مفضل
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: مفضل، متفضل،
خداوند.
پرسش: مُفضِل و مُتفضِّل را به عنوان
صفات الهی توضیح دهید؟
«مُفضِل (بیش از
استحقاق بخشنده)»، (مقصود از «بیش از استحقاق، بخشنده»، اعم از موردی است که دریافت‌کننده بخشش، حقّی داشته، امّا بیش از آن دریافت کرده، و موردی که هیچ حقّی در میان نباشد. دلیلِ آن‌که در مورد اخیر، از واژه «بی‌استحقاق، بخشنده» استفاده نشد، این بود که ریشه «فضل»، بر فزونی دلالت دارد و کلمه «بیش» نیز بیانگر فزونی است.)
اسم‌فاعل از «اَفْضَلَ، یُفْضِلُ» است و «مُتفضِّل»، اسم‌فاعل از «تَفَضَّلَ، یَتَفَضَّلُ» است. این‌هر‌دو، از ریشه «فضل» هستند که به فزونی در چیزی دلالت می‌کند و از همین معناست واژه «فضل»، به معنای فزونی و نیکی، و «اِفضال» به معنای
احسان و نیکی‌کردن.
مُفضِل، به معنای کسی است که بیش از استحقاق می‌بخشد و نیکی می‌کند. مُتفضِّل نیز گاه به همان معنای مُفضِل و احسان کننده است و گاه به معنای کسی است که ادّعای برتری بر همتایان خود را می‌کند، که به این معنا، در مورد
خدا به‌کار نمی‌رود.
در
قرآن کریم، برگرفته‌های ریشه «فضل»، صد و چهار بار در مورد خدا به‌کار رفته است؛ امّا صفات مُفضِل و مُتفضِّل، به‌کار نرفته‌اند. بر اساس
قرآن و احادیث، خدای پاک، بیش از استحقاق بخشنده است؛ بلکه او دارای فزون بخشیِ سترگ است.
در توضیح این مطلب، باید گفت که فضل، به معنای فزونی است و مقصود، بخشیدن چیزی بیش از شایستگی است. از آن‌جا که موجودات جهان، حقّی بر خدا ندارند و هیچ یک از نعمت‌هایی که خدا در این جهان به آنان داده، از سرِ استحقاق نبوده است، پس همه نعمت‌های بخشیده شده که نعمت‌های سترگی هستند، از سرِ فضل و بخششِ بیش از استحقاق، داده می‌شوند.
در برخی آیات و احادیث، خدا نسبت به همه انسان‌ها دارای فضل دانسته شده و در برخی آیات و احادیث دیگر، تنها نسبت به انسان‌هایی خاص، هم‌چون
ایمان آورندگان. این دو دسته از آیات و احادیث، به دو نوع فضل و بخشش اشاره دارند: بخشش عمومی، که همه انسان‌ها را فرا می‌گیرد، و بخشش ویژه، که تنها شامل برخی انسان‌ها می‌شود؛ یعنی کسانی که خدا را اطاعت می‌کنند.
حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «مفضل» تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۲/۴.
