مکی بودن سوره معارج
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: غدیر، پیامبر، حجّة الوداع، سوره معارج.
پرسش: ماجرای غدیر بعد از بازگشت
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) از
حجّة الوداع، یعنی در سال دهم هجری رُخ داد، در حالی که
سوره معارج،
مکی است و پیش از هجرت، نازل شده است. چگونه آیات نخستین سوره معارج مربوط به
حادثه غدیر می‌تواند باشد؟
و نیز در حدیث آمده که معترض، «
نعمان بن حارث»، در «
ابطح» خدمت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) رسید، در حالی که «ابطح»، درّه‌ای در
مکّه است و چگونه می‌تواند با نزول آیه بعد از داستان غدیر خم، سازگار باشد؟
«سَاَلَ سائِلٌ بِعَذَابٍ وَاقِعٍ• لِلْکَافِرِینَ لَیسَ لَهُ دَافِعٌ• مِنَ اللهِ ذِی الْمَعَارِجِ؛
تقاضا‌کننده‌ای، تقاضای عذابی کرد که واقع شد. این عذاب، ویژه
کافران است و هیچ کس نمی‌تواند آن را دفع کند. از سوی خداوندِ
ذی المعارج است (خداوندی که فرشتگانش بر آسمان‌ها صعود می‌کنند).»
یکی از رویدادهای مهمّی که پس از حادثه غدیر و معرّفی
علی (علیه‌السّلام) به جانشینی پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) اتّفاق افتاد، نزول
عذاب بر معترض بر این اقدام پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بود. این رویداد، گواهی دیگر بر ولایت الهی امیر مؤمنان (علیه‌السّلام) است.
در کتاب‌های
علوم قرآنی، این بحث مطرح شده که بسیاری از سوره‌هایی که مکّی نامیده می‌شوند، بعضی از آیات نخستین آن، بر طبق تصریح مفسّران، در
مدینه نازل شده است و به عکس، سوره‌هایی هستند که رسماً مدنی نامیده شده، ولی بعضی از آیات آنها، مکّی است. (این بحث با عنوان «
آیات مستثنیات»، در کتاب‌های علوم قرآنی آمده است
گفتنی است اگر سوره معارج را سراسر مکّی بدانیم، می‌توان گفت: این روایات، در مقام تطبیق یکی از مصادیق درخواست نزول عذاب بر سوره معارج هستند، نه این‌که بیانگر
سبب نزول باشند. حتّی در بدبینانه‌ترین فرض، وقوع چنین حادثه‌ای با این همه روایت، مقبول است و تنها نزول آیات ابتدای سوره معارج در پی این حادثه، محلّ تأمّل خواهد بود.)
اوّلاً تعبیر به «ابطح»، تنها در بعضی از روایات است، نه در تمامی روایات، ثانیاً «ابطح» و «
بطحاء»، هر زمین شنزاری است که
سیل در آن، روان و جاری می‌شود. در مدینه نیز چنین سرزمین‌ها و مناطقی هست که آنها را «ابطح» یا «بطحاء» می‌نامند؛ مثل «
بطحاء ذی الحلیفه»، در نزدیکی مدینه.
در روایات و اشعار عرب نیز به این مناطق، اشاره شده است.
حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «مکی بودن سوره معارج» تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۵/۳. حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «مکی بودن سوره معارج» تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۵/۳.
