گستردگی قیامت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: قیامت، جهان، کره زمین، کرات دیگر.
پرسش: آیا قیامت در تمام سطح جهان و عالم رخ می‌دهد یا فقط کره زمین متأثر می‌شود و اگر تمام جهان متأثر می‌شود، موجوداتی که مخلوق پروردگارند و احتمالاً در کرات دیگر زندگی می‌کنند چه سرانجامی می‌یابند؟
پاسخ: براساس منابع اسلامی، هنگام
قیامت، نظام آفرینش به هم می‌خورد و به صورت نظام دیگری که مناسب با قیامت باشد درمی‌آید.
قرآن از اول، موقت بودن این نظام را با کلمه «
اَجَلٍ مُسَمًّی» به ما گوشزد کرده است و اعلام کرده که نظام موجود فعلی همیشگی نیست؛ بلکه سرانجامی دارد که هر وقت فرا برسد، این نظام از بین می‌رود و وقتی که برای این نظام معین شده است، همان فرا رسیدن قیامت است. براساس
آیات قرآن، نه‌تنها
زمین و آسمان، بلکه
خورشید و ماه و
ستارگان و دیگر کرات هم برای همیشه در این نظام نیستند و حرکت و نظام آنها موقت و تا مدت معینی است و پس از آن مدت بساط آنها برچیده می‌شود.پس قیامت در تمام سطوح
جهان رخ می‌دهد و همه آسمان‌ها و زمین از واقعه قیامت متاثر می‌شوند.
موجودات زنده ساکن
آسمان و زمین نیز می‌میرند: «و در
صور دمیده می‌شود و تمام کسانی که در آسمان‌ها و زمین هستند می‌میرند، مگر کسانی که خدا بخواهد؛ سپس بار دیگر در صور دمیده می‌شود، ناگهان همگی به پا می‌خیزند و در
انتظار (حساب و جزا) هستند».
اما درباره موجودات زنده آسمان‌ها و کرات دیگر، این امور بستگی به نحوه وجود آنها دارد که ما اطلاع از آنها نداریم. اگر آنها (مانند انسان‌ها) موجودات مختار و مکلف باشند، حساب و جزا هم خواهند داشت؛ چون حساب و جزا فرع
تکلیف و
اختیار است و اگر اختیار و تکلیف نداشته باشند، حساب و جزا هم نخواهند داشت. در واقع
علم آن نزد
خداوند است و ما نمی‌دانیم که آنها نحوه وجود و زندگی‌شان چگونه است؛ ولی مطابق آنچه از آیات قرآن استفاده می‌شود ـ چنان‌که بیان کردیم ـ در آستانه قیامت همه نظام آفرینش به هم می‌خورد و همه موجودات زنده از بین می‌روند و دوباره در قیامت و روز رستاخیز زنده می‌شوند.
آنچه که از منابع اسلامی استفاده می‌شود، این است که هنگام
قیامت، نظام آفرینش به هم می‌خورد و به صورت نظام دیگری که مناسب با قیامت باشد درمی‌آید. در این رابطه ده‌ها آیه در
قرآن آمده است که به شماری از آنها اشاره می‌کنیم:
در آیات قرآن برای
آفرینش آسمان‌ها و زمین مدت معین قرار داده شده است. آنجا که می‌فرماید: ما آسمان‌ها و زمین را نیافریدیم، مگر براساس
حق، آن هم برای مدتی معین که همان
روز قیامت است».
در مورد اینکه نه‌تنها زمین و آسمان، بلکه خورشید و ماه و
ستارگان و سایر کرات هم برای همیشه در این نظام نیستند و حرکت و نظام آنها موقت و تا مدت معینی است و پس از آن مدت بساط آنها برچیده می‌شود. می‌فرماید:
«
وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ کُلٌّ یَجْرِی اِلَی اَجَلٍ مُسَمًّی خداوند خورشید و ماه را مسخر گرداند و همه آنها برای مدتی معین در جریان هستند».
بنابراین قرآن از اول، موقت بودن این نظام را با کلمه «
اَجَلٍ مُسَمًّی» به ما گوشزد کرده است و اعلام کرده که نظام موجود فعلی همیشگی نیست؛ بلکه سرانجامی دارد که هر وقت فرا برسد، این نظام از بین می‌رود و وقتی که برای این نظام معین شده است، همان فرا رسیدن قیامت است.
قرآن در مورد آسمان در آستانه قیامت می‌فرماید:
ــ «
اِذَا السَّمَاءُ انْشَقَّتْ آنگاه که آسمان از هم بشکافد».
ــ «
وَاِذَا السَّمَاءُ کُشِطَتْ و آنگاه که آسمان از جا کنده شود».
و در
آیه دیگر، بسیار صریح‌تر به از بین بردن آسمان و دوباره ایجاد کردن آن توجه داده، می‌فرماید: «روزی که آسمان را همچون در پیچیدن صفحه نامه‌ها در‌می‌پیچیم؛ همان‌گونه که بار نخست
آفرینش را آغاز کردیم، دوباره آن را باز می‌گردانیم. وعده‌ای است بر عهده ما که ما انجام‌دهنده آنیم».
در مورد وضعیت خورشید و ماه هنگام قیامت می‌فرماید:
ــ «
اِذَا الشَّمْسُ کُوِّرَتْ آنگاه که خورشید به هم در پیچید و خورشید به تاریکی می‌گراید و آن دامن نورانی و گسترده‌اش همچون طومار و پارچه‌ای در هم پیچیده می‌شود».
ــ «
وَخَسَفَ الْقَمَرُ• وَجُمِعَ الشَّمْسُ وَالْقَمَرُ و ماه بی‌نور گردد و خورشید و ماه یک‌جا جمع شوند و طومار هستی کنونی‌شان جمع شوند و از بین بروند».
و در مورد وضع ستارگان می‌فرماید:
«
وَاِذَا الْکَوَاکِبُ انْتَثَرَتْ و آنگاه که اختران پراکنده شوند».
«
وَاِذَا النُّجُومُ انْکَدَرَتْ و آنگاه که ستارگان همگی تیره شوند».
به این‌گونه نظام جاری و هستی کنونی همه ستارگان در آستانه قیامت به امر الهی از بین می‌روند.
و در توصیف سرنوشت
زمین و کوه‌ها هنگام قیامت می‌فرماید:
ــ روزی که زمین و کوه‌ها به لرزه در آیند و کوه‌ها بسان ریگ روان گردند».
ــ «
اِذَا دُکَّتِ الْاَرْضُ دَکًّا دَکًّا آنگاه که زمین سخت در هم کوبیده شود».
ــ «
یَوْمَ تُبَدَّلُ الْاَرْضُ غَیْرَ الْاَرْضِ روزی که زمین به غیر این زمین مبدل گردد».
ــ «
وَاِذَا الْجِبَالُ نُسِفَتْ و آنگاه که کوه‌ها از جا کنده شوند».
ــ «
وَبُسَّتِ الْجِبَالُ بَسًّا • فَکَانَتْ هَبَاءً مُنْبَثًّا و کوه‌ها ریزه ریزه شوند و غباری پراکنده گردند».
بنابراین با توجه به این
آیات و آیات دیگری که در
قرآن کریم آمده است، روشن می‌شود که قیامت در تمام سطوح
جهان رخ می‌دهد و همه آسمان‌ها و زمین از واقعه قیامت متأثر می‌گردند.
و در رابطه با موجودات زنده ساکن آسمان و زمین بیان قرآن این است که آنها نیز می‌میرند: «و در صور دمیده می‌شود و تمام کسانی که در آسمان‌ها و زمین هستند می‌میرند، مگر کسانی که
خدا بخواهد؛ سپس بار دیگر در صور دمیده می‌شود، ناگهان همگی به پا می‌خیزند و در انتظار (حساب و جزا) هستند».
از این آیه به خوبی استفاده می‌شود که در پایان جهان و آغاز رستاخیز دو حادثه ناگهانی رخ می‌دهد: در حادثه اول همه موجودات زنده فوراً می‌میرند و در حادثه دوم که با فاصله صورت می‌گیرد، همه ناگهان زنده می‌شوند و به پا می‌خیزند و در انتظار حساب‌اند.
اما اینکه موجودات زنده که ممکن است در آسمان‌ها و کرات دیگر باشند، در قیامت چگونه محشور می‌شوند، آیا
حساب و
کتاب دارند یا نه؟ این امور بستگی به نحوه وجود آنها دارد که ما اطلاع از آنها نداریم. آیا موجودات، مختار و
مکلف هستند؟ یا چنین نیستند؟ ولی آنچه می‌توان گفت این است که اگر آنها مثلاً (مانند انسان‌ها) موجودات مختار و مکلف باشند، حساب و جزا هم خواهند داشت؛ چون حساب و جزا فرع تکلیف و اختیار است و اگر اختیار و تکلیف نداشته باشند، حساب و جزا هم نخواهند داشت. در واقع علم آن نزد خداوند است و ما نمی‌دانیم که آنها نحوه وجود و زندگی‌شان چگونه است؛ ولی مطابق آنچه از آیات قرآن استفاده می‌شود ـ چنان‌که بیان کردیم ـ در آستانه قیامت همه نظام آفرینش به هم می‌خورد و همه موجودات زنده از بین می‌روند و دوباره در قیامت و روز رستاخیز زنده می‌شوند.
۱. معاد، محسن قرائتی، مؤسسه در راه حق، قم، چ۳، ۱۳۶۸ش.
۲. تفسیر نمونه، ص۵۳۴- ۵۴۲، ناصر مکارم شیرازی، ج۱۹، دارالکتب الاسلامیة، تهران، چاپ بیست و دوم، ۱۳۸۲ش.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «گستردگی قیامت»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۰۴/۱۸.
