
امام صادق (علیه‌السلام) شروع کنم.
امام (علیه‌السلام) فرمودند: «همانا آن کسی
امر به معروف و
نهی از منکر می‌کند که دارای سه خصلت باشد:
۱. نسبت به آن‌چه امر می‌کند،
عالم و آگاه است و از آن‌چه نهی می‌کند نیز، اطلاع دارد؛ یعنی معروف و منکر را خوب می‌شناسد.
۲. در امر و نهی،
میانه‌روی و
عدالت را مراعات می‌کند.
۳. با نرمش و خوش‌خلقی امر می‌کند و با وفق و مدارا نهی می‌نماید.
این
حدیث شریف بیانگر این نکته است: فردی که می‌خواهد دیگران را
ارشاد کند، امر به معروف و نهی از زشتی کند، باید دارای صفاتی باشد و شیوه‌های خاصی را برگزیند تا کلامش در دیگران تأثیر لازم را داشته باشد.
صفات دیگر کسی که می‌خواهد امر ارشاد مردم را بر عهده گیرد، عبارت‌اند از:
اخلاص، از ارکان هر فردی است که می‌خواهد دیگران را به امور اخلاقی رهنمون شود. اولین گام برای نفوذ در دیگران و تأثیر کلام داشتن،
استمداد از
خداوند و برای رضای او گام برداشتن است.
موفق‌ترین کس در امر ارشاد مردم، فردی است که با زبان عمل، مردم را به ارزش‌ها فرا خواند و کردارش، مؤید گفتارش باشد؛ چون زبان عمل، گویاترین زبان‌هاست، از گفتار رساتر، نافذتر و مؤثرتر و صادقانه‌تر است و هماهنگی بین قول و
عمل در گوش و دل شنونده ماندگار‌تر است.
از‌این‌رو پیشوایان دینی از ما خواسته‌اند تا با عمل نشان دهیم دوست‌داران آن بزرگواران هستیم. به دو حدیث از
امامان معصوم (علیهم‌السلام) توجه کنید:
علی (علیه‌السلام) فرمودند:
خیر و خوبی را به مردم یاد دهید و آنان را با غیر زبانتان به نیکوکاری دعوت نمایید و با
اعمال پسندیده خویش، آنان را به کارهای نیک رهنمون باشید و همواره در عمل ملازم راستی و
تقوا باشید.
امام صادق (علیه‌السلام) فرمودند: خداوند
رحمت خود را نصیب مردمی قرار می‌دهد که مانند چراغ فروزان و مشعل سوزان، راه دیگران را روشن می‌سازند و با کردار خویش مردمان را به راه ما فرا می‌خوانند و با تمام توان و قدرت عملی خود، حق را می‌شناسانند.
در نتیجه آمر به معروف و ناهی از منکر باید در تمام زوایای زندگی‌اش ارزش‌های اسلامی و دینی جلوه‌گر باشد و با عملش دعوت‌کننده به خیر باشد و درس عملی به دیگران دهد تا کلامش نافذ بوده و تأثیر بیشتری داشته باشد.
اقوام و نزدیکان خود را در اولویت قرار دهد.
یکی از مصادیق روشن عمل به گفتار، آن است که: آمر به معروف و ناهی از منکر اول از اقوام نزدیک خود شروع کند و در مسائل تربیتی نسبت به آنان حساسیت بیشتری داشته باشد. در واقع سازندگی را نخست از خود و سپس از اقوام و در مرتبه سوم از مردم شروع کند، شاید از این جهت باشد که خداوند به
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) فرموده است: «خویشاوندان نزدیکت را انذار کن».
آراستگی به اخلاق نیک و خوش‌رفتاری برای هر کس سزاوار و پسندیده است؛ لکن بر فرد آمر به معروف و ناهی از منکر زیبنده‌تر است؛ چون برخورد نیک، زمینه پذیرش را بهتر فراهم می‌کند. مؤید این
سخن،
آیات و
روایات اسلامی است که انسان‌ها را به خوش‌رفتاری و برخورد صحیح نسبت به دیگران دستور داده است. به عنوان نمونه به چند
آیه و
روایت توجه کنیم:
ــ
خداوند می‌فرماید: «با آنان نیکو سخن بگویید».
ــ در جای دیگر فرمودند: «با مردم خوش‌سخن باشید».
ــ و خداوند به
حضرت موسی (علیه‌السلام) خطاب می‌کند به
فرعون بگو: «
فَقُلْ هَلْ لَکَ اِلَی اَنْ تَزَکَّی• وَاَهْدِیَکَ اِلَی رَبِّکَ فَتَخْشَی»؛
«پس به او با
کمال مدارا بگو: آیا میل داری که از پلیدی
شرک و
خود‌پرستی پاکیزه شوی؟ و تو را به خدا
هدایت کنم تا به درگاه او خاشع و
فروتن شوی»؟
و علی (علیه‌السلام) فرمودند: «آن‌گاه که خوی و اخلاق نیکو باشد، سخن و گفتار دل‌نشین گردد».
این روش به ما می‌آموزد که برای هدایت دیگران و نفوذ در درون جان آنان باید قبل از
توسل به
خشونت، از منطق درست،
محبت و احترام استفاده کرد و اگر
انسان بخواهد بدون توجه به این مسائل کسی را
نصیحت یا
ارشاد کند، نه‌تنها مؤثر واقع نمی‌شود، بلکه ممکن است واکنش منفی نیز همراه داشته باشد. پس با برخورد نیک، جاذبه‌آفرین و با
حسن خلق، سریع‌تر و بهتر می‌توان بذر محبت را به دل‌ها افکند.
در پایان به نظر می‌آید اگر دوست شما با این طرز برخورد، باز هم به راه راست ارشاد نشد، کمی با او سنگین برخورد کنید تا کم‌کم به اشتباهات خود پی ببرد و از گذشته خود پشیمان گردد و به
راه راست هدایت شود.
۱. شیوه‌های صحیح امر به معروف و نهی از منکر، نوشته دادسرای انقلاب اسلامی مبارزه با مواد مخدر و منکر، مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی.
۲. آداب معاشرت، تهیه‌کننده مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی نمایندگی ولی فقیه در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.
۳. محدثی، جواد، راه رشد امر به معروف و نهی از منکر.
۴. حسن‌آبادی، علی‌زاده، نظارت ملی یا امر به معروف و نهی از منکر.
۱. امور تربیتی منطقه یک قم، نظارت صالحان (شیوه‌های عملی امر به معروف و نهی از منکر)، معاونت پرورشی اداره کل آموزش و پرورش، ۱۳۷۱ ش.
۲. دادسرای انقلاب اسلامی، شیوه‌های صحیح امر به معرف و نهی از منکر، سازمان تبلیغات اسلامی، ۱۳۶۹ ش.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «ارشاد دوستان»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۵/۲۵.
