• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

مناظره امام جواد

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: امام جواد (علیه‌السلام)، منابع اهل سنت، مناظرات، منابع شیعه.

پرسش: آیا جریان مناظره امام جواد (علیه‌السلام) با علمای زمان خودش، به غیر از منابع شیعی در منابع دیگری نیز نقل شده است؟

پاسخ: اختلافات برخی مسلمانان ـ به خصوص اختلافات عقایدی ـ با زاویه گرفتن آنان از سنت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) و اهل بیت (علیهم‌السلام) بسیار بیش‌تر شد تا آن‌جا که در تاریخ اهل بیت (علیهم‌السلام) گزارش‌های متعددی از مناظرات این بزرگواران با علمای عامه (اهل سنت) در زمینه‌های اعتقادی، فقهی و... می‌بینیم. البته احتجاجات ائمه (علیهم‌السلام) منحصر به احتجاجات آنان با اهل سنت نیست؛ بلکه با پیروان دیگر ادیان و فرق نیز مناظراتی گسترده داشته‌اند؛ اما در این بین، فصل مشترک همه این مناظرات علمی و احتجاجات، اثبات برتری علمی و عملی خاندان وحی بود، امری که از همان صدر اسلام به شدت سعی در انکار یا حداقل اخفای آن بود.



به عقیده شیعیان، برخی مسلمانان، بعد از پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) به دستورات و وصیت ایشان عمل نکرده و راه دیگری برای خود انتخاب کردند. در این بین، کسانی که به شیعه امام علی (علیه‌السلام) مشهور شدند، در امور دنیوی و اخروی خود، به اهل بیت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) رجوع می‌کردند. آنان فقه و احکام شرعی، اخلاق و اعتقادات را از این خاندان فرا گرفتند؛ اما گروه‌های دیگر، بعد از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) به دست‌آویزهای مختلفی چنگ زدند. البته ائمه اطهار (علیهم‌السلام) در طول تاریخ، تلاش‌های زیادی کردند تا این شعبه‌های جداشده از امت پیامبر خدا را به مسیر اصلی باز گردانند و در این زمینه هم نهایت موفقیت را ـ به خصوص در زمینه‌های فقهی ـ به دست آوردند؛ به طوری که امروزه ظاهر احکام دینی شیعیان با دیگر مسلمانان تفاوت چشم‌گیری ندارد؛ اما به هر ترتیب، اختلافات به خصوص اختلافات عقایدی با زاویه گرفتن آنان از سنت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) و اهل بیت (علیهم‌السلام) بسیار بیشتر شد تا آن‌جا که در تاریخ اهل بیت (علیهم‌السلام) گزارش‌های متعددی از مناظرات این بزرگواران با علمای عامه (اهل سنت) در زمینه‌های اعتقادی، فقهی و... می‌بینیم.


البته مناظرات و احتجاجات ائمه (علیه‌السلام) منحصر به احتجاجات آنان با اهل سنت نیست؛ بلکه با پیروان دیگر ادیان و فرق نیز مناظرات گسترده و مفصلی داشته‌اند؛
[۱] طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج علی اهل اللجاج، ج۲، ص۴۱۵، محقق، مصحح، خرسان، محمدباقر، مشهد، نشر مرتضی، چاپ اول، ۱۴۰۳ق.
اما در این بین، فصل مشترک همه این مناظرات علمی و احتجاجات، اثبات برتری علمی و عملی خاندان وحی بود، امری که از همان صدر اسلام به شدت سعی در انکار یا حداقل اخفای آن بود؛ پس بسیار طبیعی است که گزارش این‌گونه مناظرات و احتجاجات ائمه (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) و دیگر بزرگان و اصحاب ائمه (علیه‌السلام) توسط راویان و نویسندگان غیر شیعی مورد توجه قرار نگرفته و عامدانه روی آن پوشیده شود.


به عنوان مثال، برنامه‌ریزی مناظرات امام رضا (علیه‌السلام) با علما و بزرگان همه فرق و مذاهب آن زمان، به دست حکومت وقت بود و مأمون به عنوان خلیفه و فرمان‌روای حکومت اسلامی، نقش پُررنگ و به‌سزایی در تشکیل مناظرات داشت؛ اما مشروح یا مختصر همین مناظرات عمومی و مورد تأيید حکومت، در کتاب‌های آنان نیامده است؛ پس نبودن گزارشی از مناظرات ائمه (علیهم‌السلام) در کتاب‌های اهل سنت و با توجه به روحیه حق‌کشی زمام‌داران دوران اهل بیت (علیهم‌السلام) و شرایط سیاسی و اختناق حاکم بر جامعه اسلامی، امری غیر طبیعی نیست. بله! اصحاب ائمه (علیهم‌السلام) که در راه نشر حقانیت اهل بیت (علیهم‌السلام) هر گونه خطری را بر خود خریدار بودند، این‌گونه مناظرات و احتجاجات را در کنار دیگر روایات نورانی اهل بیت (علیهم‌السلام) جمع‌آوری کرده و از نسلی به نسل دیگر رسانده‌اند. (از اولین کسانی که کتابی به نام «الاحتجاج» نوشت، می‌توان به محمد بن ابی‌عمیر، از اصحاب بزرگوار امام کاظم (علیه‌السلام) نام برد).

از جمله مناظرات اهل بیت (علیهم‌السلام)، می‌توان به مناظرات امام جواد (علیه‌السلام) اشاره کرد. مرحوم طبرسی مناظرات و احتجاجات ایشان را در کتاب خود جمع‌آوری کرده است.
[۳] طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج علی اهل اللجاج، ج۲، ص۴۴۱، محقق، مصحح، خرسان، محمدباقر، مشهد، نشر مرتضی، چاپ اول، ۱۴۰۳ق.



۱. طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج علی اهل اللجاج، ج۲، ص۴۱۵، محقق، مصحح، خرسان، محمدباقر، مشهد، نشر مرتضی، چاپ اول، ۱۴۰۳ق.
۲. نجاشی، احمد بن علی، فهرست اسماء مصنفی الشیعة (رجال نجاشی)، ص۳۲۷، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ ششم، ۱۳۶۵ش.    
۳. طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج علی اهل اللجاج، ج۲، ص۴۴۱، محقق، مصحح، خرسان، محمدباقر، مشهد، نشر مرتضی، چاپ اول، ۱۴۰۳ق.



پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «مناظره امام جواد»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۶/۱۴.    



جعبه ابزار