• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

هاشم و امیه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


کلیدواژه: هاشم، امیه، موسم حج، شتر، قربانی، سخاوت، اطعام، احترام، حسد، دشمنی.

پرسش: اختلاف امیه و‌ هاشم بر سر چه بود؟

پاسخ: امیه بر عظمت و بزرگی هاشم (عموی خود) حسد می‌ورزید، سرانجام وی را وادار کرد تا پیش بعضی دانایان عرب (کاهن) بروند و هر کدام مورد تحسین او قرار گرفت، زمام امور را به دست گیرد. دانای عرب (کاهن عسفان)، تا چشمش به‌ هاشم افتاد، زبان به مدح وی گشود و طبق قرارداد، امیّة مجبور شد جلای وطن کند و ده سال در شام اقامت گزیند و‌ هاشم شترانی را که از امیه گرفته بود، ذبح، و بین مردم تقسیم کرد. این امر، سبب دشمنی امیه نسبت به ‌هاشم و فرزندان او گردید.


هاشم لقب عمرو بن عبد مناف است، کنیه‌اش ابا عبد شمس، نام مادرش عاتکه دختر مرّه از قبیله بنی‌سلیم است. وی در مکه به دنیا آمد و در غزه از نواحی شام در سن بیست یا بیست و پنج سالگی فوت کرد و قبرش در همان جاست.

هاشم از ماده «هشم» به معنای شکستن است.
[۱] قرشی، سید‌علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۷، ص۱۵۶، دارالکتب الاسلامیة، تهران، ۱۳۷۱ ش.    


او را‌ هاشم لقب داده‌اند؛ زیرا وقتی در مکه قحطی آمده بود،‌ هاشم در شام بود و برای تجارت و بازرگانی به سوی غزه و اطراف آن در حرکت بود. هنگامی که خبر قحطی به او رسید، دستور داد نان‌های زیادی را آماده و بر پشت شتران نهاده و روانه مکه شدند، شتران را نیز نحر کرد و دستور داد نان‌ها را که خشک بودند، بشکنند و همراه گوشت به اهل مکه بدهند و خود نیز نان‌ها را می‌شکست و به همراه گوشت شتران به مردم می‌داد؛ از‌این‌رو او را‌ هاشم (شکننده نان‌های خشک) لقب داده‌اند.
[۲] بلاذری‌، جابر، انساب الاشراف، ج۱، ص۵۸ - ۶۳، محقق، زکار، سهیل، زرکلی، ریاض، دارالفکر، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۷ ق.    


«امیه» فرزند عبد شمس بن عبد مناف، برادرزاده ‌هاشم و نام مادرش عبله است.
[۳] مقدسی، مطهر بن طاهر، البدء و التاریخ‌، ج۴، ص۱۱۰،، مصحح، پورسعیدمکتبة الثقافة الدینیة، بی‌تا.    


آب دادن به حاجیان (سقایت) و غذا دادن (رفاده) به آنها در ایام حج از کارهایی بود که نیاکان پیامبر گرامی اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) عهده‌دار آن بودند و در بین فرزندان عبد مناف نیز این امر با قرعه‌ انداختن، به‌ هاشم واگذار شده بود.
[۴] بلاذری‌، جابر، انساب الاشراف، ج۱، ص۵۷، محقق، زکار، سهیل، زرکلی، ریاض، دارالفکر، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۷ ق.    

هاشم، هنگام موسم حج بخش زیادی از مال خود را به پذیرایی از حاجیان اختصاص می‌داد و از مردم قریش نیز در خواست می‌کرد با رضایت کامل از پاک‌ترین و حلال‌ترین مال خود برای غذا دادن حاجیان به او کمک کنند. این کار ‌هاشم سبب عظمت و بزرگی او در بین مردم شده بود؛ اما امیّه با این‌که فردی تاجر و دارای مال زیاد بود (مانند عموی خویش ‌هاشم) دارای سخاوت و کرم نبود. خود را به تکلف و سختی می‌انداخت تا بر مردم اطعام و بخشش کند و می‌خواست به وسیلۀ بذل و بخشش دلشان را به خود متوجه کند؛ ولی مردم، نسبت به ‌هاشم ادای احترام بیشتر می‌نمودند و بدگویی‌های وی، بر عظمت و عزت‌ هاشم می‌افزود و برخی مردم قریش او را نکوهش و سرزنش نمودند. او خشمگین شد، بر عظمت و بزرگی عموی خود حسد ورزید، آتش حسد در درون امیّه زبانه کشید، سرانجام عموی خود را وادار کرد تا پیش بعضی دانایان عرب (کاهن) بروند و هر کدام مورد تحسین او قرار گرفت، زمام امور را به دست گیرد. عظمت‌ هاشم، مانع از این بود که با برادرزادۀ خود به نزاع برخیزد؛ ولی اصرار امیّه وی را مجبور کرد که با دو شرط به این کار اقدام کند.

۵.۱ - شرایط

اول: هر کدام از این دو نفر که محکوم شود، پنجاه شتر سیاه‌چشم در روزهای حج قربانی کند.
دوم: شخص محکوم باید ده سال از مکه بیرون برود.

۵.۲ - قضاوت دانای عرب

از حسن اتفاق دانای عرب (کاهن عسفان)، تا چشمش به‌ هاشم افتاد، زبان به مدح وی گشود و طبق قرارداد، امیّة مجبور شد جلای وطن کند و ده سال در شام اقامت گزیند و‌ هاشم شترانی را که از امیه گرفته بود، ذبح، و بین مردم تقسیم نمود. این امر، سبب دشمنی امیه نسبت به ‌هاشم و فرزندان او گردید.
[۵] بلاذری‌، جابر، انساب الاشراف، ج۱، ص۶۰ ۶۱، محقق، زکار، سهیل، زرکلی، ریاض، دارالفکر، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۷ ق.    
[۶] صالحی شامی‌، سبل‌ الهدی، ج۱، ص۲۷۱، محقق، عادل، احمد، علی محمد، معوض، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۴ ق.    
[۷] بغدادی، محمد بن حبیب، المنمق فی اخبار قریش، ص۹۹-۱۰۰، محقق، خورشید احمد فاروق، عالم الکتب، بیروت، چاپ اول، ۱۴۰۵ ق.    
البته این می‌تواند یکی از دلایل عداوت و دشمنی امیه نسبت به‌ هاشم باشد.
‌
۱. ↑ قرشی، سید‌علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۷، ص۱۵۶، دارالکتب الاسلامیة، تهران، ۱۳۷۱ ش.    
۲. ↑ بلاذری‌، جابر، انساب الاشراف، ج۱، ص۵۸ - ۶۳، محقق، زکار، سهیل، زرکلی، ریاض، دارالفکر، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۷ ق.    
۳. ↑ مقدسی، مطهر بن طاهر، البدء و التاریخ‌، ج۴، ص۱۱۰،، مصحح، پورسعیدمکتبة الثقافة الدینیة، بی‌تا.    
۴. ↑ بلاذری‌، جابر، انساب الاشراف، ج۱، ص۵۷، محقق، زکار، سهیل، زرکلی، ریاض، دارالفکر، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۷ ق.    
۵. ↑ بلاذری‌، جابر، انساب الاشراف، ج۱، ص۶۰ ۶۱، محقق، زکار، سهیل، زرکلی، ریاض، دارالفکر، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۷ ق.    
۶. ↑ صالحی شامی‌، سبل‌ الهدی، ج۱، ص۲۷۱، محقق، عادل، احمد، علی محمد، معوض، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۴ ق.    
۷. ↑ بغدادی، محمد بن حبیب، المنمق فی اخبار قریش، ص۹۹-۱۰۰، محقق، خورشید احمد فاروق، عالم الکتب، بیروت، چاپ اول، ۱۴۰۵ ق.    


پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «هاشم و امیه»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۶/۲.    



جعبه ابزار