نزول حدیث قدسی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: حدیث قدسی،
خداوند،
وحی،
قرآن.
پرسش: نزول حدیث قدسی چگونه بوده است؟
پاسخ: در نحوه نزول حدیث قدسی همانطور که از نام آن دانسته می‌شود گفته شده که؛
حدیث قدسی،
کلام خداوند است؛ اما بر اسلوب دعوت به
تحدی و
اعجاز نازل نشده است، و شخص
معصوم (علیه‌السلام) آن را به نحو مستقیم از
فرشته دریافت می‌کند و یا آن را از
کتب آسمانی گذشته نقل می‌کند.
آنچه که به عنوان
حدیث قدسی نامیده می‌شود، در علومی که بر مبانی نقلی استوارند از اهمیت زیادی برخوردار است و با تحقیق و بررسی اجمالی در مجموعه‌ای از
احادیث قدسی، در می‌یابیم که آن
احادیث، مسایل مختلفی را در بردارند؛ اما پیام‌ها و نکات اخلاقی و معنوی آنها از برجستگی خاصی برخوردار است.
معمولاً
دانشمندان و صاحب‌نظران در «
علم الدرایه» احادیث قدسی را از جهات مختلف مورد بررسی قرار دادند، که از آن جمله عبارت است از: تعریف حدیث قدسی، تفاوت حدیث قدسی با دیگر احادیث، تفاوت آن با
آیات قرآن، حجیت حدیث قدسی، چگونگی نزول حدیث قدسی و...
با توجه به اینکه، چگونگی نزول حدیث قدسی، مفهومی است که معمولاً در تعریف آن ذکر می‌شود، لذا لازم است نخست به تعریف آن بپردازیم و سپس به مسائل مهم مرتبط به آن اشاره نماییم.
درباره حدیث قدسی دیدگاه‌های گوناگونی وجود دارد:
برخی گفته‌اند: حدیث قدسی،
کلام خداوند است که هم از جهت
لفظ و هم از حیث معنا، بر
حضرت محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) نازل شده است و در عین حال، از
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) تصریح شده است که حدیث قدسی، بخشی از قرآن، نیست.
و بعضی در تعریف آن نوشتند: حدیثی است که به لحاظ معنا از جانب خدا و از نظر لفظ، از ناحیه پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) است، لذا می‌توان گفت: حدیث قدسی، خبری است که خداوند آن را از راه
الهام یا
خواب به پیامبرش مطلع ساخته است، اما پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) آن را با عبارتی از سوی خود بازگو نمود، و به همین جهت
قرآن بر حدیث قدسی برتری دارد، زیرا لفظ آن نیز، از ناحیه
خدا، نازل شده است.
و در تعریفی دیگر آمده است:
حدیث قدسی، کلام خداوند است؛ اما بر
اسلوب دعوت به
تحدی و
اعجاز نازل نشده است، و شخص
معصوم (علیه‌السلام) آن را به نحو مستقیم از
فرشته دریافت می‌کند و یا آن را از کتب آسمانی گذشته نقل می‌کند.
براساس تعریف نخست، می‌توان گفت: احادیث قدسی، دارای نزولی همانند نزول
قرآن کریم هستند، اما نزول آن برای اعجاز نیست، به خلاف قرآن که برای اعجاز نازل شده است.
طبق تعریف دوم، نزول احادیث قدسی، تنها از جهت معنی، مشابه نزول قرآن است؛ اما الفاظ و
نظم و ترتیب و اسلوب بیان آن، از جانب خدا، نازل نشده است؛ بلکه پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) آن معنا را با ساختاری مناسب که مورد نظر آن حضرت بود، بیان فرمود.
و براساس تعریف سوم، شخصی که
حدیث قدسی را نقل می‌کند یا آن را به نحو مستقیم از فرشته، خبر می‌دهد و یا آنکه آن را از کتب آسمانی نقل می‌نماید (که نزول مستقیم بر خودش نیست) و طبق این تعریف، نزول احادیث قدسی، منحصر به وجود مقدس
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) نیست.
از مقایسه کیفیت نزول قرآن با احادیث قدسی، نتیجه می‌گیریم که: نزول قرآن، منحصراً توسط روح‌الامین (
جبرئیل) بود؛ اما حدیث قدسی، به انحاء مختلف مانند: الهام، وساطت جبرئیل و...نازل شده و الفاظ و عبارات قرآنی بدون کم و کاست بعنوان
وحی الهی به شمار می‌رود که از بُعد اعجاز برخوردار است؛ اما حدیث قدسی، در بعد
الفاظ، اینگونه نیستند که منحصراً مسموع از ناحیه فرشته باشند، و به علاوه، دارای ویژگی اعجاز نیستند.
روزی
جبرئیل (از جانب خدا) بر پیغمبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) نازل شد و گفت: ای
محمد! هر چه خواهی
زندگی کن که سرانجام خواهی مرد، و هر که را خواهی دوست دار که آخر از او جدا خواهی شد، و هر چه خواهی کن، که روزگاری بدان
پاداش داده خواهی شد، و بدان که شرف
مؤمن شب‌خیزی او و
عزت او قطع امیدش از مردم است.
۱. معارف و معاریف، سیدمصطفی حسینی دشتی، ج۴، تاریخ چاپ: ۱۳۷۶، نوبت چاپ: دوم، چاپ صدر، قم.
۲. الرواشح السماویة، میر محمدباقر حسینی مرعشی (محقق داماد)، ۲۱۵، ناشر: مکتبه مرعشی نجفی، قم، سال ۱۴۰۵ هـ.ق.
۳. القاموس الفقهی، دکتر سعدی ابوحبیب، دارالفکر، دمشق، چاپ دوم، ۱۴۰۸ هـ.ق.
۴. محمد عبدالرئوف المناوی، القدیر، شرح الجامع الصغیر، ج۴، ص۶۵۲، چاپ اول، ۱۴۱۵ق، ناشر: دارالکتب العلمیه، بیروت.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «نزول حدیث قدسی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۰۷/۲۵.
