وظیفه پدر در تربیت فرزند
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: وظیفه پدر، فرزند، تربیت.
پرسش: با توجه به اینکه در آستانه پدر شدن هستم، وظیفه پدر بودن و مسائلی را که در تربیت فرزندم باید از همان ابتدا رعایت کنم، برایم بگویید؟
پاسخ:
خانواده، نخستین محیط اجتنابناپذیری است که کودک با آن تماس میگیرد. محیطی که کودک در آن چشم گشوده و تا سالیان متمادی تنها با خانواده خود در تماس است. در این
محیط نیز
پدر و مادر، اولین کسانی هستند که مستقیماً در شکلگیری
شخصیت و خلقوخوی کودک تأثیر دارند. فرزند شما با مشاهده رفتارتان میآموزد که چگونه: ابراز
عشق و
علاقه کند،
خشم خود را کنترل نماید،
غم و شادی خود را بروز دهد، به دیگران احترام بگذارد، قانونمدار باشد، نظم و ترتیب درکار داشته باشد، به آیین دینی و مذهبی اهمیت دهد و مسئولیتپذیر باشد. پس باید بگوییم که پدر گرامی! فرزند شما همان خواهد شد که شما هستید. بنابراین مهمترین مسائلی که از همین شایسته است در نظر بگیرید عبارتند از:
گام اول: خودسازی برای اینکه الگوی خوبی باشید. کسی که میخواهد پدر خوبی باشد و در
تربیت نسل ئموفق شود، باید در مرحله اول خود را بسازد تا توانایی و لیاقت ساختن و تربیت دیگری را داشته باشد.
گام دوم: انتخاب سبک تربیتی کارآمد که آن را تمرین کنید و بدان پایبند باشید. بهترین سبک تربیتی، سبک
اقتدار و محبت است که براساس اصول آن پدری مقتدر و مهربان با ویژگیهای زیر میسازد:
۱. در امور تربیتی فرزندان با همسر خویش هماهنگ است.
۲. رفتارش چنان است که در فرزندان احساس
اعتماد، صمیمیت و
آرامش ایجاد میکند.
۳. نسبت به فرزندان خود بهاندازه کافی
محبت نشان میدهد و
افراط و تفریط نمیکند.
۴. برخورد او با فرزندانش احترامآمیز است و برای تصمیمات آنان
ارزش قائل است و به جای تصمیمگیری برای آنان، به فرزندان خود شیوه
تصمیمگیری بهینه را میآموزد.
۵. جو خانوادگی را چنان فراهم میکند که فرزندان
احساس میکنند با آرامش میتوانند دیدگاههای خود را در همه ابعاد
زندگی مطرح کنند.
۶. وقتی دستورات و قوانینی وضع میکند، دلایل قانعکنندهای را ارائه میدهد.
۷. فرزندان خود را تشویق میکند تا مستقل و متکی به خود باشند.
۸. هر چند برای رفتار خوب، انضباط و ... ارزش قائل است، اما افراط و تفریط نمیکند و از فرزندان خود در حد استعدادها، توانمندیها و محدودیتهای آنان
انتظار دارد.
برای اینکه چنین سبکی اجرا شود، لازم است به نکات زیر توجه شود:
نیاز به محبت که اساسیترین نیاز و باعث اعتدال روحی و روانی،
اعتماد به نفس، حرفشنوی،
اطمینان به پدر و مادر، و بهترین وسیله تربیت میباشد. مخصوصاً در
دختران که مرکز
عاطفه و محبت هستند خیلی رعایت شود.
تامین
امنیت برای بروز تمایلات درونی، استعدادها و خلاقیتها؛ تا جرات و جسارت و
خلاقیت در کودک سرکوب نشود.
نیاز به احترام و تکریم که باعث میشود کودک خود را محترم بداند و رفتار محترمانه در پیش گیرد و احترام به دیگران را یاد گیرد.
بازی کودک وسیلهای برای رشد همهجانبه و هماهنگ کودک و
شناخت کودک از خود و شناخت دیگران از کودک و وسیلهای برای یادگیری حرفهها، کارها و آداب
زندگی میباشد. پس در انتخاب بازیها، اسباب بازیهای دخترانه به او کمک کنید و او را به سوی تربیت دینی سوق دهید.
تربیت طبق یکسری اصول انجام میشود. خروج از این اصول یعنی
انحراف و خروج از جاده
تربیت، پس باید مراقب باشیم و طبق اصول زیر به تربیت او اقدام کنیم:
والدین باید بدانند که هیچ صفت خوب و یا بدی نیست مگر اینکه به تدریج در بچه شکل میگیرد؛ یعنی لحظه به لحظه زندگی با او (سخنان، رفتار، حالات، نگاهها و...) در تربیت او اثر دارد.
انسان شیفته محبت است و این امر در سنین کودکی بسیار حساستر است. وقتی انسانی متوجه شود که مورد
علاقه و
عشق کسی است که بالاتر از اوست، قدرتمند است، خواستههای او را جواب دهد، به خود میبالد و دوست دارد همه جا تکیهگاه او باشد. در تربیت کودک نیز باید
محبت خدا با زبان کودکانه، به او تفهیم شود و به او فهماند که
خدا او را دوست دارد.
اگر چیزی را میخواهید از کودک بگیرید، ابتدا چیز دیگر جذابی به او بدهید. اگر میخواهید او را از فلان لباس زشت باز دارید، در عوض برای او لباسی زیبا و مناسب بخرید و سپس آن لباس زشت را حذف کنید. یا اگر میخواهید او را از بازی با کودکی منع کنید، در عوض برایش هم بازی مناسب تری انتخاب کنید.
شما میتوانید با استفاده از مهدکودکهایی که در مسائل دینی و تربیتی نیز با بچهها کار میکنند به تربیت دینی فرزندتان کمک کنید. جو صمیمی آنجا، فضای بازی، اجتماع
کودکان، تصاویر، تخصص مربی او و... کمک میکنند که شما در این تربیت گامی جلوتر بروید.
روشهای تربیتی باید متناسب با
سن و جنس کودک انتخاب شود تا اثربخش باشد؛ چون که فرزند شما دختر است، در ادامه به نکاتی در این زمینه میپردازم.
پدر و مادر با تقید به مسائل دینی و رعایت نکات تربیتی میباید قبل از انعقاد نطفه با خوردن
رزق حلال، و بیان مباحث معنوی و... زمینه را فراهم کنید و از سن چهارماهگی به بعد میتوانند با
قرآن خواندن با صدای بلند، عدم
نزاع، تغذیه مناسب، آرامش معنوی،
دعا، به تربیت دینی کودک بپردازند. پس از تولد. کودک پدر و مادر را میبیند و حتی قبل از حرف زدن متوجه حرکات و گفتههای آنها میشود، پس باید والدین الگوهای عملی و گفتاری خوبی برایش باشند. خشت اول تربیت کودک با تقیدات والدین گذاشته میشود، اگر آنها مقید باشند، گام اول تربیت با موفقیت طی شده است والا همان منشا انحرافات میشود.
کودک از همان ابتدا کودکی نسبت به انتخاب الگو دقت دارد. بنابراین والدین علاوه بر اینکه خود باید الگو باشند میتوانند در مسیر راه او الگوهای سالم بگذارند تا با پیروی از آنها، باورهای دینی در او شکل گیرد. الگوی مورد نظر میتواند با گفتار و رفتار مسائل دینی را به شکل ظریف، غیر مستقیم و شیرین به کودک القاء کند.
اصولاً قصه برای کودکان بسیار شیرین است شما میتوانید با گفتن قصههای قرآنی و معنوی و یا خریدن کتابهای کودکان و سی دی و نوارهای مخصوص و مذهبی برای آنان، مسائل دینی را در آنها بپرورانید هم چنین میتوانید از قوة تخیل بچه استفادههای زیادی بکنید و با بیان قصههای مختلف الگوهای نمادین و برتر را به او بشناسانید و از همان ابتدا او را با
معصومین (علیهمالسّلام) آشنا سازید.
هرگاه کودک کار مثبتی انجام داد، مثلاً دختر چادر سرش کرد، او را
تشویق کنید و سعی کنید با بزرگ جلوه دادن کار او و مقارن کردن کارش با تشویق کلامی و غیر کلامی، او را به آن امر دلگرم کنید و خودتان نیز میتوانید در موقعیتهای مناسب (مثل
اعیاد مذهبی، با خرید شیرینی، لباس نو،
تفریح، زیارت و...)او را با
حقیقت آن ایام و
برکت آن روزها آشنا سازید.
با کودکان به خاطر روحیه شکننده و حساسی که در این
سن دارند، باید نسبت به امر تربیت دقیقتر عمل کرد. اگر کاری کردند که مورد پسند نیست، هرگز به او نگویید «دیگر دوستت ندارم». این جمله در حقیقت اشاره به کل
شخصیت او دارد؛ بلکه باید با اشاره به آن صفت زشت، مثلاً بگویید «تو دختر خوبی هستی و نباید این صفت زشت را داشته باشی» (
تنبیه بدنی مردود است).
با کودک خود بازی کنید در بازی باید کاملاً اصول تربیت حفظ شود؛ مثلاً در بازی،
دروغگویی امر زشتی تلقی شود، آزار دیگران زشت باشد و کسی که همبازی کودک میگردد، با
زبان کودک و فاکتورهای بازی یک کودک توجه داشته باشد به عنوان مثال نمیتوانید با بازیها و اسباب بازیهای پسرانه در دختر، اثرهای زیادی بگذارید یا بر عکس.
اسلام، کودکان را در این سنین آزاد میگذارد تا حس کنجکاوی خود را که در سنین کودکی بسیار فعال میباشد ارضا کنند و اگر این حس
کنجکاوی با امر و نهی و توبیخ و عتابهای بیجهت و افراطی خاموش شود، کودک نمیتواند در
بزرگی، استعدادهای خود را بروز دهد و شخصی ترسو و کم استعداد خواهد بود.
باید در برخوردها و رفتارهای کودک مواظب انحرافات اخلاقی و رفتاری بود.و زمینههای انحرافی را از جلوی کودک برداشت و به صورت دوستانه مراقب باشیم تا به رفتارهای منفی عادت نکند.
وعدههای دروغین به کودک، او را هم دروغگو میکند و هم به پدر و مادر اعتماد نمیکند.
کوتاهی و اشتباهات کودک اغلب از سر ناتوانی، جهل و بیتجربگی آنهاست، ایراد گرفتن و سرزنش، جبران کمبود و اشتباه نمیکند؛ بلکه ابهام کودک را زیاد میکند.
نرمی و ملاطفت در برخورد با کودکان مخصوصاً اگر دختر باشد باید رعایت شود تا روح لطیف او به همان صورت باقی بماند و بتواند وظایف خود در آینده را به خوبی انجام دهد.
پس از تولد کودکتان و ورود این عضو جدید به خانواده، شرایط به کلی عوض شده و خانواده نیاز به برقراری مجدد تعادل دارد. مادر به علت فشار ناشی از حاملگی و زایمان و تغییر در هورمونها، نیاز به استراحت و تجدید قوا و در نتیجه نیاز به حمایت بیشتر دارد. بنابراین در اینجاست که پدر ایفای نقش فعال و مؤثر خود را در سبک تربیتی شروع مینماید. نقطه شروع این نقش خطیر، کمک به مادر و همراه شدن با او در پروش نوزاد ـ به ویژه در دوران شیرخوارگی ـ است. بنابراین این شروع را با رعایت نکته زیر نشان دهید:
در اولین فرصت ممکن به ملاقات همسر و فرزند نورسیده خود بروید و تمام عشق و علاقه و عواطف خود را نثارشان کنید و اولین جلسه ۳ نفرة خانوادگی و همبستگی عمیق را
تجربه نمایید و اگر فرزند دیگری نیز دارید، او را هم در این تجربه شیرین شریک کنید.
۱. اسلام و تربیت دختران، علی قائمی، انتشارات امیری، چ ۱۰، ۱۳۸۳ ش.
۲. روشهای آسیبزا در تربیت از منظر تربیت اسلامی، محمدرضا قائمی مقدم، پژوهشکده حوزه و دانشگاه، چ ۱، ۱۳۸۲ ش.
۳. والدین و مربیان مسئول، رضا فرهادیان، نوبت چ ۱، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۷ ش.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «وظیفه پدر در تربیت فرزند»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۱۱/۱۰.