نزول آیه تبلیغ در آغاز بعثت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: سبب نزول،
پیامبر، آیه تبلیغ،
ولایت،
امامت.
پرسش: اگر آیه تبلیغ در آغاز
بعثت نازل شده باشد، چگونه می‌تواند مربوط به
واقعه غدیر باشد که در پایان حیات رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) اتفاق افتاد؟
«یا اَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا اُنْزِلَ اِلَیکَ مِن رَبِّکَ وَ اِن لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَ اللهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ اِنَّ اللهَ لاَ یَهْدِی الْقَوْمَ الْکافِرِینَ؛
ای پیامبر! آنچه از جانب پروردگارت به سوی تو نازل شده، ابلاغ کن و اگر نکنی، پیامش را نرسانده‌ای و
خدا، تو را از گزند مردم، نگاه می‌دارد. آری. خدا، گروه
کافران را
هدایت نمی‌کند.»
برخی گفته‌اند: آیه تبلیغ در ابتدای بعثت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به منظور استوار نمودن ایشان در
تبلیغ دین و ابلاغ رسالت، نازل شده است.
ابن ادریس شافعی، در توجیه این سخن می‌نویسد:
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) پس از دریافت اوّلین آیات الهی، از برخورد مشرکان و تکذیب آنها در هراس و تردید بود. آیه یاد شده برای استوار‌سازی آن بزرگوار در تبلیغ دین، نازل شد و حمایت خداوند را از او اعلام نمود.
وی سپس برای تأیید این نظریه، گفتار
حسن بصری را شاهد آورده که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرموده است:
چون خداوند مرا به رسالت برانگیخت، از آن جهت که می‌دانستم مرا تکذیب خواهند کرد و شکنجه خواهند داد، روزگاری دست نگه‌داشتم، تا خداوند، این
آیه را فرستاد.
این ادّعا و شاهد آن به دلائل زیر، قابل خدشه و مردود است:
ابن ادریس و حسن بصری، در این ادّعا تنها هستند. افزون بر این‌که روایت حسن بصری،
مُرسَل و لذا غیر قابل اعتماد است.
دلائلی که اثبات می‌کند
سوره مائده در سال آخر عمر
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نازل شده است
و نیز اجماع مفسّران بر مدنی بودن این سوره، ادّعای آنها را رد می‌کند.
هم‌چنین ادّعای نزول جداگانه این آیه قبل از نزول سوره مائده، در اوائل بعثت، پذیرفتنی نیست؛ چرا که عادتاً نمی‌توان پذیرفت آیه‌ای از قرآن، سال‌ها رها باشد و به شکل تک آیه و مجهول السوره، قرائت شود.
با‌اندکی تامّل در مضمون آیه، به روشنی می‌توان دریافت که مقصود از آن، ابلاغ پیام ویژه‌ای است که به‌اندازه همه پیام‌های الهی، اهمّیت و ارزش دارد، به گونه‌ای که امتناع از ابلاغ آن، امتناع از ابلاغ رسالت الهی به حساب می‌آید و آن، چیزی جز ابلاغ پیام ولایت و استمرار جریان
نبوّت از طریق
امامت و
رهبری پس از پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نیست.
تفسیر ارائه شده، در واقع بدین معناست که خداوند سبحان به پیامبرش بفرماید: پیام‌های مرا ابلاغ کن، وگر نه پیام‌های مرا ابلاغ نکرده‌ای! یعنی توضیح واضحات!
با وجود عظمت روح پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و اراده استوار ایشان در رساندن فرمان خداوند به مردم، هراس و واهمه از تکذیب و آزار مردم، پذیرفتنی نیست. چگونه می‌توان باور نمود پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در ابتدای کار از انجام دادن رسالت خویش، سر باز زده تا خداوند متعال، سلامت او را تضمین نماید و آن‌گاه پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) با دریافت قول مساعد مبنی بر جلوگیری از گزند مخالفان، امر خداوند را انجام داده باشد؟!
آیا به پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌توان چنین گمانی بُرد که به دلیل آسیب رساندن مشرکان، در ابلاغ رسالت خود تعلّل کند تا جایی که خداوند، او را تهدید نماید؟ آیا با وجودِ تاریخِ زندگی سراسر حماسه و شجاعت رسول گرامی اسلام و تحمّل همه سختی‌ها و مصائب، اتّهام عافیت طلبی و محافظه کاری برازنده آن بزرگوار است؟
عالمان، محدّثان، مفسران و مورّخان شیعه، اتّفاق دارند که این آیه در باره واقعه
غدیر خم و ابلاغ
امامت امیر مؤمنان علی (علیه‌السّلام) نازل شده است.
این
شأن نزول، در بسیاری از منابع حدیثی و تفسیری
اهل سنّت نیز نقل شده است.
حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «نزول آیه تبلیغ در آغاز بعثت» تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۵/۷.
