وسواسی بودن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: وسواس، وسواسی، حرام، بیماری.
پرسش: نظر شما راجع به وسواسی چیست؟ و آیا وسواسی بیش از حد حرام است یا خیر؟
پاسخ:
وسواس تا اندازه‌ای می‌تواند باعث دقت و در نتیجه بهبود و کیفیت مثبت یک
عمل باشد که به این کار وسواس بهنجار و طبیعی گفته می‌شود؛ مثل این‌که فردی در پایان
روز، وسواس داشته باشد که حتماً درب مغازه‌اش را قفل کند و یکی دو بار آن را
امتحان کند. او با این کارش باعث حفظ
سرمایه و آسایش خاطرش می‌شود یا دانش‌آموزی پس از این‌که درسش را خوانده، یک بار دیگر با دقت آن را مرور می‌کند؛ اما گاهی وسواس، نابهنجار و فلج‌کننده امور
زندگی است. این وسواس می‌تواند علل زیستی، هورمونی، یادگیری و ... داشته باشد که خود، یک
بیماری است و قبل از این‌که وخیم شود، باید فرد به
روان‌پزشک و روان‌شناس بالینی (هر دو) رجوع کند و مانع عمیق شدن ریشه‌های آن شوند.
آیا وسواسی بودن حرام است؟
در حقیقت این سؤال را باید با توجه به نکات فوق جواب داد.
در این قسم که خود، باعث دقت در عمل می‌شود و دیگران او را نسبت به این کارش مدح می‌کنند، این کار
حرام نیست و باعث مطلوب بودن کار می‌گردد که در واقع به جای واژه «وسواس» بهتر است از واژه «حساسیت» استفاده کنیم.
این قسم نیز خود به دو بخش قابل تقسیم است. از خصوصیات این وسواس، تکراری بودن آن به شکل افراطی است که باعث اذیت خود فرد و دیگران می‌شوند که در سطح فکر و عمل می‌تواند اتفاق افتد.
اگر علت آن، زیستی یا هورمونی و یا آسیب مغزی است، در این‌جا چون مقدمه کار دست خود فرد نیست و فرد ناخواسته در دام بیماری افتاده، گناهی نکرده و کار حرامی انجام نداده است. او مبتلا به بیماری وسواس شده که باید به معالجه آن اقدام کند.
اگر علت آن
یادگیری است؛ یعنی ممکن است فرد در خانواده‌ای
تربیت شده باشد که آن‌ها وسواسی بوده‌اند و او به‌تدریج از آن‌ها یاد گرفته و به این کار
عادت کرده است. در این صورت نیز او کار حرامی انجام نداده؛ چون ناخواسته از
کودکی تحت تربیت ناسالم قرار گرفته است؛
اما اگر فرد بداند که کارش از حد
اعتدال خارج است و بتواند آن را کم کند یا کنار بگذارد، ولی با‌این‌حال به کارش ادامه دهد، او زمینه بیماری و ضرر رساندن به خود و دیگران را فراهم می‌کند؛ به‌گونه‌ای که هم از جهت دینی و از جهت علمی او بداند که نباید به این افکار یا اعمال وسواسی دامن بزند، چون می‌تواند این عمل منجر به بیماری گردد و این قسم
حرام است.
اکنون چند نکته را یادآوری می‌کنیم:
در مسائل احکام تقلیدی (
فروع دین) در باب
نماز، قسمتی با عنوان احکام
شک مطرح شده است. اگر متدینان طبق این در رساله‌های
مراجع تقلید عمل کنند، مانع پدیده وسواس فرد می‌شوند.
از وسواس مرضی به عنوان
وسواس جبری و بی‌اختیاری نیز یاد می‌شود. این وسواس‌ها جنبه نامعقول، افراطی، اجباری و نامناسب دارند. انصراف از آن‌ها برای فرد مشکل است و باعث درماندگی فرد می‌شود. وقت قابل ملاحظه‌ای را به خود اختصاص می‌دهد و در بازده و فعالیت طبیعی روزانه فرد اخلال به وجود می‌آورد.
در این وسواس‌ها افکار و اعمال وسواسی به رغم
اراده فرد بر هشیاری فرد اثر می‌گذارد و سازمان روانی او را تحت سیطره خود قرار می‌دهد و باعث
اضطراب فراگیری در فرد می‌شود.
فردی ضمن استفتا و سؤالی از
آیت‌الله مکارم شیرازی چنین پرسیده: چند مسئله در مورد
طهارت و
نجاست برایم پیش آمده که همواره فکر و ذهن مرا مشغول کرده است و مرا به‌شدت
عذاب می‌دهد، از درس و مطالعه افتاده‌ام و خانواده‌ام نیز از رفتار من به تنگ آمده‌اند. شما را به مقام
رسول‌الله قسم می‌دهم مرا نجات دهید. اگر شما بفرمایید «اعتنا به این موارد حرام است و در صورت اعتنا به
جهنم می‌روی» و گناهش را به گردن بگیرید، نجات پیدا می‌کنم. ایشان در پاسخ این پرسشگر چنین فرموده‌اند: به
یقین اعتنا کردن شما به مواردی که برخواسته از وسواس است، حرام می‌باشد و باید آن را ترک کنید و ما مسئولیت آن را به گردن می‌گیریم.
همان‌گونه که
مطالعه فرمودید، حرمت در جایی است که فرد هنوز توانایی ترک را دارد؛ اما اگر به شکل بیماری باشد، فرد هیچ تقصیری ندارد و خود نیز رنج می‌برد و در واقع کارهای او حرام نیست؛ بلکه کارهایش بر اثر بیماریش رخ می‌دهد، نه
اختیار.
۱. وسواس، دکتر علی قائمی، نشر امیری.
۲. وسواس، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی قم، بوستان کتاب قم.
۳. رجوع به مبحث کثیرالشک در رساله‌های علمیه مرجع تقلید خود یا مکاتبه و تماس تلفنی با دفاتر ایشان.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «وسواسی بودن»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۳/۲۱.
