مهربان بودن خداوند و ایجاد ویروس خطرناک
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: اوصاف الهی و شرور،
نسبیت شرور،
بیماری،
خدا،
شر.
پرسش: در
اسلام خداوند را
قادر و
عالم و
مهربان می‌دانیم که خالق تمام موجودات و منشأ خیر و نیکی است. در این صورت، این سؤال پیش می‌آید که چرا خدا ویروس‌های خطرناکی مثل کرونا (کووید ۱۹) را ایجاد می‌کند و یا جلوی ایجاد این ویروس‌های خطرناک را نمی‌گیرد؟ پس یا خدا اصلاً موجود نیست و یا اگر موجود است، یکی از اوصافی که برایش ذکر کردیم را ندارد و تصور ما از خدا اشتباه است.
پاسخ اجمالی: درک ما از خیر و شر در عالم، نباید از دیدگاه تنگ انسانی باشد، بلکه باید بالاتر رفته و عالم را از منظری فراسوی سود و زیان انسان‌ها بنگریم. ویروسها در این عالم جایگاه ممتاز و حیات بخشی دارند و اگر برخی از گونه‌های آن سبب ایجاد بیماری در انسان می‌شود، به معنای نفی فایده کلی آن نیست. هرچند همان‌گونه‌های خطرناک نیز در یک نگاه کلی سبب تقویت سیستم ایمنی بدن انسان و درنتیجه تقویت کیفیت زندگی می‌گردند. مضافاً که برخی از عوامل بیماری‌زا معلول فعل آدمی بوده و در آزمایشگاه‌ها تولید شده‌اند؛ و از این منظر نمی‌توان آن‌ها را مخلوق مستقیم خدا دانست؛ بنابراین، منافاتی میان خدای خیرخواه با ویروس‌های خطرناک نیست.
یکی از مسائلی که در مواجهه با هر بیماری و مشکل مطرح می‌شود، از این قرار است که اگر خداوند عالم و قادر و خیرخواه است، چرا این بیماری را ایجاد کرده و یا مانعش نمی‌شود. در ادامه، با ارائه نکاتی مشخص می‌شود که وجود بیماری و مشکلات و شرور، با وجود خداوند یا یکی از اوصاف او منافات ندارد:
در ابتدا باید توجه داشت که واژه «شرّ» و «خیر» (آن‌گونه که در سؤال بدان اشاره شده)، با محوریت انسان و نیازمندی‌های او تعریف شده و آنچه برای انسان خطرناک و مضرّ است، شرّ و بد تلقی شده است.
این در حالی است که نباید ساحت هستی را تنها از نگاه تنگ انسانی نگریست و آنچه به زیان انسان است را شر دانست. چه‌بسا امور، اشیاء و موجوداتی که برای نوع انسان‌ها مضرّ و خطرناک به حساب می‌آیند اما در کل نظام هستی، نقشی حیات بخش و صد در صد مفید را بازی می‌کنند.
گاهی یک پدیده می‌تواند برای یک انسان کاملاً سودمند و مفید باشد و برای دیگری مهلک. به‌عنوان مثال بارش برف برای راننده درون جاده خوب نیست چراکه احتمال لغزش و تصادف او را بیشتر می‌کند ولی همان برف ارزش فوق العاده‌ای برای کشاورز کنار جاده داشته و خوب تلقی می‌شود. آیا راننده حق دارد صرفاً به جهت آنکه برف برای او مضر است، زبان به گلایه و شکوه گشوده و خداوند را در خلقت برف سرزنش کند؟ آیا خداوند، فقط خدای او است؟!
بنابراین بیماری که یک شر طبیعی است، چیزی جز سیر طبیعی یک
ویروس و یا یک
میکروب برای تولید مثل و ازدیاد نسل نیست که البته این سیر با سیر طبیعی انسان برای بقاء دچار تصادف شده و انسان از آن با عنوان بیماری و شر یاد می‌کند؛ اما آیا این ازدیاد نسل برای ویروس هم شرّ است؟!
امروزه در علم پزشکی ثابت شده است که وجود میکروب‌ها و ویروسها برای حیات و زندگی در کل هستی ضروری بوده و حتی آن دسته از باکتری‌ها و ویروس‌هایی که سلامت انسان را به خطر می‌اندازند، در یک نگاه کلی سبب رشد و تکامل سیستم‌های بدن خصوصاً سیستم ایمنی و رشد‌اندام در وجود انسان می‌شوند. عفونت‌های ویروسی در سنین جوانی برای اطمینان از پیشرفت و تکامل سیستم ایمنی بسیار مهم هستند. علاوه بر این، سیستم ایمنی به صورت مداوم توسط ویروس‌های سیستماتیک تحریک می‌شود تا بتواند در برابر عفونت‌های دیگر مقاوم شود. برخی از ویروسها نیز از بدن در برابر سایر آن‌ها محافظت می‌کند. به عنوان مثال، ویروس نهفته (بدون علامت)
تبخال می‌تواند به نوع خاصی از گلبول‌های سفید بدن کمک کند تا سلول‌های سرطانی و آلوده به عوامل بیماری‌زا را شناسایی کند.
درنتیجه در اینجا دو مطلب وجود دارد. اگر خداوند مانع خلقت ویروسها و باکتری‌ها بشود، هستی را از وجود موجودات بسیار سودمند و حیاتی خالی کرده و شر عظیمی را در عالم رقم خواهد زد؛ و اگر به خلقت این موجودات مهم مبادرت ورزد، سیر طبیعی و تکاملی برخی از انواع آن ممکن است در ادامه برای حیات برخی انسان‌ها، مشکلاتی را به وجود بیاورد.
حال سؤال این است که آیا منع خلقت یک نوع حیات بخش، به جهت مشکلاتی که برخی از گونه‌های آن ممکن است برای برخی از انسان‌ها به وجود آورند، خود مصداق ظلم به کل سیستم حیات در ساحت هستی نیست؟! آیا می‌توان به صرف آنکه برخی در آتش سوخته‌اند، اصل خلقت آتش (باآن همه فواید و سودمندی آن) را زیر سؤال برد؟!
ممکن است بگویید که چرا خداوند کاری نمی‌کند که ویروس درجایی که مفید است به کار خود ادامه داده و درجایی که قرار است به انسان ضرر برساند، متوقف شود؟ در پاسخ می‌گوییم:
بر اساس نظام احسن خلقت، رفتار طبیعی همه موجودات به نحو دقیق و در بالاترین کیفیت خود با یک قانون کلی تعیین شده و نمی‌توان انتظار داشت که رفتار طبیعی موجودات در مواضع گوناگون تغییر کند. به عنوان مثال نمی‌توان انتظار داشت که رفتار طبیعی آب (که با همین شکل سیالیت بودن همواره ضامن حیات است) در حالت مختلف تغییر کرده و درجایی که قرار است انسان در آن غرق شود، ناگهان خاصیت سیال بودن خود را از دست بدهد!
این نه تنها به معنای سلب ذاتی از
ذات است (که
محال است) بلکه حتی اگر امکان هم داشته باشد، نشان از عدم اتقان صنع و استواری آفرینش است. چراکه این عالم به گونه‌ای خلق شده که لازم است خالق آن هرلحظه در آن دخالت کرده و آثار ذاتی موجودات را از ایشان بگیرد. مضاف بر اینکه اساس تعامل موجودات نیز کاملاً بهم خواهد خورد، چراکه نمی‌توان برای هیچ موجودی رفتاری متناسب با مقتضای حال او انتظار داشت و مثلاً توقع داشت که خصوصیت سوزانندگی آتش و سیالیت آب در هنگام استفاده‌های مفید، باقی بماند!
صرف نظر از ماهیت ویروس کرونا، نمی‌توان همواره همه گونه‌های بیماری را معلول طبیعت دانست بلکه چه بسا برخی از انواع آن، توسط انسان‌ها در آزمایشگاه تولید شده تا علیه یکدیگر استفاده کنند؛ چنانکه برخی درباره همین ویروس معتقدند که ممکن است یک
ترور بیولوژیکی علیه کشورهایی مثل
ایران و
چین بوده باشد. در این صورت، کسانی که چنین ویروسی را تولید کرده‌اند تا از آن استفاده‌های شیطانی کنند، مسئول‌اند و در محضر عدل الهی به زودی محاکمه خواهند شد.
بنابراین، وجود ویروس
شر مطلق نیست و دارای فوایدی برای خودش و کل هستی و وجود انسان‌ها است؛ اما به واسطه تزاحمی که در نظام مادی جاری است، گاهی موجودات متزاحم، بقای یکدیگر را در معرض خطر قرار می‌دهند. بگذریم از اینکه محتمل است این ویروس، ساخته انسان‌های شرور باشد و در نتیجه، آن‌ها مسئول چنین کاری هستند نه خداوند؛ بنابراین، منافاتی میان خدای خیرخواه و ویروس‌های خطرناک نیست.
مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی، برگرفته از مقاله «مهربان بودن خداوند و ایجاد ویروس خطرناک» تاریخ بازیابی۱۳۹۹/۱/۲۴.
