گل متعفن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: گل متعفن،
آفرینش آدم، گل بدبو، گل چسبیده.
پرسش: چرا خداوند در قرآن می‌فرماید: «انسان را از گل متعفن آفریدیم»؟
پاسخ:
خداوند در تعدادی از آیات، نوع
خلقت انسان را بیان می‌کند
که از خاک بوده؛ («
... وَ بَدَأَ خَلْقَ الْانسَانِ مِن طِین»؛ و
آفرینش انسان را از گِل آغاز کرد.
) اما در آیاتی دیگر،
خلقت را از گِل چسبنده و بدبو می‌داند. این تعبیرات مختلف با یک‌دیگر منافاتی ندارند؛ بلکه هر یک در
مقام بیان مراحل مختلف خلقت می‌باشند
که ابتدا از خاک بوده و ... .
در علت این‌که چرا
خداوند در آیات مختلف بیان کرده که
انسان را از گل متعفّن آفریده، باید به
سیاق هر یک از آیه‌ها توجه داشت. در ذیل به آیات مختلف و علت ذکر این نکته در آنها اشاره می‌کنیم:
«
فَاسْتَفْتِهِمْ أَ هُمْ أَشَدُّ خَلْقاً أَمْ مَنْ خَلَقْنا إِنَّا خَلَقْناهُمْ مِنْ طینٍ لازِبٍ»؛ «پس از
منکران معاد بپرس:آیا آفرینش آنان سخت‌تر و دشوارتر است یا آن‌چه (مانند
فرشتگان، آسمان‌ها،
زمین، کوه‌ها و...) آفریده‌ایم؟ (به
یقین آفرینش آنان کاری ناچیز است چون) ما آنان را از گِلی چسبنده آفریده‌ایم».
این
آیات در واقع جوابی بر منکران معاد می‌باشد به این‌که خداوند،
خالق موجودات آسمان و زمین که انسان‌ها را از ماده‌ای بی‌ارزش که همان گل چسبنده باشد، آفریده است؛ حال چه‌گونه مدعی می‌شوید که از خلقت مجدد شما ناتوان است و معاد را منکر می‌گردید.
بنابراین علت بیان خلقت انسان از گل چسبنده در این
آیه، برای این است که منکران معاد پی به خلقت شگفت‌انگیز انسان از طرف خداوند برده و معاد را بپذیرند.
علاوه بر این، آیات دیگری نیز وجود دارد که در جواب همین نوع افراد، خلقت انسان از آبی بی‌ارزش را بیان می‌دارد:
«
وَیْلٌ یَوْمَئذٍ لِّلْمُکَذِّبِینَ • أَ لَمْ نخلُقکمُّ مِّن مَّاءٍ مَّهِینٍ • فَجَعَلْنَاهُ فیِ قَرَارٍ مَّکِینٍ»؛
«وای در آن
روز بر تکذیب‌کنندگان! آیا شما را از آبی پست و بی‌مقدار نیافریدیم؟ پس آن را در جایگاهی استوار قرار دادیم».
«
وَ لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ مِنْ صَلْصالٍ مِنْ حَمَإٍ مَسْنُونٍ وَ الْجَانَّ خَلَقْناهُ مِنْ قَبْلُ مِنْ نارِ السَّمُومِ»؛
«و ما انسان را از گِلی خشک که برگرفته از لجنی متعفّن و تیره‌رنگ است، آفریدیم و
جن را پیش از آن از آتشی سوزان و بی‌دود پدید آوردیم».
در این آیات خداوند خلقت دو موجود و
ماده تشکیل دهنده آنها را اشاره دارد که انسان را از گِل آفریده و
اجنه را از
آتش، با این حال از دیگر شواهد برمی‌آید که انسان بر اجنه برتری دارد. بنابراین ذکر ماده اولیه خلقت انسان برای این است که انسان با آن‌که شأن و منزلت روحانی او بسیار بالا بوده و با
روح الهی پشتیبانی می‌شود، اما لازم است توجه به پستی
زندگی مادی خود داشته و در‌عین‌حال بداند که این امتیاز به چه جهتی می‌باشد.
«
وَ إِذْ قالَ رَبُّکَ لِلْمَلائِکَةِ إِنِّی خالِقٌ بَشَراً مِنْ صَلْصالٍ مِنْ حَمَإٍ مَسْنُونٍ فَإِذَا سَوَّیْتُهُ وَ نَفَخْتُ فِیهِ مِن رُّوحِی فَقَعُواْ لَهُ سَاجِدِینَ»؛
«و (یاد کن) هنگامی را که
پروردگارت به فرشتگان گفت: من بشری از گِل خشک که برگرفته از لجنی متعفّن و تیره‌رنگ است، می‌آفرینم؛ پس چون او را درست و نیکو گردانم و از روح خود در او بدمم، برای او سجده‌کنان بیفتید».
این آیات در بیان این نکته هستند؛ انسان از دو چیز مختلف آفریده شده که یکی در حد اعلای عظمت، و دیگری ظاهراً در حد پایین از نظر
ارزش. جنبه مادی انسان را ِگل بد بوی تیره رنگ (لجن) تشکیل می‌دهد، و جنبه معنوی او را چیزی که به‌عنوان
روح خدا از آن یاد شده است.
«
قالَ لَمْ أَکُنْ لِأَسْجُدَ لِبَشَرٍ خَلَقْتَهُ مِنْ صَلْصالٍ مِنْ حَمَإٍ مَسْنُونٍ»؛
«گفت:من آن نیستم که برای بشری که او را از گلی خشک و برگرفته از لجنی متعفّن و تیره‌رنگ آفریدی،
سجده کنم!».
این تعبیر از
شیطان بوده و اوست که علت سجده نکردن خود بر انسان را به این گفتار مستند کرده و درصدد
تحقیر انسان‌هاست.
نتیجه نهایی آن‌که گاه خداوند این موضوع را به انسان‌ها گوشزد می‌کند که جهت رهنمود اخلاقی به اوست و گاه شیطان جهت تحقیر انسان چنین عبارتی را به کار می‌برد.
پایگاه اسلام کوئست.
