وجوب ازدواج موقت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: وجوب، ازدواج موقت، حکم، فقها.
پرسش: برای مبارزه با فرهنگ فساد و فحشا که شاهد تهاجم و شیوع آن در جامعه اسلامی هستیم، آیا می‌شود از طریق فقها، ترتیبی اتخاذ شود (با حکم کردن به وجوب ازدواج موقت) که راه ارضای شهوات از طریق حرام مسدود شود و افرادی که می‌خواهند به حرام نیفتند، راه چاره‌ای داشته باشند؟
پاسخ: اصل اولی در ازدواج موقت جواز و حتی استجاب است؛ البته با تحقق شرایط. لکن به خاطر عناوین ثانوی برای بعضی افراد گاهی
کراهت پیدا کرده و گاهی ممنوع می‌شود که نحوه انجام این
عمل و احکام و مسائل آن در رساله‌های علمیه آمده است که
مکلف در صورت تمایل می‌تواند رجوع کند. به خاطر مفاسدی که در ذیل می‌آید، ترویج این
عمل در میان جوانان اصلاً پیشنهاد نمی‌شود؛ مگر با روش بسیار معقول و مشروع و با کنترل مراجع ذی‌صلاح.
ازدواج موقت مثل
ازدواج دائم است و با همان شرایط، با این تفاوت که در ازدواج موقت زمان تعیین می‌کنند و طرفین از یک‌دیگر
ارث نمی‌برند و در کل مسئولیت کم‌تری در مقایسه با
عقد دائم نسبت به هم دارند. تشریع این قانون برای جامعه مصالح بسیار دارد و جلوی بسیاری از معضلات و گره‌های کور و وقوع
اعمال خلاف شرع را می‌گیرد.
آن‌چه را که جایز است فقهای عظیم‌الشان در رساله‌های عملیه بیان کرده‌اند و اگر ثابت شود دو نفر ازدواج موقت کرده‌اند، یقیناً هیچ محکمه‌ای در کشور اسلامی آن‌ها را
مجازات نمی‌کند. پس آن‌چه حکم اسلام است، صحیح و ضروری است و توسط فقهای عظام هم بیان شده است؛ لکن به این شکلی که شما پیشنهاد داده‌اید، اشکالاتی دارد که به عرض می‌رسد.
در این زمینه اشکال‌هایی وجود دارد که در ذیل بررسی می‌شود:
تصور پرسشگر این است که
مجتهد و
فقیه هر چیزی را به عنوان
فتوا و
حکم می‌تواند بیان کند و به محض بیان کردن، بر مردم
واجب خواهد شد که
اطاعت نمایند، در همین راستا پیشنهاد کرده که فقها به صورت حکم، یا فتوا، ازدواج موقت را اجباری و واجب کنند، تا راه
گناه برای
جوانان و نفوذ
فرهنگ مبتذل غرب مسدود شود. در حالی که چنین نیست و
اطاعت از فقیه آن‌جا واجب است که
حکم خدا را از راه صحیح
استنباط و
اجتهاد احکام الهی استخراج نماید و به مردم بگوید. در حالی که وقتی ما به سراغ حکم خدا می‌رویم، هیچ کجا پیدا نخواهیم کرد که ازدواج موقت، واجب باشد؛ به همین دلیل هم،
فقها چنین حکمی را نداده‌اند.
عن الباقر (علیه‌السلام) قال: قال رسول الله ـ صلی الله: ایها الناس حلالی حلال الی یوم القیامه و حرامی حرام الی یوم القیامه و قد بینهما الله عزّوجل فی الکتاب و بینهما لکم فی سنتی و سیرتی و بینهما شبهات من الشیطان و بدع بعدی ...؛
از
امام باقر (علیه‌السلام) نقل است که:
رسول خدا فرمود: ای مردم!
حلال من حلال است تا
روز قیامت و
حرام من حرام است تا روز قیامت؛ و این
حلال و حرام را خداوند در قرآن بیان نموده است و من در
سنت و
سیره آن‌ها را بیان کردم و بین این حلال و حرام شبهاتی از
شیطان است و بدعت‌هایی بعد از من است ... .
اگر شهوت‌رانی به بهانه‌های مختلف در جامعه‌ای رسمیت پیدا کند و
جوانان دختر و پسر و
زنان و
مردان متعهد و پرشور ما که
امید اسلام و انقلاب‌اند در مسیر ارضای بی‌قیدوشرط میل جنسی بیفتند و افرادی هم آن‌ها را تشویق نمایند، جوانان ما به جای جدّ و جهد در میادین
علم و کسب فضایل انسانی و گام نهادن در میدان سازندگی علمی و معنوی جامعه دچار خمودی شده و دنبال لذات آن‌جا می‌روند و جامعه پرشور با انگیزه به انحطاط و سقوط کشیده می‌شود. اتفاقاً
تجربه نشان داده است که ازدواج موقت از مواردی است که مورد سوء‌استفاده افراد مغرض قرار گرفته است.
نرفتن به زیر بار مسئولیت زندگی و برچیده شدن بساط خانواده:
جوانی که با کم‌ترین هزینه می‌تواند هر زنی را به‌صورت موقت
اختیار کند، انگیزه‌ای برای تشکیل یک
خانواده و تحمل خانواده و تحمل هزینه‌های بالای آن و مسئولیت
تربیت فرزندان نخواهد داشت، در نتیجه بساط خانواده هم برچیده می‌شود.
وقتی ازدواج موقت با این شیوه که پیشنهاد شد در جامعه رایج گردد، چون
قدرت بر ارضای شهوات زیاد می‌شود،
میل انسان نسبت به این مسائل کاهش می‌یابد؛ در نتیجه افراد لذتی از این مسائل نمی‌برند.
حضرت علی (علیه‌السلام) می‌فرمایند:
إِذَا كَثُرَتِ الْمَقْدِرَةُ قَلَّتِ الشَّهْوَةُ؛
هرگاه توانایی و دست یافتن (هر چیزی) فراوان شود، شهوت و خواهش (به آن) کم گردد. (زیراکه به چیزی کم دست‌رسی داشته باشد، میل و خواهش او همیشه متوجه آن است و می‌ترسد مبادا از دست برود، ولی آن‌که در دسترس دارد، میل و خواهش اندک است چون مطمئن است، که هرگاه بخواهد آماده است.).
کراهت متعه در مواردی به خاطر عنوان ثانوی:
این‌گونه نیست که همیشه
متعه یا ازدواج موقت برای هر کس و در هر شرایطی جایز باشد؛ بلکه برای افرادی که خداوند آن‌ها را مستغنی از این
عمل نموده، این عمل پسندیده نیست.
علی بن یقطین از
امام رضا (علیه‌السلام) در مورد متعه سؤال نمود، آن حضرت فرمود: «
ما انت و ذاک! و قد اغناک الله عنها؛
یعنی تو را چه به این عمل؛ در حالی که
خداوند شما را از این کار مستغنی نموده است».
حضرت امام صادق (علیه‌السلام) به دو نفر از یارانش که به خدمت ایشان می‌رسیدند فرمودند: «
حرمت علیکما المتعه ما دمتما تدخلان علیّ، ذلک لانی اخاف ان تؤخذا و تضربا و تشهرا، فیقال هؤلاء اصحاب جعفر؛
فرمودند: بر شما تا وقتی که با من رفت‌وآمد می‌کنید، متعه حرام است و این به خاطر آن است که می‌ترسم شما را به خاطر این
عمل بگیرند و بزنند و شما به این کار شهرت پیدا کنید و بگویند این‌ها از یاران (و شیعیان) امام جعفر صادق (علیه‌السلام) هستند».
بنابراین درست است در
سنت اسلام چیزی به نام متعه داریم، ولی به این بی‌درو پیکری که تصور می‌شود، نیست؛ برای همه جایز نیست و چه‌بسا به خاطر عناوین ثانویه، حرام گردد.
بهترین راه
ارضای شهوت از نظر اسلام،
اردواج دائم است و کسی که به دلایلی این امر برایش ممکن نیست، ازدواج موقت می‌تواند راه‌حل باشد؛ اما با شرایط و ضوابط خاص و آن‌هم در مواردی موقت و موردی؛ والّا باید مسیر
عفت و
پاک‌دامنی را پیش گیرد تا خداوند اسباب آن را برایش فراهم سازد.
در این باره در
قرآن کریم چنین آمده است که «
و لیستعفف الذین لا یجدون نکاحاً حتی یغنیهم الله من فضله؛
و آنان که وسیله ازدواج نیابند، باید عفت پیشه کنند تا
خدا آن‌ها را به لطف خود بی‌نیاز سازد».
بنابراین چنین نیست که در جوانی تنها راه منحصر باشد در آلوده نشدن به
گناه، از راه ازدواج باشد، والا به گناه افتادن و آلودگی و ابتذال و
تبعیت از
فرهنگ غرب؛ بلکه یک راه مهم‌تر نیز وجود دارد و آن حفظ عفت و پا بر هوا و هوس نهادن است. لکن برای تسهیل این امر مقدماتی لازم است که بعضی را به اختصار به عرض می‌رسانیم.
برخی مقدمات کسب عفت، بدین شرح است:
هر امری که باعث شعله‌ور شدن
غریزه جنسی می‌شود، از زندگی سالم خود کنار بزنیم؛ مثلاً خواندن کتاب‌های رمان و مجلات و نشریاتی که مطالب عشق‌بازی کاذب و در واقع
فساد را ترویج و
شهوت را تحریک میکند، مجلات و روزنامه‌ها و نشریات دیگر هم که این آفت را داشته باشند، همین
حکم را دارند.
درباره
کنترل نگاه به
حدیث زیر توجه کنید:
امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید: کسی که نگاهش به نامحرم افتاد و سر را به زیر انداخت و دوباره سر بلند کرد و به او نگاه کرد، همین نگاه کافی است که در قلب او بذر شهوت را بکارد و او را به
فتنه بیندازد.
در
قرآن مجید هم آیه‌ای است که از آن استفاده می‌شود که بین فرو بستن چشم از
نامحرم و حفظ دامن از حرام ارتباط وجود دارد؛ چون می‌فرماید: «قل للمؤمنین یغضوا من ابصارهم و یحفظوا فروجهم». پس خواهش دل به خاطر نگاه دیده است و صحیح فرموده‌اند که از دل برود هر آن‌چه از دیده برفت.
قطعاً
فیلم‌های مبتذل و عکس‌های مهیج و سکس هم
انسان را به
گناه وامی‌دارد، علاوه بر این‌که خودش گناه و حرام است که باید از آن‌ها اجتناب نمود؛ چراکه ارتکاب این امور، غریزه شهوت را تحریک و انسان را به گناه می‌کشد.
بسیاری از مشکلات اخلاقی انسان، بلوغ زودرس و به حرام افتادن‌ها، به خاطر
دوستی با افرادی است که فکر و ذکرشان انسان را از
یاد خدا غافل و به
محرمات وادار میکند، که مجالست با آن‌ها چون سمّ مهلکی است.
دین و دنیای فرد را به خطر انداخته، ریشه
حیات معنوی انسان را می‌خشکاند. در عوض مجالست و هم‌نشینی با صالحین
انگیزه اصلاح و ترقی و
پیشرفت را در انسان به‌وجود می‌آورد و او را به یاد خدا می‌اندازد.
حضرت
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) فرمود:
حواریون به
حضرت عیسی گفتند: «
یا روح الله من نجالس». با چه کسی هم‌نشین شویم و آن حضرت فرمود: «
من یذکرکم الله رؤیت و یزید فی علمکم منطقه و یرغبکم فی الآخره عمله؛
کسی که دیدن او شما را به یاد خدا بیندازد و منطق و گفتار او بر
علم شما بیفزاید و اعمال او شما را وادار کند به اعمالی دست بزنید که برای آخرت شما مفید است».
پس ترک دوستان ناباب و ارتباط با افراد صالح در حفظ تعادل روانی و محفوظ ماندن از
معاصی و اشتیاق پیدا کردن نسبت به اعمال پسندنده بسیار مؤثر است: «المرء علی دین خلیله».
جدّ و جهد در میدان علم و
عمل و
ایمان:
جوان باید سراسر شور و شعور و انگیزه باشد و با تحرک و فعالیت، در کسب فضائل علمی و اعتقادی بکوشد و نگذارد عمرش به بطالت و بی‌کاری و بی‌عاری سپری شود، که بی‌کاری منشأ بسیاری از معضلات است؛ بلکه در کسب فضائل علمی و طی مدارج معنویت کوشا باشد، تا هنگامی که وقت
ازدواج او و مقدمات آن از قبیل مدارج علمی،
شغل مناسب و آبرومند، تجارب ارزشمند و ... را حاصل کرده باشد. چنین فردی هم لذت بیش‌تری از زندگی می‌برد و هم وقت برای هرزه‌گری پیدا نمی‌کند و هم محبوب
خدا و
خلق و قابل
اعتماد و مقبول جامعه خواهد شد و در ازدواج هم موفق می‌شود.
پس اصل اولی در ازدواج موقت جواز و حتی استجاب است؛ البته با تحقق شرایط. لکن، به خاطر عناوین ثانوی برای بعضی افراد گاهی کراهت پیدا کرده و گاهی ممنوع می‌شود که نحوه انجام این عمل و
احکام و مسائل آن در رساله‌های علمیه آمده است که
مکلف در صورت تمایل می‌تواند رجوع کند. به خاطر مفاسدی که به آن اشاره شد، ترویج این عمل در بین
جوانان اصلاً پیشنهاد نمی‌شود؛ مگر با روش بسیار معقول و مشروع و با کنترل مراجع ذی‌صلاح.
۱. روایاتی درباره متعه یا ازدواج موقت، شیخ مفید، تهیه و تنظیم سیدحسین نجفی یزدی، ناظرین، قم.
۲. ازدواج موقت در اسلام، مرتضی عسگری، ترجمه محمدجواد کرمی، نشر مجمع علمی اسلامی، تهران.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «وجوب ازدواج موقت»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۰۷/۱۸.
