نشانه‌های خدا در آفرینش انسان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: خدا،
آفرینش انسان،
قرآن،
خداشناسی پرسش: نشانه‌های خدا در آفرینش انسان چیست؟
از نگاه قرآن، در آفرینش انسان، نشانه‌های روشنِ فراوانی برای خداشناسی وجود دارد و این، بدان معناست که انسان نمی‌تواند خود را آن‌گونه که هست، ببیند، امّا آفریدگار خود را نبیند، و خودشناس باشد، امّا خدا را نشناسد.
نشانه‌های خدا در وجود انسان، در این باب، به نُه دسته تقسیم شده است و اینک، توضیح کوتاهی
درباره این نشانه‌ها:
پژوهشگر، در مطالعه کیفیت سیر تکاملی خاک و فعل و انفعالاتی که در این مادّه فاقد حیات انجام می‌شود تا به صورت انسان درآید، به قدری نظم،
حکمت و
تدبیر ملاحظه می‌کند که اگر‌اندکی انصاف داشته باشد، چاره‌ای جز اعتراف به خالق حکیم و مدبّر دانا و توانای هستی ندارد.
قرآن کریم، درباره موادّ اوّلیه‌ای که تشکیل دهنده هسته نخستین آفرینش
انسان است، نظریه‌های دقیق و جالبی دارد که پیشرفت علم، صحّت آنها و ارتباط آورنده این کتاب آسمانی را با منبع وحی تدیید می‌کند.
از نگاه قرآن،
خاک،
عصاره
گِل، «وَ لَقَدْ خَلَقْنَا الاْءِنسَـنَ مِن سُلَــلَةٍ مِّن طِینٍ؛
و بی‌گمان، ما انسان را از عصاره گل آفریدیم»
آب، «وَ هُوَ الَّذِی خَلَقَ مِنَ الْمَآءِ بَشَرًا؛
و اوست که از آب، آدم آفرید»
عَلَق «خَلَقَ الاْءِنسَـنَ مِنْ عَلَقٍ؛
انسان را از علق (خون بسته شده) آفرید» و
نطفه،
مبادی آفرینش هستند که عقل با تأمّل در سیر تکاملی خاک تا به وجود آمدن انسان، گریزی جز اعتراف به آفریدگار توانا و حکیم ندارد و جالب توجّه این که در چهارده قرن پیش، در محیطی که مردم معتقد بودند زن، تنها جایگاه پرورش انسان است و هیچ نقشی در به وجود آمدن آن ندارد، قرآن، تصریح می‌کند هسته اوّلیه آفرینش انسان، آمیخته‌ای از نطفه
مرد و
زن است:
«اِنَّا خَلَقْنَا الاْءِنسَـنَ مِن نُّطْفَةٍ اَمْشَاجٍ؛
ما انسان را از نطفه‌ای آمیخته آفریدیم».
پس از تکمیل مصالح ساختمان بدن،
جنین برای صورت‌بندی و نقّاشی آماده می‌شود. اکنون، آفریدگار دانا و توانا،
سلّول‌های
مغز،
چشم،
گوش،
قلب،
دست،
پا و سایر اعضای بدن را از یکدیگر جدا و با وظیفه نهایی خویش آشنا می‌کند و آن‌گونه که حکمتش ایجاب می‌کند، صورت‌بندی می‌نماید:
«هُوَ الَّذِی یُصَوِّرُکُمْ فِی الْاَرْحَامِ کَیْفَ یَشَاءُ لاَ اِلَـهَ اِلاَّ هُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ؛
اوست کسی که شما را در زِهدان‌ها چنان که می‌خواهد، شکل می‌دهد. خدایی نیست، جز او که پیروزمند فرزانه است».
قرآن کریم، در موارد متعدد
پدیده شگفت حیات را مستند به آفریدگار توانای جهان کرده است و آن را یکی از آیات الهی و ادلّه غیر قابل انکار وجود خدا می‌داند و گاه، منکران را با توجّه به این حقیقت، مورد ملامت قرار می‌دهد:
«کَیْفَ تَکْفُرُونَ بِاللَّهِ وَ کُنتُمْ اَمْوَ تًا فَاَحْیَـکُمْ. چگونه به خدا کفر می‌ورزید، در حالی که مُرده بودید و زنده تان ساخت؟».
خواب، مایه تجدید قوای فرسوده شده، رمز نشاط و طراوت است که تقریبا یک سوم عمر انسان هزینه آن می‌گردد، کم‌خوابی، علاوه بر این که نشاط زندگی را سلب می‌کند، موجب فرسودگی اعصاب و قوا، ضعف دستگاه تفکّر و ادامه بی‌خوابی به مرگ قطعی می‌انجامد، تا آن‌جا که گفته شده:
انسان، ممکن است تا شش هفته بدون
غذا زنده بماند، ولی اگر ده شبانه روز به
خواب نرود، خواهد مُرد.
بنا‌بر‌این، تدبیر خواب برای زندگی انسان، یکی دیگر از نشانه‌های خداشناسی است:
«وَ مِنْ ءَایَـتِهِ مَنَامُکُم بِالَّیْلِ وَ النَّهَارِ وَ ابْتِغَاؤُکُم مِّن فَضْلِهِ اِنَّ فِی ذَالِکَ لاَیَـتٍ لِّقَوْمٍ یَسْمَعُونَ؛
و از نشانه‌های او، خواب شما در شب و روز است و نیز
[روزی
] جستن شما از فضلش. بی‌گمان، در این، نشانه‌هایی برای انسان‌های شنواست».
پیش بینی منابع مورد نیاز برای تغذیه انسان و همه موجودات زنده و هماهنگی موادّ مورد نیاز انسان با کشش‌های طبیعی او، دلیل دیگری بر توحید و خداشناسی است:
«هَلْ مِنْ خَــلِقٍ غَیْرُ اللَّهِ یَرْزُقُکُم مِّنَ السَّمَاءِ وَ الْاَرْضِ لاَ اِلَـهَ اِلاَّ هُوَ فَاَنَّی تُؤْفَکُونَ؟!
آیا جز
خداوند، آفریدگاری هست که از
آسمان و
زمین روزی‌تان دهد؟ جز او خدایی نیست. پس به کجا منحرف می‌شوید؟!».
با فرض مُحال، اگر بگوییم که مرد، در نتیجه اتّفاقات پی درپی (تصادف) به وجود آمده، آیا می‌توان باور کرد که باز هم تصادف، برای تأمین آرامش زندگی و
بقای نسل، زن را از همان جنس آفرید و میان آنها با رشته
عشق و
محبت، پیوند برقرار کرد؟! آیا این برهان به تنهایی کافی نیست که ثابت کند جهان هستی دارای آفریدگاری حکیم و تواناست؟ ! آری:
«وَ مِنْ ءَایَـتِهِ اَنْ خَلَقَ لَکُم مِّنْ اَنفُسِکُمْ اَزْوَ جًا لِّتَسْکُنُوا اِلَیْهَا وَجَعَلَ بَیْنَکُم مَّوَدَّةً وَ رَحْمَةً اِنَّ فِی ذَ لِکَ لاَیَـتٍ لِّقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ؛
و از نشانه‌های اوست که جفت‌هایی از جنس خودتان برایتان آفرید تا با ایشان آرام گیرید و میانتان، دوستی و مهربانی نهاد. در این، نشانه‌هایی است برای کسانی که می‌اندیشند».
وجود منابع پوشاک در
زمین، مانند وجود منابع تغذیه و خوراک، ثابت می‌کند که جهان، طبق نقشه و محاسبه دقیق و حکیمانه‌ای پدید آمده که حتّی جزئی‌ترین مسائل ضروری زندگی نیز از دیده تیزبین پدید آورنده آن، پنهان نمانده است.
او که می‌دانست
انسان، مانند حیوانات در برابر سرما و گرما مقاومت ندارد و افزون بر این، رعایت عفّت عمومی و ارزش‌های اخلاقی بدون پوشش میسّر نیست، منابع مورد نیاز برای تهیّه لباس و خانه را برای او فراهم آورد و حتّی مواد لازم برای تهیه لباس‌هایی که برای آرایش خود بدان نیازمند است یا برای جنگیدن ضروری است را نیز پیش بینی فرمود:
«وَ اللَّهُ جَعَلَ لَکُم مِّنم بُیُوتِکُمْ سَکَنًا...؛
و خدا خانه‌هایتان را برای شما، مایه آرامش قرار داد».
«قَدْ اَنزَلْنَا عَلَیْکُمْ لِبَاسًا یُوَ رِی سَوْءَ تِکُمْ؛
[ای آدمی زادگان!
] برایتان جامه‌ای فرستادیم تا شرمگاهتان را بپوشد».
«وَ جَعَلَ لَکُمْ سَرَابِیلَ تَقِیکُمُ الْحَرَّ وَ سَرَابِیلَ تَقِیکُم بَاْسَکُمْ؛
و برای شما جامه‌هایی ساخت که از گرما حفظتان می‌کند و جامه‌هایی که در جنگ، نگهتان می‌دارد».
«وَ تَسْتَخْرِجُوا مِنْهُ حِلْیَةً تَلْبَسُونَهَا؛
و زیورهایی از آن (
دریا) بیرون می‌کشید و به تن می‌کنید».
پیش‌بینی ابزارهای درونی و برونی در وجود
انسان برای کسب آگاهی، نشانه دیگری از نشانه‌های آفرینش انسان و دلیل دیگری برای اثبات
توحید و
خداشناسی است.
آفریدگار حکیم، از یک سو ابزار درونی فرا گرفتن
علم را در درون وجود انسان تعبیه کرد:
«وَ اللَّهُ اَخْرَجَکُم مِّنم بُطُونِ اُمَّهَاتِکُمْ لاَ تَعْلَمُونَ شَیْـئا وَ جَعَلَ لَکُمُ السَّمْعَ وَ الْاَبْصَـرَ وَ الْاَفْـئدَةَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ؛
و خداوند، شما را از دل مادرانتان بیرون کشید، در حالی که چیزی نمی‌دانستید و برایتان گوش و چشمان و دل‌ها قرار داد، باشد که سپاس بگزارید».
و از سوی دیگر، انواع لوازم و ابزارهایی که برای خواندن و نوشتن و تحصیل دانش ضروری است، فراهم آورد.
نکته قابل تأمّل، این که
قرآن، در میان ابزارهای متنوّع تعلیم و تعلّم، به «قلم» و «نوشته» سوگند می‌خورد:
«ن وَ الْقَلَمِ وَ مَا یَسْطُرُونَ؛
نون.
سوگند به قلم و آنچه می‌نگارند!».
و این، بدان جهت است که قلم و نوشته، ابزار بیرونی همه علوم و معارف انسانی است و از این رو، این کتاب آسمانی، موضوع «قلم» و «نوشته» را از
آیات الهی و نشانه وجود
شعور و
تدبیر در نظام هستی می‌داند:
«الَّذِی عَلَّمَ بِالْقَلَمِ• عَلَّمَ الاْءِنسَـانَ مَا لَمْ یَعْلَمْ؛
خدایی که به وسیله قلم یاد داد، به انسان آنچه را نمی‌دانست، یاد داد»
اختلاف زبان‌ها، شکل‌ها و رنگ‌های مردم، یکی دیگر از دلایل خداشناسی است؛ زیرا اگر کارخانه آفرینش شعور نداشت، مانند همه ماشین‌های دیگر، تولیدات آن یک نواخت بود.
از سوی دیگر، زندگی اجتماعی بشر، بدون شناخت یکدیگر میسّر نیست. فرض کنید در یک جامعه همه انسان‌ها دارای یک شکل و قیافه، یک رنگ و با یک نوع گویش هستند و هیچ کس از دیگری قابل شناسایی نیست؛ نه
پدر از
فرزند، نه
همسر از بیگانه، نه مجرم از بی‌گناه، نه بدهکار از طلبکار، نه فرمانده از فرمانبر، نه رئیس از مرئوس، و نه دوست از دشمن، چگونه می‌توان در این جامعه زندگی کرد؟ ! از این‌رو، قرآن تأکید می‌فرماید:
«وَ مِنْ ءَایَـتِهِ خَلْقُ السَّمَـوَاتِ وَ الْاَرْضِ وَ اخْتِلَـافُ اَلْسِنَتِکُمْ وَ اَلْوَانِکُمْ («الوان»؛ هم به معنای اختلاف صورت‌ها و هم به معنای اختلاف رنگ‌ها تفسیر شده است. هر دو تفسیر، صحیح است و اختلاف الوان، به هر دو معنا از
ادله توحید است)
اِنَّ فِی ذَ لِکَ لاَیَـتٍ لِّلْعَــلِمِینَ
و از نشانه‌های اوست آفرینش آسمان‌ها و زمین و اختلاف زبان‌ها و رنگ‌هایتان. در این، نشانه‌هایی برای دانایان است».
حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «نشانه‌های خدا در آفرینش انسان» تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۱/۲۲.
