پاداش و عمل صالح
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: پاداش، عمل صالح، تقرب.
پرسش: یکی از ایرادهایی که برخی بر قرآن می‌گیرند این است که قرآن، اعمال را فقط برای پاداش قرار داده است، چرا از تقرب حرفی به میان نیاورده است؟
پاسخ:
از منظر
قرآن پاداش‌ها در قبال
عمل صالح هستند، نه این‌که عمل صالح فقط برای
پاداش انجام شود؛ به عبارت دیگر، این پاداش‌ها جنبه تشویقی دارند و هدف اصلی نیستند.
انسان طبعاً منفعت‌طلب است و از ضرر ـ حتی ضرر احتمالی ـ گریزان است؛ لذا ذکر منافع
بهشت و ضررهای
جهنم با
طبیعت او سازگار، و محرکی برای
اعمال شایسته و دوری از کارهای ناپسند است.
انسان
مؤمن به خاطر
تقوا و
ترس از خدا از بسیاری از مواهب دنیوی خود را محروم می‌سازد؛ بنابراین
عدالت و
حکمت خداوند ایجاب می‌کند در سرای دیگر این محرومیت‌ها را جبران کند.
قرآن می‌فرماید: آیا ممکن است
پرهیزکاران را همچون فاجران قرار دهیم.
نعمت‌های روحانی و معنوی بهشت به مراتب از نعمت‌های مادی و جسمانی بالاتر و پرشکوه‌تر است. پاره‌ای از این نعمت‌ها، عبارت‌ا‌ند از: احترام مخصوص
، محیط
صلح و صفا
، رفیقان باوفا
، برخوردهای محبت‌آمیز
، ابدیت
نعمت‌های بهشتی
بررسی اسباب ورود به بهشت (مانند ایمان و
عمل صالح، تقوا،
جهاد،
شهادت،
احسان،
اخلاص و امثال آن) نمایانگر تلاش خستگی‌ناپذیر مؤمنان در جلب
رضایت الهی و تکامل معنوی انسان است.
پس از ذکر این مقدمات این‌که برخی می‌گویند چرا در قرآن از
تقرب حرفی به میان نیامده است، باید گفته شود قرآن در آیات فراوانی از رضایت الهی، قرب، لقاءاللّه و نظر
خداوند به
بهشتیان سخن گفته است که بیانگر
مقام ویژه مقربین است؛ به عنوان نمونه، به پاره‌ای از این
آیات تحت عناوین ذکر شده، اشاره می‌کنیم:
در
سوره توبه آیه ۷۴ پس از ذکر نعمت‌های بهشتی می‌فرماید: «
وَ رِضوانٌ مِنَ اللَه اَکبَرٌ»؛ یعنی
رضایت و خشنودی خدا که نصیب این مؤمنان راستین می‌شود، از همه برتر و بزرگ‌تر است؛ به‌راستی هیچ‌کس نمی‌تواند آن لذت معنوی و احساس روحانی که یک انسان به خاطر رضایت و خشنودی
خدا به او دست می‌دهد، توصیف کند و به گفته بعضی
مفسران حتی گوشه‌ای از این لذت روحانی از تمام
بهشت و نعمت‌ها و مواهب گوناگون آن برتر و بالاتر است.
در آیات دیگری هم رضوان الهی مطرح شده است.
یکی از باارزش‌ترین لذایذ معنوی آن است که محبوب جامع کل کمالات به نظر لطف به انسان بنگرد و با او سخن بگوید و یعنی با
چشم دل او را ببیند و غرق دریای جمال او گردد، قرآن می‌فرماید: «وُجوهُ یَومَئذٍ ناضِرة الی رَبّها ناظِرة»؛
چهره‌هایی که در
روز قیامت شاداب و مسرورند و به پروردگارشان می‌نگرند،
مؤمنان در روز قیامت از مشاهده
جمال حق بهره‌مندند و از فیض لقای آن محبوب بی‌نظیر برخوردارند.
در
آیات مختلفی از مقام قرب الهی که ویژه مؤمنان پیشتاز است، سخن به میان آمده است. قرآن می‌فرماید: «
وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ اُولئِکَ الْمُقَرَّبُونَ»
«و پیشگامان پیشگام، آن‌ها مقربان‌اند». سابقون، پیشتازان در ایمان، عمل
خیر و صفات و
احلاق انسانی هستند و آن‌ها اسوه و الگوی مردم‌اند و به همین دلیل مقربان درگاه خداوند بزرگ‌اند.
در آیات دیگری قرآن از لقاءاللّه سخن گفته است؛ یعنی انسان به جایی می‌رسد که
خدا را با چشم دل در برابر خود مشاهده می‌کند و این دیدار هم به خاطر انجام عمل صالح نصیب
انسان می‌شود؛ قرآن می‌فرماید: «
فَمَنْ کانَ یَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلاً صالِحاً»؛
«پس هرکس امید لقای پروردگارش را دارد، باید
عمل صالح انجام دهد».
خداوند
توفیق ایمان و عمل صالح و هم‌جواری با
صالحان را در بهشت برین نصیب همه ما فرماید. ان‌شاءاللّه
۱. پیام قرآن، آیت اللّه مکارم شیرازی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، جلد ۶.
۲. تفسیر نمونه، آیت اللّه مکارم شیرازی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، مجلدات ۲، ۵، ۷، ۸، ۱۳، ۱۶، ۲۳.
۳. عقاید اسلامی، جعفر امامی و محمدرضا آشتیانی، قم، انتشارات اسلامی.
۴. اخلاق اسلامی، احمد دیلمی و مسعود آذربایجانی، بخش سوم تربیت اخلاقی از دیدگاه اسلام.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «پاداش و عمل صالح»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۱/۱۷.
