نماز رسول خدا
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: نماز پیامبر.
پرسش: با توجه به این‌که پیامبر اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ نماز خود را به‌صورت عادی در پنج وقت می‌خواند؛ چرا شیعیان آن را در سه نوبت می‌خوانند و برای آن، تنها به چند مورد محدود از فعل پیامبر دلیل می‌آورند؟!
پاسخ: در ارتباط با این پرسش، دو موضوع باید جداگانه مورد بررسی قرار گیرد: ۱. مجاز بودن اقامۀ نماز در سه وقت؛ ۲. برتری جمع خواندن یا جدا خواندن نمازها. برخی اهل سنت، در شرایط عادی اقامۀ نماز در سه نوبت را مجاز نمی‌دانند؛ اما شیعیان با استناد به منابع دینی معتقدند که جمع بین نماز ظهر و عصر و نیز مغرب و عشا حتی در شرایط عادی نیز مجاز است. البته در منابع شیعی روایاتی وجود دارد که نشان از برتری اقامۀ نماز در پنج وقت است.
برای روشن شدن مسئلۀ مورد پرسش، یعنی جواز خواندن
نماز در سه نوبت، و فضیلت داشتن سه نوبت یا پنج نوبت، ضروری است این دو مسئله به‌صورت جداگانه مورد بحث و تحلیل قرار گیرد.
در مورد جواز خواندن نماز در سه وقت، بحث‌های بسیاری صورت گرفته است.
اهل سنت بر شیعیان اشکال می‌گیرند که سه نوبت خواندن نماز جایز نبوده و محل اشکال است. در مقابل، شیعیان نیز بر جواز این عمل دلایلی از
روایات ذکر کرده‌اند؛ مانند این‌که:
از
امام صادق علیه‌السلام دربارۀ وقت نماز ظهر و عصر سؤال شد، آن حضرت فرمود: «هنگامی که آفتاب از خط نصف النهار گذشت، وقت نماز ظهر و عصر هر دو با هم فرا می‌رسد، با این فرق که نماز ظهر را قبل از نماز عصر باید به‌جا آورد؛ بعد از آن، زمان برای هر دو نماز خواهد بود تا هنگامی که خورشید غروب کند».
در این مرحله می‌توان حتی با إقامه یک دلیل به مطلوب رسید و جواز این فعل را ثابت کرد، بیش‌تر مباحث در میان
علماء نیز پیرامون اثبات جواز است.
در این قسمت بیش‌تر علمای
شیعه و اهل سنت می‌گویند خواندن نماز در پنج نوبت دارای رجحان و برتری است و فقهای شیعه نیز بر این مطلب تصریح کرده‌اند و در رساله‌های عملیه نیز بخشی به این مطلب اختصاص داده شده است که برای نمونه یک مورد ذکر می‌شود: «مستحب است پنج نماز را در پنج وقت به‌جا آورد؛ یعنی هر کدام را در وقت فضیلت خود انجام داد».
علت این
حکم نیز روایاتی است که بر برتری خواندن نماز در پنج وقت دلالت دارند:
امام جعفر صادق علیه‌السلام می‌فرماید: «همانا
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله در سفر، بین مغرب و عشا و هم‌چنین بین ظهر و عصر جمع می‌کردند و این کار را زمانی که عجله داشتند انجام می‌دادند و خود می‌گفتند که جدا خواندن این‌ها بهتر است».
بنابراین مشخص شد شیعیان با ذکر روایاتی در جواز خواندن نماز در سه نوبت، در
مقام بیان افضلیت آن نیستند؛ بلکه تنها جواز آن را قائل بوده و در مقابل، افضلیت خواندن نماز در پنج وقت را نیز می‌پذیرند.
حال باید به این پرداخت که چرا ما شیعیان با این‌که پنج وقت را افضل می‌دانیم، ولی آن را در سه نوبت می‌خوانیم.
در قرآن حکمی وجود دارد به این‌که فضیلت در این است انسان دو سوم شب یا نصف یا یک سوم از شب را بیدار باشد و به
عبادت بپردازد:
«پروردگارت می‌داند که تو و گروهی از آنها که با تو هستند، نزدیک دو سوم از شب یا نصف یا ثلث آن را به پا می‌خیزند، خداوند شب و روز را اندازه‌گیری می‌کند. او می‌داند که شما نمی‌توانید مقدار آن را (به دقت) اندازه‌گیری کنید (برای عبادت کردن)، پس شما را بخشید. اکنون آن‌چه برای شما میسر است، قرآن بخوانید ...».
از ابتدای این
آیه و آیات دیگر قرآن به صراحت به دست می‌آید که
شب زنده‌داری و عبادت شب دارای فضیلت بسیاری است و این از معتقدات
شیعه و اهل سنت است؛ اما در ادامه، مشکلاتی را که برای
مؤمنان وجود دارد، ذکر می‌کند و در نهایت به آنها تخفیف داده و به جهت توسعه دادن بر مؤمنان می‌گوید:
«
فَاقْرَؤُا ما تَیَسَّرَ مِنَ الْقُرْآن»؛ یعنی آن‌چه می‌توانید را انجام دهید.
در میان مسلمانان نیز مشاهده می‌شود که به دلیل مشکلات
زندگی، نمی‌توانند بیش‌تر شب را به عبادت بپردازند و در
روز نیز به کارهای روزمره خود بپردازند؛ بلکه در حد توان خود گاه کم و گاه زیاد این
عمل را انجام می‌دهند؛ در عین این‌که همگان به فضیلت این امر اقرار دارند؛ ولی به جهت انجام ندادن کامل این فضیلت گناهی متوجه آنان نیست.
موضوع مورد بحث ما نیز این‌گونه است. خواندن نماز در پنج نوبت اگرچه دارای فضیلت است، اما برای همگان به‌خصوص در این زمان که مشکلات و گرفتاری بر زندگی‌ها چنبره زده، کار راحتی نیست؛ لذا خواندن نماز در سه نوبت را جایز دانسته و حتی در روایتی از پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ در علت جواز سه نوبت خواندن نماز آمده: «...أَنْ أُوَسِّعَ عَلَی أُمَّتِی»؛
تا این‌که گشایشی برای امت خودم به وجود آورده باشم.
در‌عین‌حال، خواندن نماز‌های
واجب شبانه‌روزی در پنج نوبت افضل بوده و در صورت توان، انجام آنها در وقت فضیلت خودش بهتر است؛ چنان‌که در جوامع شیعی نیز مساجدی وجود دارند که نماز را در پنج نوبت اقامه می‌کنند تا به این فضیلت دست یابند.
پایگاه اسلام کوئست.
