نقش علم در عمل انسان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: علم،
عمل، آگاهی.
پرسش: نقش
علم و آگاهی در عمل انسان چیست؟
پاسخ: در
اسلام یکی از با ارزش‌ترین چیزها علم و دانش است و در باره آموختن در
قرآن کریم و روایات بسیار سفارش شده است.
در اسلام یکی از با ارزش‌ترین چیزها علم و دانش است و در باره آموختن بسیار سفارش شده است. در برخی از آیات قرآن، هدف از رسالت انبیا، این‌گونه بیان شده است: «هُوَ الَّذِی بَعَثَ فیِ الْأُمِّیِّنَ رَسُولًا مِّنهْمْ یَتْلُواْ عَلَیهْمْ ءَایَاتِهِ وَ یُزَکِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَ الحْکْمَةَ وَ إِن کاَنُواْ مِن قَبْلُ لَفِی ضَلَالٍ مُّبِین؛
اوست که در میان مردم بی‌سواد، پیامبری از خودشان برانگیخت تا آیات او را بر آنان بخواند و آنان را (از آلودگی‌های فکری و روحی) پاکشان کند و به آنان
کتاب و
حکمت بیاموزد، و آنان به یقین پیش از این در گمراهی آشکاری بودند.» اهدافی که در این
آیه بیان شده‌اند تماماً بازگشت به
علم و آگاهی انسان‌ها می‌کند؛ یعنی خداوند در مرحله‌ی اول، انبیا و
اولیای الاهی را فرستاده، تا فهم و آگاهی انسان را نسبت به خالق و... بالا ببرند و از گمراهی درآرند.
علم و دانش، در اجرای عمل نیز نقش عمده‌ای دارد، به گونه‌ای که عمل آگاهانه و با
معرفت، بسیار برتر و بالاتر از عملی است که با
جهل انجام شود؛ لذا در برخی از روایات آمده است که لازمه‌ی قبول کردن عمل در نزد خداوند، معرفت بدان است و همچنین معرفت بدون عمل نیز مورد قبول نیست: «هیچ عملی قبول نمی‌شود، مگر این‌که با معرفت و شناخت همراه باشد و هیچ معرفتی قبول نمی‌شود، مگر این‌که با عملی همراه بوده باشد، کسی که معرفت داشته باشد، معرفت، او را به سمت عمل هدایت می‌کند و کسی که تهی از معرفت باشد، هیچ عملی برای او نیست».
این روایت به صراحت، نقش علم و آگاهی بر عمل انسان را بیان می‌کند. امروزه و در دنیایی کنونی نیز تأثیر علم و آگاهی بر عمل انسان، امری شناخته و ثابت شده است.
در شریعت
اسلام نیز بر فهم و دانش انسان برای اعتقادات و اعمال نقش بسزائی قائل شده‌اند و بر هرکس به اندازه‌ی علم او تکلیف بار کرده‌اند. (البته دانش و علم تا یک اندازه بر همگان واجب بوده؛ لذا در تکالیف نیز بسیاری مساوی‌اند و اگر در تحصیل آن قصور به عمل آورند، جاهل مقصر بوده و گناه بر خود آنها بار می‌شود.)
در این‌جا برای هرچه بیشتر روشن شدن نقش و جایگاه علم در عمل انسانی، چند مثال از ضد علم را که جهل و ناآگاهی باشد (و سبب طغیان و اعمال بد انسان شده) بیان می‌کنیم:
قرآن کریم می‌فرماید: «هَلْ عَلِمْتُمْ ما فَعَلْتُمْ بِیُوسُفَ وَ أَخیهِ إِذْ أَنْتُمْ جاهِلُونَ؛
آیا زمانی که نادان بودید، دانستید با یوسف و برادرش چه کردید؟» در این آیه،
یوسف عمل بد برادران خود را به این نسبت می‌دهد که آنها جاهل بوده‌اند و جهل آنها موجب چنین عملی شده است.
در آیه‌ی دیگری
حضرت لوط (علیه‌السلام) خطاب به قوم خود می‌فرماید: «أَئنَّکُمْ لَتَأْتُونَ الرِّجَالَ شهَوَةً مِّن دُونِ النِّسَاءِ بَلْ أَنتُمْ قَوْمٌ تجَهَلُونَ؛
آیا شما از روی میل و
شهوت به جای زنان با مردان
آمیزش می‌کنید؟ (شما برای این کار زشت دلیل و برهانی ندارید) بلکه شما گروهی نادان هستید». دلیل عملکرد قوم لوط چه چیزی جز جهل و نادانی می‌توانست باشد؟! آیا اگر آنها علم داشته و می‌فهمیدند، به سراغ چنین اعمال زشتی می‌رفتند؟ در همین راستا می‌توان بسیاری از آیات و روایات را یافت که اعمال بد انسان‌ها را به نادانی و جهل آنها برگشت داده است و این مختصر از بیان موارد بیشتر بی‌نیاز است.
آری، علم و فهم کلید موفقیت آدمیان و جوامع بشری است. اگر انسان‌ها بدانند و به یقین درک کنند که چه چیزی خوب است و چه چیزی بد، مطمئناً موفقیّت بسیاری را کسب خواهند کرد. از همین باب دشمن اصلی
امام زمان (عج‌الله‌فی‌فرجه) را جهل مردم بیان می‌کنند، جهلی که در روایات از آن به عنوان
بزرگ‌ترین فقر انسان یاد شده است.
امام (عج‌الله فی‌فرجه) نیز می‌آید تا با جهل مردم مبارزه کرده و با از بین بردن آن، مدینه فاضله‌ای را شکل دهد که انتظار تمام جهانیان است.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «نقش علم در عمل انسان»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۶/۳.
