• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

نماز وسط

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


کلیدواژه: نماز وسط، نماز ظهر، نماز وسطی.

پرسش: منظور از «صلوة الوسطی...» در آیه «حافظوا علی الصلوات و الصلوة الوسطی...»
[۱] بقره/سوره۲، آیه۲۳۸.    
چیست؟

پاسخ: آن‌چه به واقع نزدیک‌تر و با ادله سازگارتر است، این است که مراد از نماز «وسطی»، نماز ظهر می‌باشد؛ زیرا اولاً، اکثر علمای شیعه، این قول را برگزیده‌اند؛ ثانیاً، روایات زیادی بر این مطلب دلالت دارند که در تفسیر صافی، المیزان، مجمع‌البیان و... جمع‌آوری شده‌اند؛ ثالثاً، با معنای لغوی وسطی سازگاری دارد؛ چون هم در وسط و میان روز واقع شده است و هم میان نمازهای روز.


«وسطی» از وسط گرفته شده و به معنای «وسط هر شیء که دو طرفش مساوی باشد».
[۲] راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، ص۵۲۲ ۵۲۳، بیروت، دفتر نشر الکتاب، ج۲، ۱۴۰۶ ه.    


در این‌که مصداق «صلاة الوسطی» کدام‌یک از نمازهای پنج‌گانه می‌باشد، اقوال مختلفی وجود دارد،

۲.۱ - نماز ظهر

در روایات عدیده‌ای از اهل ‌بیت نقل شده است که مراد از «صلاة وسطی» همان صلاة ظهر است؛

۲.۱.۱ - روایتی از امام علی

چنان‌که علی (علیه‌السلام) در بیان علت آن می‌فرماید: «هنگامی که شمس از (دایرة نصف النهار) زائل می‌شود، همه اشیا، خدا را تسبیح گویند، لذا خداوند در این ساعت به نماز (ظهر) امری نموده است و درهای آسمانی تا زمانی که نماز ظهر خوانده شود باز است و دعا هم مستجاب می‌شود».
[۳] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج ۲، ص۱۲۷، بیروت، دارالمعرفه، چاپ دوم، ۱۴۰۸ ه، ۱۹۸۸م.    


۲.۱.۲ - دیدگاهی دیگر

در گفتار بعضی‌ها، دلیل آن این‌گونه بیان شده است:
۱. چون ظهر وسط روز و در شدت گرما قرار دارد؛ لذا نماز در آن لحظه مشکل‌تر و فضیلت آن بیش‌تر است؛
۲. و برای این‌که نماز ظهر اولین نمازی است که واجب شد.
[۴] فاضل مقداد میسوری، کنزالعرفان، ج۱، ص۶۱، تهران، انتشارات مرتضوی، چاپ پنجم، ۱۳۷۳ش.    
[۵] راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، ص۵۲۳، بیروت، دفتر نشر الکتاب، ج۲، ۱۴۰۶ ه.    


۲.۱.۳ - دیدگاه علامه طباطبایی

مرحوم «علامه طباطبایی» علت وسطی بودن ظهر را به خاطر واقع شدن بین نماز صبح که در اول روز خوانده می‌شود و نماز عصر که آخر روز خوانده می‌شود، دانسته است.
[۶] طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۲۷۱، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ دوم، ۱۳۹۲، ه، ق.    


۲.۲ - نماز عصر

عده‌ای دیگر نماز وسطی را نماز عصر دانسته‌اند. از شیعیان «سید مرتضی» و از علمای اهل سنت «ابوحنیفه، احمد داود بن منذر، ابوثور، حسن بصری، نخعی» طرف‌دار این قول می‌باشند. می‌توان گفت اکثر روایات اهل سنت، نماز وسطی را بر نماز عصر منطبق نموده‌اند، جز روایت عایشه که بر نماز ظهر تکیه نموده است؛
[۷] فاضل مقداد میسوری، کنزالعرفان، ج۱، ص۶۱، تهران، انتشارات مرتضوی، چاپ پنجم، ۱۳۷۳ش.    
[۸] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج ۲، ص۱۲۷، بیروت، دارالمعرفه، چاپ دوم، ۱۴۰۸ ه، ۱۹۸۸م.    

و دلیل آن روایت مرفوعه (مرفوعه به روایاتی گفته می‌شود که سند آن به پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) یا معصومین (علیهم‌السلام) دیگر متصل نباشد، و بدون سند به پیامبر ـ (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نسبت داده شود.) است که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) فرمود: «مراد از وسطی، صلاة عصر است؛ چون بین نمازهای روز (صبح و ظهر) و شب (مغرب و عشاء) قرار گرفته است».
[۹] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج ۲، ص۱۲۷، بیروت، دارالمعرفه، چاپ دوم، ۱۴۰۸ ه، ۱۹۸۸م.    


۲.۳ - نماز صبح

عده‌ای چون شافعی، و... گفته‌اند نماز صبح است؛ چون بین نمازهای شب و نمازهای روز قرار گرفته است و بین تاریکی (شب) و روشنایی (فجر) واقع می‌شود و نمازی است تنها، با نمازهای دیگر جمع نمی‌شود و اهمیت هم دارد؛ زیرا اگر اول وقت واقع شود، هم در دفتر اعمال شب ضبط می‌شود و هم دفتر اعمال روز.
[۱۰] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج ۲، ص۱۲۷ ۱۲۸، بیروت، دارالمعرفه، چاپ دوم، ۱۴۰۸ ه، ۱۹۸۸م.    


۲.۴ - نماز عشاء

چنان‌که ابن سید الناس به بعضی علما نسبت داده
[۱۱] فاضل مقداد میسوری، کنزالعرفان، ج۱، ص۶۱، تهران، انتشارات مرتضوی، چاپ پنجم، ۱۳۷۳ش.    
و دلیل آن را این‌گونه بیان داشته است: زیرا نماز عشاء بین دو نماز (مغرب و صبح) واقع شده است که کم نمی‌شوند. هم‌چنین روایاتی داریم که دلالت بر اهمیت صلاة عشاء دارند.
حدود هفده قول درباره صلوة الوسطی نقل شده است، به خاطر اختصار به این چهار قول اکتفا می‌کنیم.

آن‌چه به واقع نزدیک‌تر و با ادله سازگارتر است، همان قول اول می‌باشد؛ یعنی مراد از نماز «وسطی» نماز ظهر می‌باشد:

۳.۱ - اولاً

به این جهت که اکثر علمای شیعه، این قول را برگزیده‌اند.
[۱۲] فاضل مقداد میسوری، کنزالعرفان، ج۱، ص۶۱، تهران، انتشارات مرتضوی، چاپ پنجم، ۱۳۷۳ش.    


۳.۲ - ثانیاً

روایات زیادی بر این مطلب دلالت دارند که در تفسیر صافی،
[۱۳] فیض کاشانی، محسن، تفسیر الصافی، ج۱، ص۲۶۹-۲۶۸.    
المیزان،
[۱۴] طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۲۵۸ ۲۵۹، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ دوم، ۱۳۹۲، ه، ق.    
مجمع‌البیان
[۱۵] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج ۲، ص۱۲۷ ۱۲۸، بیروت، دارالمعرفه، چاپ دوم، ۱۴۰۸ ه، ۱۹۸۸م.    
و... جمع‌آوری شده‌اند.

۳.۳ - ثالثاً

با معنای لغوی وسطی سازگاری دارد؛ چون هم در وسط و میان روز واقع شده است و هم میان نمازهای روز.

۱. گنجینة معارف فقهی قرآن، ترجمة کنزالعرفان، سید عبدالله اصغری، ص۸۱-۷۷.
۲. تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، ترجمة موسوی همدانی، قم، انتشارات اسلامی، ج۲، ص۳۸۹.
۳. آیات الاحکام، کاظم مدیرشانه‌چی، ص۱۹.
۴. تفسیر مجمع‌البیان، شیخ طبرسی (رحمة‌الله‌علیه)، ترجمة دکتر محمد مفتح، ج۳، ص۵۷.

۱. بحارالانوار، ج۱۶، ص۳۱۳ و ج۷۷، ص۱۴۷.
۲. وسائل الشیعه، ج۲ و ۳ و ۵.
۳. مستدرک الوسائل، ج۲.

۱. ↑ بقره/سوره۲، آیه۲۳۸.    
۲. ↑ راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، ص۵۲۲ ۵۲۳، بیروت، دفتر نشر الکتاب، ج۲، ۱۴۰۶ ه.    
۳. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج ۲، ص۱۲۷، بیروت، دارالمعرفه، چاپ دوم، ۱۴۰۸ ه، ۱۹۸۸م.    
۴. ↑ فاضل مقداد میسوری، کنزالعرفان، ج۱، ص۶۱، تهران، انتشارات مرتضوی، چاپ پنجم، ۱۳۷۳ش.    
۵. ↑ راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، ص۵۲۳، بیروت، دفتر نشر الکتاب، ج۲، ۱۴۰۶ ه.    
۶. ↑ طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۲۷۱، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ دوم، ۱۳۹۲، ه، ق.    
۷. ↑ فاضل مقداد میسوری، کنزالعرفان، ج۱، ص۶۱، تهران، انتشارات مرتضوی، چاپ پنجم، ۱۳۷۳ش.    
۸. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج ۲، ص۱۲۷، بیروت، دارالمعرفه، چاپ دوم، ۱۴۰۸ ه، ۱۹۸۸م.    
۹. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج ۲، ص۱۲۷، بیروت، دارالمعرفه، چاپ دوم، ۱۴۰۸ ه، ۱۹۸۸م.    
۱۰. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج ۲، ص۱۲۷ ۱۲۸، بیروت، دارالمعرفه، چاپ دوم، ۱۴۰۸ ه، ۱۹۸۸م.    
۱۱. ↑ فاضل مقداد میسوری، کنزالعرفان، ج۱، ص۶۱، تهران، انتشارات مرتضوی، چاپ پنجم، ۱۳۷۳ش.    
۱۲. ↑ فاضل مقداد میسوری، کنزالعرفان، ج۱، ص۶۱، تهران، انتشارات مرتضوی، چاپ پنجم، ۱۳۷۳ش.    
۱۳. ↑ فیض کاشانی، محسن، تفسیر الصافی، ج۱، ص۲۶۹-۲۶۸.    
۱۴. ↑ طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۲۵۸ ۲۵۹، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ دوم، ۱۳۹۲، ه، ق.    
۱۵. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج ۲، ص۱۲۷ ۱۲۸، بیروت، دارالمعرفه، چاپ دوم، ۱۴۰۸ ه، ۱۹۸۸م.    



سایت ‌اندیشه قم، برگرفته از مقاله «آیه وضو»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱۲/۱۷.    



جعبه ابزار