• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

پراکندگی مردم

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: پراکندگی مردم، روز قیامت، آیه ۶ سوره زلزال.

پرسش: مقصود از آیة ۶ سورة زلزال که می‌فرماید: «مردم از قبرها پراکنده بیرون می آیند.» چیست؟

پاسخ:



مباحث مربوط به قیام از اساسی‌ترین بحث‌های قرآن کریم می‌باشد و آیات فراوانی پیرامون آن در این کتاب شریف وجود دارد. به تعبیر بعضی از علماء: «می‌توان ادعا کرد یک‌سوم قرآن در این باره است».
[۱] مصباح یزدی، محمدتقی، معارف قرآن، ص ۴۴۳، قم، در راه حق، چ دوم، ۱۳۶۸.

آیاتی که درباره این روز بزرگ است، به موضوعات مختلف پیرامون آن پرداخته‌اند: یکی از آن‌ها چگونگی حالت مردم در آن روز می‌باشد.



آیه مبارکه ۶ زلزال یکی از آیاتی است که در این خصوص می‌فرماید:

«یَوْمَئِذٍ یَصْدُرُ النَّاسُ أَشْتاتاً لِیُرَوْا أَعْمالَهُم»، در آن روز مردم به صورت‌های پراکنده خارج می‌شوند تا اعمالشان به آن‌ها نشان داده شود».

۲.۱ - دیدگاه اول

در سؤال فوق منظور از «یَصْدُرُ النَّاسُ أَشْتاتاً»، بیرون آمدن مردم از قبرها به حالت پراکنده، دانسته شده است. ولی باید گفت: این معنی را بعضی از مفسران ارائه کرده‌اند.
[۳] طالقانی، سید محمود، پرتوی از قرآن، ج ۵، ص ۲۲۲، تهران، شرکت سهامی انتشار، بی تا.
[۴] حسینی تهرانی، سید محمدحسین، معادشناسی، ج ۶، ص ۲۷۴، بی‌جا، انتشارات حکمت، چاپ سوم، ۱۴۰۷ ق.


۲.۲ - دیدگاه دوم

و بعضی دیگر از ایشان معتقدند: آیه مورد بحث ناظر به احوال مردم به هنگام روانه شدن از جایگاه حساب به‌سوی منازلشان (بهشت یا جهنم) می‌باشد.
[۸] قرشی دمشقی، اسماعیل، تفسیر القرآن العظیم، ج ۴، ص ۵۷۷، بیروت، دارالمعرفة، ۱۴۱۲.


۲.۳ - دیدگاه سوم

و عده‌ای دیگر تنها به ذکر این دو احتمال بسنده کرده‌اند.

بنابراین نمی‌توان به‌صورت قطعی آیه را ناظر به حالت مردم به هنگام بیرون آمدن از قبرها دانست.


ظاهراً آن‌چه برای پرسشگر محترم مهم است، دانستن مقصود از پراکنده بودن مردم می‌باشد. که در این زمینه مطالبی تقدیم می‌گردد:

۳.۱ - معنای واژه «اشتاتا»

واژه‌ای که پراکنده بودن مردم در روز قیامت از آن استفاده می‌شود، کلمه «اشتاتا» می‌باشد. اشتات همانند شتّی جمع شتیت به معنی متفرق (پراکنده) می‌باشد.


درباره اینکه منظور از پراکنده بودن مردم در آن روز چیست؟ تعابیر مختلفی توسط مفسران مطرح شده است (تفاسیری که در پانوشت‌های قبلی ذکر شدند.) که خلاصه آنها این است که این پراکندگی ممکن است به اعتبار امور زیر باشد:

۱. به اعتبار مذهب: یعنی اهل هر مذهبی با هم خواهد بود، و از اهل مذاهب دیگر جدا می‌گردند.
۲. به اعتبار سرزمین: یعنی اهل هر منطقه و سرزمین از اهل مناطق دیگر جدا خواهند بود.
۳. به اعتبار حالات مختلف مردم: بعضی شاد، زیبا و خندانند و بعضی هم تیره و گرفته و تاریک.
۴. به اعتبار ایمان و کفر: اهل ایمان با هم و اهل کفر نیز با هم خواهند بود.
۵. به اعتبار رهبران و پیشوایان: یعنی هر گروهی با پیشوا و رهبر خود خواهد بود. قرآن نیز می‌فرماید: «یَوْمَ نَدْعُوا کُلَّ أُناسٍ بِإِمامِهِم»؛ «(به یاد آورید) روزی را که هر گروهی را با پیشوایان می‌خوانیم».

در تفسیر نمونه پس از ذکر احتمالات فوق آمده است: «جمع میان این تفسیرها کاملاً ممکن است؛ زیرا مفهوم آیه گسترده است.


در جمع‌بندی مطالب بالا می‌توان گفت: تعابیر مختلفی دربارة حالات مردم در روز قیامت در قرآن آمده است؛ مانند:

۵.۱ - اول

تنها بودن مردم: «وَ کُلُّهُمْ آتیهِ یَوْمَ الْقِیامَةِ فَرْدا»؛ «و همگی روز رستاخیز تک و تنها نزد او حاضر می‌شوند».

۵.۲ - دوم

گروهی بودن مردم: «یَوْمَ یُنْفَخُ فِی الصُّورِ فَتَأْتُونَ أَفْواجا»؛ «روزی که در صور دمیده می‌شود و شما فوج‌فوج (به محشر) می‌آیید».

۵.۳ - سوم

هر گروهی همراه با پیشوای خود چنان‌که آیة ۷۱، سورة اسراء که در بالا ذکر شد، دلالت بر آن دارد.


درباره علت اختلاف این تعابیر می‌توان گفت: انسان در قیامت از نظر فریادرسی تنهاست؛ یعنی بستگان، دوستان و دارایی او به دردش نمی‌خورد و از جهت شکل و قیافه در میان کسانی است که با آنان هم‌فکر، هم‌عقیده و همکار بوده است؛ و از نظر سرنوشت با رهبری که از او پی‌روی کرده است، همراه خواهد بود؛
[۱۸] قرائتی، محسن، معاد، قم، مؤسسة در راه حق، ص ۱۶۶، چاپ مکرر، ۱۳۷۳.
و معلوم است که در همة این جهات نوعی پراکندگی و جدایی وجود دارد و آیه مورد بحث سوره زلزال به آن اشاره دارد که مردم را در آن روز متفرق و پراکنده می‌داند.

۶.۱ - روایتی از پیامبر

از روایتی که از رسول اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ در ذیل آیه ۱۸ سورة مبارکه نبأ نقل شده است، استفاده می‌شود که حتی امت پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ نیز در ده گروه متفاوت محشور می‌شوند:

۱. شایعه‌سازان، به‌صورت میمون.
۲. حرام‌خواران، به‌صورت خوک.
۳. ربا‌خورندگان، به‌صورت واژگون.
۴. قاضی ناحق، کور.
۵. خودخواهان مغرور، کرولال.
۶. عالمی که به علمی عمل نکند؛ در‌حالی‌که زبان خود را می‌جود.
۷. آزار‌دهندگان به همسایه، با دست و پای بریده.
۸. خبرچینان، به حالت آویختگی به شاخه‌های آتش.
۹. افراد عیاش و خوش‌گذران، بدبو تر از مردار.
۱۰. متکبران، در پوششی از آتش.
[۱۹] فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان، ج ۹ و ۱۰، ص ۶۴۲.، بیروت، دارالمعرفه، بی‌تا.




آیة مورد بحث چه مربوط به حالت مردم در هنگام بیرون آمدن از قبر باشد و چه مربوط به حالت آنان بعد از موقف حساب باشد، بر این مطلب دلالت دارد که به‌صورت‌ها و حالات مختلف (پراکنده) خواهند بود، و این پراکندگی ممکن است به اعتبارات مختلف باشد.



۱. محسن قرائتی، معاد، قم، در راه حق، چ مکرر، ۱۳۷۳، ص ۱۶۶ ـ ۱۶۹.
۲. علامه سید محمدحسین، حسینی تهرانی، معادشناسی، بی‌جا، حکمت، چ سوم، ۱۴۰۷، ج ۶، ص ۲۷۴ به بعد.
۳. آیت‌الله عبدالله، جوادی آملی، معاد در قرآن، قم، مرکز نشر اسراء، ج اول، ۱۳۸۰، ج ۴ از تفسیر موضوعی قرآن کریم، ص ۲۹۵ به بعد.


۱. مصباح یزدی، محمدتقی، معارف قرآن، ص ۴۴۳، قم، در راه حق، چ دوم، ۱۳۶۸.
۲. مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، تفسیر نمونه، ج ۲۷، ص ۲۲۶، تهران، دارالکتب الاسلامیه.    
۳. طالقانی، سید محمود، پرتوی از قرآن، ج ۵، ص ۲۲۲، تهران، شرکت سهامی انتشار، بی تا.
۴. حسینی تهرانی، سید محمدحسین، معادشناسی، ج ۶، ص ۲۷۴، بی‌جا، انتشارات حکمت، چاپ سوم، ۱۴۰۷ ق.
۵. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۲۰، ص ۳۴۳، قم، اسماعیلیان، چاپ پنجم ۱۳۷۱.    
۶. فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان، ج ۱۰، ص ۴۱۷ و ۴۱۹، بیروت، دارالمعرفه، بی‌تا.    
۷. محمد بن جریر طبری، جامع البیان، ج ۲۴، ص ۵۴۹، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۵ ق.    
۸. قرشی دمشقی، اسماعیل، تفسیر القرآن العظیم، ج ۴، ص ۵۷۷، بیروت، دارالمعرفة، ۱۴۱۲.
۹. رازی، فخرالدین، التفسیر الکبیر، ج ۳۲، ص ۲۵۶، بیروت، احیاء التراث العربی، ج سوم، بی‌تا.    
۱۰. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۲۰، ص ۳۴۳، قم، اسماعیلیان، چاپ پنجم، ۱۳۷۱.    
۱۱. مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، تفسیر نمونه، ج ۲۷، ص ۲۲۶ و ۲۲۷، تهران، دارالکتب الاسلامیه.    
۱۲. اسراء (۱۷)، آیه ۷۱.    
۱۳. مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، تفسیر نمونه، ج ۲۷، ص ۲۲۷، تهران، دارالکتب الاسلامیه.    
۱۴. مریم (۱۹)، آیه ۹۵.    
۱۵. مریم (۱۹)، آیه ۸۰.    
۱۶. انعام (۶)، آیه ۹۴.    
۱۷. نبأ (۷۸)، آیه ۱۸.    
۱۸. قرائتی، محسن، معاد، قم، مؤسسة در راه حق، ص ۱۶۶، چاپ مکرر، ۱۳۷۳.
۱۹. فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان، ج ۹ و ۱۰، ص ۶۴۲.، بیروت، دارالمعرفه، بی‌تا.




سایت ‌اندیشه قم، برگرفته از مقاله « پراکندگی مردم»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱۲/۰۹.    



جعبه ابزار