مهدویت نگاری در قرن هشتم
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: امام زمان (علیه‌السلام)،
رجعت،
اهل سنّت،
آخر الزمان.
پرسش: در قرن هشتم چه کتاب‌هایی در موضوع مهدویت به نگارش در آمده است؟
پاسخ:
در طول یک قرن بسیاری از
علمای اهل سنت و
شیعه در مورد
امام زمان و
رجعت و ظهور و مسائل مربوط به حضرتش کتاب‌ها و نوشته‌هایی داشته‌اند که در این مقاله به تعدادی از آنها که هم موجود و مفقود هستند اشاره‌ای خواهیم داشت.
النهایه فی الفتن والملاحم، عمادالدین ابوالفداء اسماعیل بن عمر،
ابن کثیر (م ۷۷۴ ق).
نویسنده، از مفسّران و مورّخان مشهور
اهل سنّت است.
این کتاب، با عنوان‌های دیگری چون: النهایة او الفتن والملاحم، الفتن والملاحم الواقعة فی آخر الزمان، والنهایه فتن واهوال آخر الزمان (مختصر نهایة البدایة) به چاپ رسیده است.
همچنین بخش‌هایی از آن به صورت مستقل با عناوینی چون: صفة الجنّة، صفة النار، اهوال یوم القیامة به چاپ رسیده است.
در این کتاب، چندین باب به امام مهدی اختصاص دارد مانند:
- ذکر المهدی الذی یکون فی آخر الزمان؛
- قول الرسول (صلی‌اللّه‌علیه‌وآله): لو لم یبق من الدنیا الا یوم لبعث اللَّه رجلاً منا یملاها عدلاً؛
- قول الرسول (صلی‌اللّه‌علیه‌وآله): لا تنقضی الدنیا حتی یملک العرب رجل من اهل بیتی؛
- قول الرسول (صلی‌اللّه‌علیه‌وآله): المهدی من عترتی من ولد فاطمه؛
- خروج المهدی وبقاءه.
همچنین روایات دجّال را به تفصیل آورده است. روایات اشراط الساعة و پاره‌ای پیشگویی‌ها نیز بخشی از آنهاست. البته بخش عمده‌ای از روایات این کتاب (جلد دوم) به
روز قیامت و
بهشت و
جهنّم اختصاص دارد.
مختصر اثبات الرجعة، سیدبهاءالدین علی بن غیاث‌الدین عبدالکریم بن عبدالحمید نیلی (م ۷۹۰ ق).
این کتاب، مختصری از اثبات الرجعه فضل بن شاذان است. شیخ آقا بزرگ آن را مختصر الغیبه نامیده است. کتاب، دارای نسخه خطّی در آستان قدس رضوی است و توسّط مؤسسه آل‌البیت در سال ۱۴۰۹ ق به چاپ رسیده است.
وی از عالمان شیعی امامی و از اساتید ابن فهد حلّی است.
الرجعة والرد علی اهل البدعة، حسن بن سلیمان بن خالد حلّی (ق ۸ ق).
از عالمان شیعی امامی که از شهید اوّل، اجازه روایت دارد.
این کتاب، نسخه‌ای در کتاب‌خانه آستان قدس رضوی به شماره ۲۰۸۱ دارد. وی در این کتاب، احادیث رجعت از کتاب بصائر الدرجات را آورده است.
منتخب الانوار المضیئة، اصل کتاب، الانوار المضیئه تالیف سیدبهاءالدین علی بن عبدالکریم بن عبدالحمید نیلی نجفی (زنده در ۸۰۳ ق) است. منتخب آن با عنوان منتخب الانوار المضیئه توسط انتخاب کننده ناشناسی انجام شده است. اصل کتاب بنابر نقل
محدّث نوری،
در پنج مجلّد تالیف شده است. محدّث نوری، جلد اوّل را رؤیت کرده که به خط مؤلّف بوده و تاریخ موجود در این جلد ۷۷۷ ق بوده است. بنابراین، تالیف سال ۷۷۷ ق یا قبل از آن بوده است؛ ولی منتخب آن بعد از وفات مؤلّفِ اصل بوده است. چون منتخب بعد از ذکر نام مؤلّفِ اصل برای او عبارت «قدس اللَّه روحه الشریفه» به کار برده است.
این کتاب در دوازده فصل سامان یافته و از
امامت، ولادت،
فلسفه غیبت، توقیعات، تشرّفات و
علائم ظهور بحث کرده است.
این اثر در سال ۱۴۳۰ ق با تحقیق محقّقان مؤسسه امام هادی (علیه‌السّلام) در قم به چاپ رسیده است.
الجزیرة الخضراء، مجدالدین فضل بن یحیی طیبی کوفی (ق ۸ ق).
این کتاب، داستان تشرّف علی بن فاضل را به جزیره خضراء در یازدهم شوّال ۶۹۹ ق نقل کرده است. علّامه مجلسی در بحار الانوار
و شیخ حرّ عاملی در اثباة الهداة
و نهاوندی، در العبقری الحسان
و...آن را آورده‌اند.
همچنین ترجمه‌های متعدّدی دارد که کهن‌ترین آن، ترجمه علی بن حسین بن عبدالعالی کرکی (م ۹۴۰ ق) است.
۱. اثبات الرجعة، حسن بن یوسف بن مطهّر حلّی (م ۷۲۶ ق).
نسخه خطّی در کتاب‌خانه مدرسه فاضل‌خان مشهد.
۲. الروع والاوجال فی نبا المسیح والدجّال،
شمس‌الدین محمّد بن احمد ذهبی (م ۷۴۸ ق).
وی از مورّخان اهل سنّت است.
۳. کتاب المهدی،
برهان‌الدین ابراهیم بن محمّد حنبلی، معروف به ابن قیم جوزی (م ۷۶۷ ق).
وی از عالمان اهل سنّت است.
۴. اخبار المهدی،
بدرالدین حسن بن محمّد بن صالح نابلسی حنفی (م ۷۷۲ ق).
وی سنّی و دارای مذهب حنفی است.
۵. جزء فی المهدی،
ابن کثیر (م ۷۷۴ ق).
وی از مورّخان و مفسّران اهل سنّت است.
۶. اثبات الرجعه، حسن بن سلیمان بن خالد حلّی (ق ۸ ق).
نسخه خطّی‌ای در کتاب‌خانه مدرسه فاضل‌خان مشهد دارد.
حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «وکلای ائمه در اماکن مختلف» تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۱۱/۲۹.
