مکان جهنم و بهشت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: مکان بهشت و جهنم.
پرسش: مکان بهشت و جهنم در کجاست؟
پاسخ: بهشت و جهنم از محدوده
تاریخ دنیایی و زمان و مکان خارج است و قبل، بعد، کی و کجای دنیایی برنمی‌دارد. نباید
بهشت و جهنم و بسیاری از معارف قطعی
اسلام را در چهارچوب زمان و مکان دنیایی ارزیابی کرد. آنها آسمانی است و اندیشه آسمانی می‌طلبد و برای نامحرمان هرگز درهای
آسمان گشوده نخواهد شد، ... مراد از آسمان‌ها همان
مقام یا مقام‌های عالی
انسانیت است که بهشت را در خود جای داده است.
بهشت و
دوزخ در باطن و درون این جهان‌اند. ما این
آسمان و زمین و کرات مختلف را با چشم خود می‌بینیم؛ اما عوالمی که در درون این
جهان قرار دارند، نمی‌بینیم و اگر دید و درک دیگری داشتیم، هم‌اکنون می‌توانستیم آنها را ببینیم. چنانچه در این عالم موجودات بسیاری هستند که امواج آنها با چشم ما قابل درک نیستند. هم‌چنین ملکوت و
باطن عالم دنیا برای ما قابل درک نیست.
چنانچه
قرآن می‌فرماید: «
کَلاَّ لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْیَقِینِ لَتَرَوُنَّ الْجَحِیمَ» اگر علم‌الیقین داشتید، دوزخ را مشاهد می‌کردید ...
از پاره‌ای از
احادیث استفاده می‌شود که بعضی مردان خدا درک و دیدی در این جهان داشتند که بهشت و دوزخ را نیز با چشم حقیقت می‌دیدند. برای این موضوع می‌توان مثالی ذکر کرد:
فرض کنید فرستنده نیرومندی در یک نقطه زمین وجود داشته باشد که به کمک ماهواره‌های فضایی امواج آن به سراسر
زمین پخش شود و به وسیله آن نغمه دل‌انگیز
تلاوت قرآن با صدایی فوق‌العاده دلنشین و روح‌پرور در همه جا پخش گردد و در نقطه دیگری از زمین فرستنده دیگری با همان
قدرت وجود داشته باشد که صدایی فوق‌العاده گوش‌خراش و ناراحت‌کننده روی امواج دیگری در همه جا پراکنده شود.
هنگامی که ما در یک مجلس عادی نشسته‌ایم، صدای گفت‌وگوی اطرافیان خود را می‌شنویم؛ اما از آن دو دسته امواج «روح‌پرور» و «آزاردهنده» که در درون محیط ماست و همه جا را پر کرده است، هیچ خبری نداریم؛ ولی اگر دستگاه گیرنده‌ای می‌داشتیم که موج آن با یکی از این دو فرستنده تطبیق می‌کرد، فوراً در برابر ما
آشکار می‌شدند؛ اما دستگاه شنوایی ما در حال عادی از درک آنها عاجز است.
عالم آخرت و بهشت و دوزخ، محیط بر این
عالم هستند و به اصطلاح، این جهان در شکم و درون آن جهان قرار گرفته، درست همانند
عالم جنین که در درون عالم دنیاست؛ زیرا می‌دانیم عالم جنین برای خود عالم مستقلی است؛ اما جدای از این عالمی که در آن هستیم نیست؛ بلکه در درون آن واقع شده است، عالم دنیا نیز نسبت به عالم آخرت، همین حال را دارد، یعنی در درون آن قرار گرفته است.
اگر می‌بینیم قرآن می‌گوید وسعت بهشت به اندازه وسعت آسمان‌ها و زمین است، به خاطر آن است که
انسان چیزی وسیع‌تر از آسمان و زمین نمی‌شناسد تا مقیاس سنجش قرار داده شود؛ ازاین‌رو قرآن برای این‌که وسعت و عظمت بهشت را ترسیم کند، آن را به پهنه آسمان‌ها و زمین تشبیه کرده است و چاره‌ای غیر از این نبوده؛ همان‌طور که اگر کودکی که در شکم مادر قرار دارد
عقل می‌داشت و می‌خواستیم با او سخن بگوییم، باید با منطقی صحبت کنیم که برای او در آن محیط قابل درک باشد.
از آنچه گفتیم پاسخ این سؤال نیز روشن شد که اگر وسعت بهشت به اندازه زمین و آسمان‌هاست، پس دوزخ کجاست؟ زیرا طبق نظر اول،
دوزخ نیز در درون همین جهان قرار گرفته و وجود آن در درون این جهان منافاتی با وجود بهشت در درون آن ندارد (همان‌طور که در مثال امواج فرستنده صوتی ذکر شد) و اما طبق پاسخ دوم که بهشت و دوزخ محیط بر این جهان باشند، جواب باز هم روشن‌تر است؛ زیرا دوزخ می‌تواند محیط بر این جهان باشد و بهشت محیط بر آن، و از آن هم وسیع‌تر.
جایگاه بهشت برای انسانی که در نشئه ماده عنصری
زندگی می‌کند و بسیاری از داوری‌ها و انتظارات او صبغه عنصری و مادی دارد، برای هر چیز، جا و مکان مادی تصور می‌کند و فرآیند همه چیز را در راستای زمان و مکان طبیعی می‌نگرد. حال اگر از او پرسیده شود، جای مسئله ۴ = ۲ + ۲ کجاست؟ خواهد گفت برای این مسائل جایی نیست. اساساً علوم و دانش‌های بشری ذاتاً مجرد از ماده است و زمان و مکان ندارد و از جان انسان بیرون نیست ـ بهشت و جهنم نیز از محدوده
تاریخ دنیایی و زمان و مکان خارج است و قبل، بعد، کی و کجای دنیایی برنمی‌دارد، ... .
بنا بر این دیدگاه، نباید بهشت و جهنم و بسیاری از معارف قطعی
اسلام را در چهارچوب زمان و مکان دنیایی ارزیابی کرد. آنها آسمانی است و اندیشه آسمانی می‌طلبد و برای نامحرمان هرگز درهای
آسمان گشوده نخواهد شد، ... مراد از آسمان‌ها همان
مقام یا مقام‌های عالی انسانیت است که بهشت را در خود جای داده است.
..
مشهور بین متکلمین این است که بهشت در آسمان‌ها و زیر عرش قرار دارد؛ اما
جهنم زیر طبقات زمین است.
از
خواجه نصیر طوسی نقل شده که از مکان بهشت و جهنم اطلاع نداریم؛ اما ممکن است از
آیه «
عِنْدَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهَى • عِنْدَهَا جَنَّةُ الْمَأْوَى» استفاده شود در آسمان‌هاست و هم‌چنین از «
وَفِي السَّمَاءِ رِزْقُكُمْ وَمَا تُوعَدُونَ».
در
کتاب گران‌سنگ
بحارالانوار می‌فرمایند: دلیل روشنی در رابطه با مکان بهشت و جهنم نداریم.
اکثر بزرگان می‌گویند در بالای آسمان‌ها و زیر
عرش قرار دارد؛ زیرا که
خداوند می‌فرمایند: «
عِنْدَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهَى • عِنْدَهَا جَنَّةُ الْمَأْوَى» و پیامبر فرموده: سقف بهشت
عرش خداوند است و اما جهنم زیر طبقات زمین است.
اما خود
علامه مجلسی می‌فرمایند:
حق این است که بگوییم
علم اینها در انحصار خداوند است، ما نمی‌دانیم.
و هم‌چنین
سعدالدین تفتازانی می‌فرمایند: ما قطع نداریم به مکان بهشت و جهنم ولی اکثر
علما می‌گویند بهشت در بالای آسمان‌ها و جهنم در زیر طبقات زمین قرار دارد.
۱. تفسیر نمونه، آیت‌الله مکارم و عده‌ای از نویسندگان، تهران، دارالکتب الاسلامیة، ج۳، ذیل آیه ۱۳۴، سوره آل‌عمران.
۲. معاد و جهان پس از مرگ، آیت‌الله مکارم شیرازی، قم، هدف، ص۳۹ و بعد از آن.
۳. تاریخ جهنم، جورج مینوا، ترجمه حسین‌علی عربی، قم، مؤسسه پژوهش امام خمینی، ۱۳۷۹ش.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «مکان جهنم و بهشت»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۰۴/۱۶. سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «مکان جهنم و بهشت»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۰۴/۲۰.
