پی‌آمد اخلاص چهل‌روزه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: اخلاص، حکمت، قلب، زبان.
پرسش: چگونه می‌توان به فرمایش حضرت رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) عمل کرد و پس از چهل روز اخلاص، چشمه حکمت را از قلب بر زبان جاری کرد؟
پاسخ: پیشوایان دین برای راه‌یابی انسان‌ها به ره‌آورد سیروسلوک و بهره‌مندی از نتایج
اخلاص، راه‌هایی را به ما ارائه کرده‌اند که از جمله آنها، «اربعین‌گیری» یا «چله گرفتن» است و منظور از آن این است که
انسان چهل روز از غیر خدا جدا شود و امور روزمره و کار خود را تنها برای رضای او و به دستور او انجام دهد. به این معنا که انسان، چهل شبانه‌روز در درجات چهل‌گانه خلوص حرکت کند؛ زیرا اخلاص درجاتی دارد. بنابراین اخلاص روز اول، ابتدایی‌ترین و اخلاص روز چهلم، عالی‌ترین درجه اخلاص است و خلوص در همه چهل شبانه‌روز حاصل باشد، ولی تکامل روزافزون داشته باشد.
جوشش
حکمت از
زبان با اخلاص در
عبادات میسر است؛ ولی این اخلاص هم (مثل سایر چیزهای خوب) آفاتی دارد و مهلک‌ترین آفت آن ریاست. ریا در عبارت، گفتار و عملکرد در برابر خدا، خود و دیگران، اثر هر عبادتی را نابود می‌کند.
پاسخ پرسش در
روایت پیامبر گرامی (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) آمده است؛ چنان‌که می‌فرماید:
«
من اخلص لله اربعین یوما فجرالله ینابیع الحکمه من قلبه علی لسانه؛ هر کس چهل
روز ایمانش را برای
خدا خالص گرداند، خداوند چشمه‌های حکمت را از
قلب او بر زبانش جاری می‌کند».
خالص کردن
اعمال برای خدا در مدت چهل روز می‌تواند چشمه‌های حکمت و
معرفت را از قلب بر
زبان جاری کند.
توضیح اینکه بزرگان و پیشوایان دین برای راه‌یابی انسان‌ها به ره‌آورد سیروسلوک و بهره‌مندی از نتایج اخلاص، راه‌هایی را به ما ارائه کرده‌اند که از جمله آنها، «اربعین‌گیری» یا «چله گرفتن» است و منظور از آن این است که انسان چهل روز از غیر خدا جدا شود و امور روزمره و کار خود را تنها برای رضای او و به دستور او انجام دهد. به این معنا که انسان، چهل شبانه‌روز در درجات چهل‌گانه خلوص حرکت کند؛ زیرا اخلاص درجاتی دارد.
بنابراین
اخلاص روز اول، ابتدایی‌ترین و اخلاص روز چهلم، عالی‌ترین درجه اخلاص است و خلوص در همه چهل شبانه‌روز حاصل باشد، ولی تکامل روزافزون داشته باشد.
منظور از «اخلاص» همان
خلوص نیت است و منظور از خلوص نیت این است که تنها برای خدا، واجبی را انجام و حرامی را ترک کند. اخلاص از سخت‌ترین کارهاست.
خداوند در
قرآن کریم می‌فرماید:
وَمَا اُمِرُوا اِلَّا لِیَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ؛ به آنها دستوری داده نشد جز اینکه خدا را بپرستند؛ درحالی‌که این خود را خالص کنند».
در جایی دیگر خطاب به پیامبر دستور می‌دهد:
«
قُلْ اِنِّی اُمِرْتُ اَنْ اَعْبُدَ اللَّهَ مُخْلِصًا لَّهُ الدِّینَ؛ بگو من مامورم تا خدا را پرستش کنیم؛ درحالی‌که دینم را برای او خالص کرد باشم».
مقام مخلصین تا آن اندازه بالا و برتر است که
ابلیس هم از آنان قطع
امید کرده و توان فریبشان را ندارد:
«
لَاُغْوِیَنَّهُمْ اَجْمَعِینَ • اِلَّا عِبَادَکَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِینَ؛ همه آنها را گمراه خواهم کرد مگر بندگان مخلصت را».
از
روایات فراوان که بگذریم،
احادیث بیشتری در باب اخلاص از زبان
معصومان بیان شده است که به طور خلاصه از اخلاص به «باارزش‌ترین مقام
»، «برترین مقام
ایمان »، «میدان رقابت عاقلان
»، «درجات
مؤمنین »، «غایت
یقین »، «جبران‌کننده کمی عمل
»، «
عبادت مقربین
» و «میوه درخت یقین
» تعبیر کرده‌اند.
کسی که چهل شبانه‌روز در مراتب چهل‌گانه خلوص قدم بردارد، فیض علمی
حق که دائمی است، از
قلب او خواهد جوشید؛ چنان‌که
خداوند متعال می‌فرماید:
«
اَ لَمْ تَرَ اَنَّ اللَّهَ اَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً فَسَلَکَهُ یَنابِیعَ فِی الْاَرْضِ …؛ آیا ندیدی که خداوند از
آسمان آبی فرستاد و آن را به صورت چشمه‌هایی در
زمین وارد نمود...» .
علومی که مربوط به
ارواح و نفوس است، نیز چنین است، رگه‌ها و راه‌های تشخیص فجور و
تقوا در زمین دل‌های انسان‌ها با
هدایت خدای سبحان حرکت می‌کند و این چشمه‌ها جوشان است؛ اگر کسی با خیال‌های
باطل، کارهای ناپسند و
گناه، مجاری و روزنه‌ها را ببندد در آن صورت این علوم فطری دفن شده و جوششی نخواهد داشت؛ ولی اگر کسی تلاش کند مراحل کاشت و داشت و مراقبت‌های ویژه را در زمین دل خود انجام دهد و محصولاتی را در زمین دل بکارد و از آنها به خوبی مراقبت و مواظبت کند و زمین دل خویش را برای خدا و رضای او، کاملاً خالص کند، آن وقت دست و زبان او همانند چشمه خواهد بود و از قلب او بر جوارح و زبانش علوم فطری و
حکمت خواهد جوشید، و سخنان عالمانه و نافذی خواهد داشت و از زبان و قلم او حکمت فطری می‌جوشد و از دست و قدم او کارهای
خیر و حکمت عملی فوران می‌کند.
همان‌طور که گفتیم، جوشش حکمت از زبان با اخلاص در
عبادات میسر است؛ ولی این اخلاص هم (مثل سایر چیزهای خوب) آفاتی دارد و مهلک‌ترین آفت آن ریاست.
ریا در عبارت، گفتار و عملکرد در برابر خدا، خود و دیگران، اثر هر عبادتی را نابود می‌کند.
علما و
دانشمندان اخلاق درباره روایت یاد شده این نکته را متذکر شده‌اند که مخلص شدن در چهل شبانه‌روز را به
امید و
هدف جوشش و ریزش چشمه‌های حکمت باشد که در این صورت دیگر
اخلاص نیست و در حقیقت یک نوع کاسبی و مزدگیری به حساب می‌آید.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «پی‌آمد اخلاص چهل‌روزه»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۱/۰۱.
