• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

پایان وقت نماز جمعه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: نماز جمعه، زوال آفتاب، ظهر شرعی.

پرسش: پایان وقت نماز جمعه چه زمانی است؟



اوّل وقت نماز جمعه، زوال آفتاب و یا آغاز ظهر شرعی است. این نظریه، مورد اتّفاق فقیهان است؛ امّا در بارۀ آخر وقت آن، پنج نظریه وجود دارد که به قرار زیر است:

۱.۱ - به‌ اندازه وقت نماز ظهر

وقت نماز جمعه، به‌اندازۀ وقت نماز ظهر (یعنی تا نزدیک غروب آفتاب) امتداد دارد. ابن‌ادریس در کتاب السرائر، و شهید اوّل در کتاب‌های الدروس و البیان، این نظریه را پذیرفته‌اند و طبق آن، محدودیتی در وقت نماز جمعه وجود ندارد.

۱.۲ - چهار ساعت

وقت نماز جمعه از اوّل زوال آغاز می‌شود و تا هنگامی که سایۀ شاخص، به‌ اندازۀ خود آن شود (یعنی تقریباً چهار ساعت) امتداد دارد. از این نظریه، به عنوان رأی مشهور فقیهان یاد شده است؛
[۱] خویی، ابوالقاسم، موسوعة الامام الخویی، ج۱۱، ص۱۳۷.
بلکه علّامه در کتاب المنتهی،
[۲] حلی، حسن بن یوسف، حلی، المنتهی، ج۱، ص۳۱۸.
این رأی را مورد اتفاق نظر می‌داند، و در میان فقهای کنونی، آیة الله خویی
[۳] توضیح المسائل مراجع، ج۱، ص۸۸۹.
و آیة الله میرزا جواد تبریزی
[۴] توضیح المسائل مراجع، ج۱، ص۸۷۵، ذیل مسئلۀ ۱۵.
طبق این نظریه فتوا داده‌اند.

۱.۳ - حدود دو ساعت

وقت نماز جمعه، از اوّل زوال است تا هنگامی که سایۀ شاخص، به‌اندازۀ دو قدم انسان معمولی یا دوهفتم شاخص گردد؛ یعنی حدود دو ساعت.
این نظریه، از سوی علامهٔ مجلسی و پدر او، مطرح شده و از فقیهان کنونی، امام خمینی و آیة الله فاضل لنکرانی
[۵] توضیح المسائل مراجع، ج۱، ص۸۷۵، ذیل مسئلۀ ۱۵.
آن را پذیرفته‌اند.البته امام می‌نویسد:
احتیاط آن است که خواندن نماز جمعه از اول وقت تأخیر نیفتد و اگر تأخیر افتاد، احتیاط آن است که نماز ظهر را انتخاب کنند، گرچه بعید نیست که وقت نماز جمعه تا برگشتن دوپا از سایۀ اشخاص متعارف مردم، امتداد داشته باشد.
[۶] امام خمینی، روح الله، تحریر الوسیله، ج۱، ص۲۱۶.


۱.۴ - تا یک ساعت بعد از اوّل زوال

وقت نماز جمعه، از اوّل زوال تا یک ساعت است.ظاهراً این فتوا برای اوّلین بار، از سوی یکی از فقهای قرن سوم معروف به "جُعفی” که در کتب رجال به عنوان "الصابونی” معرفی شده، صادر گردید، و در میان فقیهان معاصر، آیة الله محمّد‌علی اراکی
[۷] توضیح المسائل مراجع، ج۱، ص۸۷۵، ذیل مسئلۀ ۱۵.
و آیة الله شبیری زنجانی،
[۸] توضیح المسائل مراجع، ج۱، ص۹۰۹ مسئلۀ ۷۴۳.
این نظریه را پذیرفته‌اند با این تفاوت که بر اساس فتوای آیة الله اراکی، معیار، ساعت نجومی یعنی شصت دقیقه است؛
[۹] توضیح المسائل مراجع، ج۱، ص۸۷۵، ذیل مسئلۀ ۱۵.
امّا بر پایۀ نظریۀ آیة الله زنجانی،
[۱۰] توضیح المسائل مراجع، ج۱، ص۹۰۹ مسئلۀ ۷۴۳.
معیار، ساعت معوَّج است؛ یعنی یک دوازدهم روز، که بنا بر نظر ایشان وقت نماز جمعه در فصل‌های مختلف، متفاوت است.مثلاً در کوتاه‌ترین روزهای سال، وقت نماز جمعه حدود پنجاه دقیقه می‌شود و در بلندترین روزهای سال، وقت نماز جمعه، حدود یک ساعت و پانزده دقیقه (البته در صورتی که مقصود از روز، طلوع تا غروب آفتاب باشد.) .

۱.۵ - به‌ اندازه خود نماز جمعه

وقت نماز جمعه به‌اندازۀ خودِ عمل است؛ یعنی به قدر خواندن دو خطبۀ متعارف و دو رکعت نماز.در میان فقیهان کهن، ابو الصلاح حلبی در کتاب الکافی فی الفقه
[۱۱] الکافی، فی الفقه، ص۱۵۲.
و ابن زُهره در کتاب غنیة النزوع و از فقیهان معاصر، آیات عظام: گلپایگانی،
[۱۳] توضیح المسائل مراجع، ج۱، ص۸۹۷.
سیستانی،
[۱۴] توضیح المسائل مراجع، ج۱، ص۸۸۹.
بهجت،
[۱۵] توضیح المسائل مراجع، ج۱، ص۹۰۵ مسئلۀ ۱.
صافی
[۱۶] توضیح المسائل مراجعT ج۱، ص۸۹۷.
و مکارم،
[۱۷] توضیح المسائل مراجع، ج۱، ص۸۷۵، ذیل مسئلۀ ۱۵.
این نظریه را پذیرفته‌اند.


با عنایت به اختلاف نظر مراجع تقلید در بارۀ آخر وقت نماز جمعه، و با توجّه این که مرجع تقلید کسانی که در نماز جمعه شرکت می‌کنند، متفاوت است، نکتۀ مهم و شایان توجّه برای امامان محترم جمعه این است که نماز جمعه را به گونه‌ای برپا کنند که مطابق فتوای همۀ مراجع کنونی، صحیح باشد، و بدین‌منظور، فتوای مراجعی را که وقت نماز جمعه را محدود می‌دانند، معیار قرار دهند. در غیر این صورت، لازم است اعلام شود تا کسانی که مقلّدِ این دسته از مراجع هستند نماز ظهر را نیز بخوانند. افزون بر این، کوتاه کردن خطبه سنت اسلامی است.
[۱۹] ر.ک: محمدی ری‌شهری، محمد، فرهنگ‌نامه جمعه، ص۲۸۵ (کوتاه کردن خطبه‌ها و طولانی کردن نماز).



۱. خویی، ابوالقاسم، موسوعة الامام الخویی، ج۱۱، ص۱۳۷.
۲. حلی، حسن بن یوسف، حلی، المنتهی، ج۱، ص۳۱۸.
۳. توضیح المسائل مراجع، ج۱، ص۸۸۹.
۴. توضیح المسائل مراجع، ج۱، ص۸۷۵، ذیل مسئلۀ ۱۵.
۵. توضیح المسائل مراجع، ج۱، ص۸۷۵، ذیل مسئلۀ ۱۵.
۶. امام خمینی، روح الله، تحریر الوسیله، ج۱، ص۲۱۶.
۷. توضیح المسائل مراجع، ج۱، ص۸۷۵، ذیل مسئلۀ ۱۵.
۸. توضیح المسائل مراجع، ج۱، ص۹۰۹ مسئلۀ ۷۴۳.
۹. توضیح المسائل مراجع، ج۱، ص۸۷۵، ذیل مسئلۀ ۱۵.
۱۰. توضیح المسائل مراجع، ج۱، ص۹۰۹ مسئلۀ ۷۴۳.
۱۱. الکافی، فی الفقه، ص۱۵۲.
۱۲. ابن‌زهرة، سیّدحمزة بن علی، غنیة النزوع، ص۹۰.    
۱۳. توضیح المسائل مراجع، ج۱، ص۸۹۷.
۱۴. توضیح المسائل مراجع، ج۱، ص۸۸۹.
۱۵. توضیح المسائل مراجع، ج۱، ص۹۰۵ مسئلۀ ۱.
۱۶. توضیح المسائل مراجعT ج۱، ص۸۹۷.
۱۷. توضیح المسائل مراجع، ج۱، ص۸۷۵، ذیل مسئلۀ ۱۵.
۱۸. ر.ک:سایت مدرسۀ فقاهت، سلسله مباحث مؤلّف در بارۀ وقت نماز جمعه ۳۱/ ۶/ ۹۲ به بعد.    
۱۹. ر.ک: محمدی ری‌شهری، محمد، فرهنگ‌نامه جمعه، ص۲۸۵ (کوتاه کردن خطبه‌ها و طولانی کردن نماز).



حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «پایان وقت نماز جمعه» تاریخ بازیابی۱۳۹۷/۷/۲۹.    


رده‌های این صفحه : احکام شرعیه | نماز جمعه




جعبه ابزار