وصیت در قرآن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: وصیت،
قرآن مجید.
پرسش: آیا آیهای در قرآن کریم، درباره وصیت کردن وجود دارد؟
پاسخ: وصیت کردن هرچند عمل مستحبی است، اما
مستحب بسیار مؤکد است. در کنار قانون
ارث، قانون
وصیت نیز قرار داده شده و به
مسلمانان اجازه میدهد نسبت به یکسوم از
اموال خود، تصمیم بگیرند. همچنین اگر
انسان در حال حیاتش موفق به کار خیری نشد، منطق
عقل ایجاب میکند که او از اموالی که زحمت تحصیل آن را کشیده، برای انجام کار خیر لااقل پس از مرگش محروم نماند. همچنین انسان باید اماناتی که به او سپرده شده و حقوق الهی و مردمی را در وصیتنامهاش مشخص کند.
خداوند در
سوره بقره میفرماید: «
کُتِبَ عَلَیْکُمْ اِذَا حَضَرَ اَحَدَکُمُ الْمَوْتُ اِنْ تَرَکَ خَیْرًا الْوَصِیَّةُ لِلْوَالِدَیْنِ وَالاقْرَبِینَ بِالْمَعْرُوفِ حَقًّا عَلَی الْمُتَّقِین؛
بر شما نوشته شده، هنگامی که یکی از شما را
مرگ فرا رسد؛ اگر چیز خوبی از خود به جای گذارده، وصیت برای
پدر و مادر و نزدیکان به طور شایسته بکند. این حقی است برای پرهیزکاران».
وصیت کردن در قوانین اسلامی، هر چند
عمل مستحبی است، اما مستحب بسیار مؤکد است. از آن با جمله «کتب علیکم» تعبیر شده و ذیل آیه، آن را
تفسیر میکند؛ زیرا میفرماید: «
حَقًّا عَلَی الْمُتَّقِینَ». اگر این یک
حکم وجوبی بود، باید بگوید: «حَقًّا عَلَی الْمُتَّقِینَ».
در
آیه فوق به جای کلمه «مال» از کلمه «خیر» استفاده شده است که نشان میدهد
ثروت انسان که از طریق
مشروع به دست آید و اموال نامشروعی که انسان از خود به یادگار میگذارد، خیر نیست؛ بلکه شر است.
در
روایات اسلامی تأکیدهای فراوانی در زمینه
وصیت شده است؛ ازجمله در حدیثی از
پیامبر اسلام (صلیاللهعلیهوآلهوسلم) میخوانیم:
ــ «
ما ینبغی لامرء مسلم ان یبیت لیلة الا و وصیته تحت رأسه؛
سزاوار نیست
مسلمان شب بخوابد، مگر اینکه وصیتنامهاش زیر سر او باشد (منظور آماده بودن وصیت است)».
ــ «
من مات بغیر وصیة مات میتة جاهلیة؛ کسی که بدون وصیت از
دنیا برود،
مرگ او مرگ
جاهلیت است».
دانشمندان درباره فلسفه وصیت گفتهاند: از قانون
ارث، تنها یک عده از بستگان آن هم روی حساب معینی بهرهمند میشوند؛ در حالی که شاید عدهای دیگر از بستگان نیاز مبرم به کمکهای مالی داشته باشند و نیز گاهی مبلغ ارث پاسخگوی نیاز بعضی وارثان نیست؛ لذا در کنار قانون ارث، قانون
وصیت را قرار داده و به مسلمانان اجازه میدهد نسبت به یکسوم از
اموال خود، تصمیم بگیرند.
علاوه بر این،
انسان دوست دارد کارهای خیری انجام دهد؛ اما اگر در حال حیاتش موفق به این کار نشد، منطق
عقل ایجاب میکند که او از اموالی که زحمت تحصیل آن را کشیده، برای انجام کار
خیر لااقل پس از مرگش محروم نماند. همچنین انسان باید اماناتی که به او سپرده شده و حقوق الهی و مردمی را در وصیتنامهاش مشخص نماید.
۱. تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج۱، ذیل آیه ۱۸۰ سوره بقره.
۲. تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، ج۱، ذیل آیه فوق.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «وصیت در قرآن»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۱/۱۳.