• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ولایت تکوینی در ارتباط با امامان

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: ولایت، ولایت تکوینی، معصومین (علیهم‌السلام).

پرسش: ولایت تکوینی به چه معناست و منظور از آن در ارتباط با امامان (علیهم‌السلام) چیست؟

پاسخ:




«ولایت» واژه‌ای عربی است که از کلمه‌ (ولی) گرفته شده است و در لغت عرب، به معنای آمدن چیزی است در پی چیزی دیگر، بدون آن‌که فاصله‌ای میان آن دو باشد. لازمه‌ چنین ترتبی، قرب و نزدیکی آن دو به یکدیگر است. از این رو، این واژه با هیئت‌های مختلف (به فتح و کسر واو) در معنای (حب و دوستی)، (نصرت و یاری)، (متابعت و پیروی)، (سرپرستی و رهبری) استعمال شده که از میان معانی ارائه شده، آنچه با ولایت تکوینی متناسب و مرتبط می‌باشد همان معنای اخیر است. «ولایت تکوینی»؛ یعنی سرپرستی موجودات جهان و عالم خارج و تصرف عینی داشتن در آنها که اولاً و بالذات منحصر در ذات «الله» است و ثانیاً و بالعرض به پیامبران و ائمه معصومین (علیهم‌السلام) و انسان های کامل اسناد داده می‌شود. البته این قاعده به صورت یک برنامه ی روشمند در بسیاری از موضوعات قرآنی از قبیل عزت، قوت، شفاعت هم قابل ملاحظه است.
در مورد ولایت می‌بینم خداوند متعال در یک جا می‌فرماید: «فالله هو الولیّ؛ تنها ولی حقیقی انسان و جهان الله است.» در عین حال در موارد دیگر فرمود: «النبی اولی بالمؤمنین من انفسهم و اموالهم؛ ولایت وجود مبارک پیامبر اسلام بر جان و مال مؤمنین، از خود آنان بالاتر است.» یا «انما ولیکم الله و رسوله والذین آمنوا الذین یقیمون الصلوة و یؤتون الزکات و هم راکعون» که این آیه، ولایت را برای خدا و پیامبر و اهل بیت اثبات می‌فرماید.
حال می‌گوییم معنای این آیات این نیست که انسان‌ها چند ولی و سرپرست متفاوت دارند که یکی از آنها یا برترین آنها خداست، بلکه معنایش با توجه به آیه‌ی حصر ولایت «والله هو الولی» آن است که تنها ولی حقیقی و بالذات خداوند است. پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و اهل بیت عصمت و طهارت (سلام‌الله‌علیهم) ولی بالعرض و مظهر ولایت خدایند و به تعبیر لطیف قرآن، آیه و نشانه‌ی ولایت الاهی‌اند.
[۴] جوادی آملی، عبدالله، ولایت فقیه، ص۱۲۲.
[۵] جوادی آملی، عبدالله، ولایت فقیه، ص۱۲۳ .
[۶] جوادی آملی، عبدالله، ولایت فقیه، ص۱۲۹.



بخش دوم سؤال این است که منظور از ولایت تکوینی در مورد امامان (علیهم‌السلام) چیست؟ قبل از پرداختن به پاسخ این پرسش یادآوری دو نکته لازم به نظر می‌رسد:

۲.۱ - نکته اول

از میان موجودات این عالم، انسان دارای موقعیت و جایگاه ممتازی است که حتی فرشتگان مقرب از آن بی‌بهره‌اند. انسان از استعداد و نیروهای پنهان و بالقوه‌ای برخوردار است که اگر آنها را در خویشتن کشف کند و بپروراند و به بالفعل مبدل سازد، می‌تواند خلیفة الله و اشرف مخلوقات باشد.

۲.۲ - نکته دوم

خداوند متعال از طرفی طریق وصول به ولایت خویش را به روی تمامی انسان‌ها باز گذاشته که «الا ان اولیاء الله لاخوف علیهم و لا هم یحزنون». و از طرفی دیگر آن را به خوبی معرفی نموده است.

۲.۳ - ولایت تکوینی امامان

با عنایت به این دو مطلب می‌توان نتیجه گرفت که ائمه معصومین (علیهم‌السلام) در اثر پرورش قابلیت‌ها و کسب شناخت و معرفتی والا و رسیدن به ایمان و یقین برتر به حوزه‌ ولایت الاهی راه یافتند که پیامد مبارک آن، افاضه‌ حضرت حق از ولایت تکوینیه‌ی خویش به آن ذوات مقدسه بوده است. کارنامه زندگی معصومین (علیهم‌السلام) حاکی از آن است که عبودیت و بندگی خدا و ارتباط دائمی با مبدأ کائنات در سر لوحه‌ زندگی آن بزرگواران قرار داشته که با همین اکسیر بندگی خدا، کیمیاگری می‌کردند و روح حیات را در کالبد نظام هستی می‌دمیدند که: «بکم یمسک السماء ان تقع علی الأرض؛ به واسطه‌ شما آسمان نگه‌داشته می‌شود که بر زمین نیفتد.»
از امام مجتبی (علیه‌السلام) منقول است که فرمودند: «من عبد الله عبد الله له کل شیء؛ هر کس بنده خدا شد خداوند همه چیز را تحت فرمان و بندگی او قرار می‌دهد.»
در حدیث قدسی آمده است که پروردگار متعال فرمود: «عبدی اطعنی حتی اجعلک مثلی؛
[۹] موسوی خمینی، روح الله، أسرار الصلاة، ج۱، ص۴ (مقدمة).
[۱۰] خوئی، مصطفی، شرح‌ دعای‌ صباح، ج۱، ص۱۱، مقدمه مصحح.
بنده‌ من مرا اطاعت کن تا تو را مثل خودم قرار دهم.»
«ابن آدم أنا غنی لا أفتقر أطعنی فیما أمرتک أجعلک غنیا لا تفتقر یا ابن آدم أنا حی لا أموت أطعنی فیما أمرتک أجعلک حیا لا تموت یا ابن آدم أنا أقول للشی‌ء کن فیکون، أطعنی فیما أمرتک أجعلک تقول لشی‌ء کن فیکون‌؛
فرزند آدم من غنی هستم و فقیر نمی‌شوم از من اطاعت کن تا تو را بی‌نیاز قرار دهم که فقیر نشوی و من زنده‌ام و نمی‌میرم، آنچه به تو امر می‌کنم اطاعت کن تا تو را زنده دائمی قرار دهم که هرگز نمیری و من به شیء می‌گویم باش پس می‌شود. از من اطاعت کن تا تو را آنچنان قرار دهم که به شیء بگویی باش پس موجود شود.»
علاوه بر این روایات، حدیث معروف قرب نوافل که در اصول کافی آمده است، مجموعاً رمز دست یابی معصومین (علیهم‌السلام) به ولایت تکوینی را بر ما آشکار می‌نمایند.
که «بیمنه رزق الوری و بوجوده ثبتت الارض والسماء؛ به یمن وجود آن بزرگواران موجودات روزی می‌خورند و آسمان و زمین ثابت و برقرار می‌باشد.»

۲.۴ - نتیجه

معصومین (علیهم‌السلام) به دنبال دست‌یابی به ولایت تکوینی خداوند توانستند تمامی موجودات و نظام آفرینش را تحت فرمان بگیرند و همه از آن بزرگواران حساب می‌برند که ظهور و بروز بسیاری از خوارق عادات و معجزاتی که از آنان صادر شده که از شماره بیرون است، همه مؤید این حقیقت انکار ناپذیر است.


۱. سوره شوری/۴۲، آیه ۹.    
۲. سوره احزاب/۳۳، آیه ۶.    
۳. سوره مائده/۵، آیه ۵۵.    
۴. جوادی آملی، عبدالله، ولایت فقیه، ص۱۲۲.
۵. جوادی آملی، عبدالله، ولایت فقیه، ص۱۲۳ .
۶. جوادی آملی، عبدالله، ولایت فقیه، ص۱۲۹.
۷. قمی، عباس، مفاتیح الجنان، ص۵۴۸، زیارت جامعه.    
۸. تفسیر منسوب به إمام عسکری، ج۱، ص۳۲۷.    
۹. موسوی خمینی، روح الله، أسرار الصلاة، ج۱، ص۴ (مقدمة).
۱۰. خوئی، مصطفی، شرح‌ دعای‌ صباح، ج۱، ص۱۱، مقدمه مصحح.
۱۱. مجلسی، محمد باقر، بحارالأنوار، ج۹۰، ص ۳۷۶، باب ۲۴، علة الإبطاء فی الإجابة....    
۱۲. دیلمی، محمد، إرشاد القلوب، ج۱، ص ۱۵۶.    
۱۳. قمی، عباس، مفاتیح‌ الجنان، ص۸۵، دعای عدیله..... ص۸۴.    



پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «ولایت تکوینی در ارتباط با امامان»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۹/۱۸.    



جعبه ابزار