قناعت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
پرسش: درباره فضیلت اخلاقی «قناعت» توضیح دهید؟
نمایه: قناعت،
حرص،
درباره واژه قناعت از آن جهت که جنبه اخلاقی دارد، علاوه بر معنای لغوی آن، اخلاقیون نیز آن را تعریف نمودند که در ادامه معنای قناعت را به دو صورت لغوی و اخلاقی می آوریم.
قناعت اکتفاء کردن به مقدار ناچیزی از وسایل زندگی (در حد
نیاز و ضرورت است).
قناعت ضد صفت
حرص است. ملکه‌ای (صفتی که در جان
انسان رسوخ کرده و تثبیت شده است) که باعث می‌شود که آدمی به قدر
حاجت و ضرورت اکتفا کند و برای
کسب مال زیاد، زحمت نکشد. قناعت از جمله صفات نیکوست که بسیاری از فضائل به آن منوط می‌شود بلکه راحت
دنیا و
آخرت به آن مربوط می‌گردد.
سعدی می‌فرماید:
به پادشاهی عالم فرو نیارد سر اگر زسرّ قناعت خبر شود درویش
قناعت کن ای نفس بر اندکی که سلطان و درویش بینی یکی
برای قناعت آثار متعددی بیان کردند که در این مقال به شش اثر قناعت اشاره می شود.
مهمترین بارزه صفت قناعت همان رضایت خاطر و روحیه بالای انسان‌های قانع نسبت به مقدرات عام است در واقع بسیاری از جرمها، دزدی‌ها، بی‌عدالتی‌ها، روشوه‌دهی‌ها و
رشوه‌گیری‌ها که در دنبال آن
تشویش و نگرانی است بخاطر حرص و
غافل بودن نسبت به
گنج قناعت است.
پیامبر _ صلّی الله علیه و آله _ فرمودند شایسته نیست
مؤمن خود را ذلیل کند.
تشنه جوی کریمان نشوی که قناعت همه دریا باشد
انسانی که به کم خود قانع است هیچگاه دست
نیاز به سوی دیگران برای
کسب مال زیادتر برنمی‌آید و
عزت نفس خود را حفظ می‌کند به همین خاطر است که در روایت از قناعت تعبیر به گنج بی‌پایان شده است.
از
حضرت علی ـ علیه السلام ـ سؤال شد منظور از زندگی پاک در آیه ذیل چیست هر کس که
عمل صالحی انجام دهد، اگر مؤمن باشد، ما او را به زندگی پاک زنده خواهیم کرد.
حضرت در جواب فرمودند: منظور قناعت است.
کسی که روحیه بی‌نیازی دارد و منیع الطبع است نزد
مردم نیز محبوب است مردم از چنین فردی راضی‌اند و بیشتر دوست دارند که با او پیوند
دوستی برقرار کند چرا که او از شکرگذارترین مردم است و هیچ که بخاطر حرص و جمع مال و... از خط
عدالت خارج نمی‌شود.
چون بیشتر
شهوت‌رانی‌ها و عنان گسیختگی‌های
نفس بخاطر حرص و زیاده‌خواهی است ولی کسی که به سلاح قناعت مجهز است زمینه خوبی برای
تزکیه و
تهذیب نفس پدید آورده است برای اینکه این امر واضح‌تر شود به زندگی افراد حریص بنگرید که چگونه از حرص آنها اغلب شرارت‌ها برمی‌خیزد.
حریص علاوه بر اینکه آرامش روحی خود را به هم می‌زند همیشه در تعب و
رنج جسمانی است به این در و آن در می‌زند تا بیشتر و بیشتر بدست آورد که «حریص به جهانی گرسنه است و قانع به نانی سیر».
قناعت يكي از فضائل بالاي انساني است كه خود داراي دو مرتبه عالي و عالي‌تر (اعلي) است در مرتبه عالي انسان، به حد ضرورت مال راضي است و در مرتبة عالي‌تر (اعلي) علاوه بر قناعت انسان از روحيه ايثار و گذشت نيز برخوردار است.
۱.
علم اخلاق اسلامی ترجمه کتاب
جامع السعادات، مولا
مهدی نراقی، ترجمه: سید جلال الدین مجتبوی، انتشارات حکمت، ج ۲.
۲. ترجمه
میزان الحکمه، بحث قناعت.
۳.
اصول کافی، بحث قناعت.
۴. توجه و مشاهده زندگی انسان‌های قانع و مقایسه با افراد
حریص.
سعدی:
حریص به جهانی گرسنه است و
قانع به نانی سیر.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «قناعت»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۱۲/۲۰.
