کثرت نفسی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: کثرت خارجی کثرت نفسی
پرسش: کثرت خارجی و کثرت نفسی، به چه معنا است؟
پاسخ: ما در موجودات خارجی دو نوع کثرت مشاهده می‌کنیم: یکی کثرت از جهت اعراض خارجی است؛ مانند این‌که مشاهده می‌کنیم این اسب است و آن
انسان است و آن دیگر درخت و.... کثرت دیگر مربوط به خود وجود است؛ مانند این‌که این موجود
بالفعل است و آن دیگر
بالقوّه است، یا این واحد است و آن کثیر، یا این حادث است، آن قدیم و این ممکن است و آن
واجب و غیره.
کثرت از جهت اول را از این جهت که مقوم وجود نیست، بلکه به لحاظ
عروض ماهیت بر وجود است کثرت خارجی می‌گویند. اما کثرت از جهت دوم، که از طریق انقسامات نفس وجود عارض آن می‌شود؛ کثرت نفسی می‌نامند.
«کثرت» و «وحدت» از
مفاهیم بدیهی هستند که نیاز به تعریف منطقی ندارند؛ به همین جهت تعریفی که از آن‌دو می‌شود
شرح اسم و
تعریف لفظی است؛ مانند این‌که در تعریف کثرت گفته می‌شود: «کثرت حیثیت انقسام است»؛ یعنی چیزی که دارای انقسام باشد (از آن جهت که منقسم است) به آن کثیر گفته می‌شود.
مسئله‌ی کثرت خارجی و نفسی بر اساس دو دیدگاه (
فلسفه و
عرفان) قابل بررسی است.
حکیمان در توضیح کثرت خارجی و نفسی می‌گویند ما در موجودات خارجی دو نوع کثرت مشاهده می‌کنیم: یکی کثرت از جهت اعراض خارجی است؛ مانند این‌که مشاهده می‌کنیم این اسب است و آن
انسان است و آن دیگر درخت و....
کثرت دیگر مربوط به خود وجود است؛ مانند این‌که این موجود
بالفعل است و آن دیگر
بالقوّه است، یا این واحد است و آن کثیر، یا این حادث است، آن قدیم و این ممکن است و آن
واجب و غیره.
کثرت از جهت اول را از این جهت که مقوم وجود نیست، بلکه به لحاظ
عروض ماهیت بر وجود است، (البته هر چند بنابر
اصالت وجود، تحقق ماهیت نیز به وجود است، ولی منظور این است کثرتی که از ناحیه ماهیت بر وجود عارض می‌شود مقوم وجود نیست.) کثرت خارجی می‌گویند. اما کثرت از جهت دوم، که از طریق انقسامات نفس وجود عارض آن می‌شود؛ مانند تقسیم آن به
واجب و
ممکن، یا به واحد و کثیر، یا به بالفعل و بالقوّه و...؛ این نوع کثرت از مقومات وجود و در ذات آن است و خارج از آن یا جزء آن نیست؛ این نوع کثرت را می‌توان کثرت نفسی نامید.
اما تعبیر کثرت خارجی و نفسی در عرفان ظاهراً به این جهت است که اهل عرفان گاهی کثرت را به لحاظ مرحله
ذات خدا و به تعبیر اهل عرفان در مرتبه «صقع ذات» مطرح می‌کنند، و گاهی به لحاظ خارج از ذات خداوند. کثرت به لحاظ مرحله‌ی ذات را می‌توان کثرت نفسی نامید، و کثرت به لحاظ دوم را می‌توان کثرت خارجی دانست.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «تطبیق حدوث جسمانی نفس با آیات»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۵/۲۳.
