ملاک‌های ازدواج
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: ملاک ازدواج، قرآن مجید.
پرسش: ملاک ازدواج در قرآن کریم را بیان کنید؟
پاسخ: برخی ملاک‌های ازدواج از دیدگاه قرآن کریم، عبارت‌اند از: أ.
اسلام و
ایمان؛ ب. هم‌سنخ بودن در پاک‌دامنی؛ ج.
تواضع،
توبه،
عبادت و
اطاعت خدا؛ د. ایمان و
عمل صالح؛ و.
تقوا.
با توجه به اهمیتی که همسر در
زندگی دارد و آثاری که بر آن مترتب است و نقشی که هر یک از
زن و مرد در آن دارند، می‌بایست برای انتخاب همسر ملاک‌ها و دستورالعمل‌هایی وجود داشته باشد تا افراد با توجه به آن ملاک‌ها، همسر مورد نظر خود را انتخاب نمایند و
سعادت دنیا و آخرت را به دست آورند.
در
ازدواج، افراد دارای سلیقه‌های مختلفی هستند و هر شخصی برای خود ملاک‌هایی در نظر می‌گیرد؛ اما از نظر
قرآن کریم و
سنت، ملاک‌های زیر مورد توجه است:
یکی از شرایط انتخاب همسر که در واقع
شریک زندگی است،
اسلام و بُعد مذهبی عقیدتی فرد می‌باشد. زن و مرد می‌بایست در این امر هم فکر و هم عقیده باشند و اگر یکی از آن‌ها
مشرک باشد،
عقد و ازدواج آن‌ها
باطل خواهد بود.
قرآن کریم، به صراحت این مطلب را بیان می‌کند و می‌فرماید مرد
مسلمان هرگز
حق ندارد با
زن مشرک ازدواج کند؛ همین‌طور از ازدواج
زنان مسلمان با مردان
کافر منع کرده است و این نکته را یادآوری کرده است که ازدواج
مردان مسلمان با
کنیزان مسلمان بهتر است از ازدواج با زنان آزاده مشرک و همین‌طور ازدواج زنان مسلمان با
بردگان مسلمان بهتر از ازدواج با مردان مشرک است:
«
و لا تَنْکِحُوا الْمُشْرِکاتِ حَتَّی یُؤْمِنَّ وَ لَاَمَةٌ مُؤْمِنَةٌ خَیْرٌ مِنْ مُشْرِکَةٍ وَ لَوْ اَعْجَبَتْکُمْ وَ لا تُنْکِحُوا الْمُشْرِکِینَ حَتَّی یُؤْمِنُوا وَ لَعَبْدٌ مُؤْمِنٌ خَیْرٌ مِنْ مُشْرِکٍ وَ لَوْ اَعْجَبَکُمْ؛
با زنان مشرک ازدواج نکنید، تا این‌که
ایمان بیاورند و کنیز باایمان از زن مشرک بهتر است، اگرچه آن زن مشرک (از لحاظ
زیبایی) مایه شگفتی شما باشد و به مردان مشرک زن ندهید تا این‌که ایمان بیاورند و بنده با ایمان از مرد مشرک بهتر است؛ اگرچه آن مرد مشرک مایه شگفتی شما باشد».
در ادامه
حکمت حرمت ازدواج با مشرکان را بیان کرده است، می‌فرماید: «
... اُولَئِکَ یَدْعُونَ اِلَی النَّارِ ...؛
آن‌ها به
آتش دوزخ می‌خوانند»؛ چراکه مسیر مشرک یک مسیر انحرافی است، مسیری است که به
ظلمت و تباهی و
جهنم ختم می‌شود.
در مقابل آن‌ها، مسیر افراد مؤمن
بهشت،
رحمت،
مودت و
غفران است: «
وَ اللَّهُ یَدْعُوا اِلَی الْجَنَّةِ وَ الْمَغْفِرَةِ بِاِذْنِهِ».
در
آیه شریفه، دعوت خداوند و مسیر او، به جای دعوت و مسیر افراد
مؤمن است؛ به جهت این‌که
مؤمنین همه دعوت‌های آن‌ها، بلکه تمام شئون
زندگی آن‌ها در مسیر خداوند تبارک و تعالی است. مسیر افراد
مؤمن با مسیر افراد مشرک تفاوت اساسی و فاحشی دارد، مسیر فکری عقیدتی رفتاری آن‌ها گوناگون است، چگونه با ازدواج که یک
وحدت و یگانگی لازم دارد و همراه با رحمت و مودت است، جمع شود. بنابراین
یگانگی و وحدت که در
ازدواج مطرح است با
اختلاف عقیده و
مذهب هرگز جمع نخواهد شد، نه‌تنها باید در
دین و
مذهب یکی باشند، بلکه باید در
اخلاق هم در یک مسیر باشند و در یک جهت حرکت کنند.
به همین جهت است که در
روایات تأکید شده که زن و مرد باید «هم‌کفو» یک‌دیگر باشند و هم‌کفو مؤمن را افراد مؤمن و با
ایمان دانسته است.
از
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) سؤال شد که کفو چیست و چه کسانی کفو یک‌دیگر هستند؟ فرمود: «
المؤمنون بعضهم اکفاء بعض».
از نظر
قرآن کریم، فطرت و
طبیعت پاکی که به
گناهان آلوده نشده، طالب پاکی است؛ چنین
فطرت و طبعی جز مجذوب پاکی نمی‌شوند و جز پاکی را به خود جذب نمی‌کند:
«
الْخَبِیثاتُ لِلْخَبِیثِینَ وَ الْخَبِیثُونَ لِلْخَبِیثاتِ وَ الطَّیِّباتُ لِلطَّیِّبِینَ وَ الطَّیِّبُونَ لِلطَّیِّباتِ؛
زن‌های پلید برای مردهای پلید و مردهای پلید برای زن‌های پلید و زنان پاک برای مردان پاک و مردان پاک برای زنان پاک‌اند».
مراد از خبیث بودن که دسته‌ای از
زنان و
مردان را متصف به آن کرده است یا طیب بودن دسته دیگر، همان جنبه‌های
عفت و ناموسی است و لاابالی بودن نسبت به تقیدات مذهبی، اخلاقی و ناموسی است. این معنای اولی آیه است؛ اما از نظر ملاک و علت، معنای وسیعی دارد که منحصر به آلودگی و پاکی جنسی نیست؛ بلکه هرگونه ناپاکی فکری، عملی و زبانی را شامل می‌شود.
از دیگر ملاک‌ها،
تواضع،
توبه،
عبادت خداوند و
اطاعت فرمان خداست:
قرآن کریم، در
سوره تحریم، شش وصف از برای همسران خوب اشاره کرده و می‌فرماید: «
... مُسْلِمَاتٍ مُؤْمِنَاتٍ قَانِتَاتٍ تَائِبَاتٍ عَابِدَاتٍ سَائِحَاتٍ ثَیِّبَاتٍ وَاَبْکَارًا؛
همسرانی مسلمان،
مؤمن، متواضع، توبه‌کار، عابد، اطاعت‌کننده فرمان خدا...».
شخصی که می‌خواهد خانه و
خانواده مسلمان و با ایمانی را بنا نهد، باید قبل از هر چیز همسر مسلمان و
پاک‌دامنی را جست‌وجو کند؛ وگرنه بنای خانواده مسلمان و ساختار جامعه اسلامی مدت‌ها به تأخیر می‌افتد و به‌زودی بنیان و اساس آن سست و ناپایدار و بسیار متزلزل و آسیب‌پذیر می‌گردد.
«
مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَکَرٍ اَوْ اُنْثی وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیاةً طَیِّبَةً؛
هر کس (از مرد یا
زن) کار شایسته کند و مؤمن باشد، به طور قطع او را با
زندگی پاکیزه‌ای
حیات (حقیقی) بخشیم».
«
یا اَیُّهَا النَّاسُ اِنَّا خَلَقْناکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَ اُنْثی وَ جَعَلْناکُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا اِنَّ اَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ اَتْقاکُمْ؛
ای مردم! ما شما را از مرد و زن آفریدیم و شما را ملت ملت و قبیله قبیله گردانیدیم تا با یک‌دیگر شناسایی متقابل حاصل کنید، هر آیینه گرامی‌ترین شما نزد خدا پرهیزکارترین شماست».
امام صادق (علیه‌السلام)، در روایتی درباره همسر خوب می‌فرماید: هرگاه کسی از شما قصد ازدواج کرد، سزاوار است دو رکعت
نماز بخواند و
خدا را بخواند که همسری عفیف و
امین، با دیانت و متواضع و حافظ ناموس و
اسرار ... نصیب وی نماید».
خلاصه آن‌که
دین مبین اسلام، در انتخاب همسر فوق‌العاده توجه دارد و پیروان خود را به دقت و
احتیاط لازم دعوت نموده است.
۱. مسائل ازدواج و حقوق خانواده، علی اکبر بابازاده، دفتر تحقیقات و انتشارات بدر، ۱۳۷۸.
۲. خانواده در قرآن، دکتر احمد بهشتی، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، قم، ۱۳۷۷.
۳. زن در‌اندیشه اسلامی، مهدی مهریزی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۴۱.
۴. تفسیر نمونه، آیت‌الله مکارم شیرازی و دیگران، ج۲۴، ص۲۷۹، دارالکتب الاسلامیة.
۵. زن در آیینه جلال و جمال، اثر استاد جوادی آملی.
۶. آیین همسرداری، اثر استاد امینی.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «ملاک ازدواج»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۱/۱۴.
