مصحف امام علی نشانه تحریف قرآن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: مصحف،
مصحف امام علی، تحریف.
پرسش: آیا وجود مصحف حضرت امیر (علیه‌السّلام) نشانه‌ای از راهیافت
تحریف در مصحف کنونی نیست؟ زیرا اگر آن مصحف بر مصحف کنونی فزونی نداشت، وجهی برای عدم پذیرش آن از سوی
صحابه به نظر نمی‌رسید.
با توجه به شواهد مختلف تاریخی و روایی که در منابع فریقین آمده‌اند، در باره وجود مصحف
حضرت امیر (علیه‌السّلام) نمی‌توان تردیدی روا داشت؛
به عنوان نمونه،
ابن ندیم، ورّاق سده چهارم، نقل می‌کند که علی (علیه‌السّلام) هنگام وفات پیامبر (صلیاللَّهعلیهوآله) با دیدن شومی مردم
سوگند یاد کرد که هرگز ردایش را بر دوش نخواهد گذاشت، مگر آن که قرآن را گردآوری کند؛ آن‌گاه در خانه نشست و قرآن را گرد آورد.
محمد بن سیرین به نقل از
عکرمه می‌گوید: در آغاز
خلافت ابوبکر، علی بن ابی طالب (علیه‌السّلام) در خانه نشست و قرآن را گرد آورد.
از این جهت ادعای برخی از صاحب نظران معاصر که وجود این مصحف را امری موهوم می‌دانند، مردود است و بنا بر مدارک فریقین، وجود این مصحف قطعی است؛
اما باید توجه داشت که اثبات راهیافت تحریف از نوع کاستی، به استناد وجود مصحف حضرت امیر (علیه‌السّلام) منوط به آن است که این مصحف در اختیار ما باشد و ما از رهگذر مقایسه به این نتیجه رهنمون شویم و یا از راه‌های دیگر، علم به وجود تفاوت میان آن مصحف و قرآن موجود برای ما پدیدار گردد.
وانگهی صاحب نظرانی که در باره این مصحف اظهار نظر کرده‌اند بر این نکته پای فشرده‌اند که تفاوت مصحف حضرت امیر (علیه‌السّلام) با مصاحف کنونی عمدتاً از دو جهت است:
در مصحف امام، افزون بر متن آیات،
تفسیر،
تأویل،
اسباب نزول آیات و هر آنچه ناظر به تفسیر و تبیین قرآن است، منعکس شده‌اند.
در آن مصحف، سور قرآن بر اساس نزول تنظیم شده‌اند. بنا بر این، ساختار و چیدمان سوره‌ها در مصحف امام، با چیدمان آنها در مصاحف کنونی متفاوت است.
به عنوان نمونه،
ابن جزی کلبی می‌گوید: قرآن در دوران پیامبر (صلیاللَّهعلیهوآله) در صحیفه‌ها و در سینه مردم ثبت شده بود؛ اما پس از
رحلت پیامبر، علی بن ابی طالب آن را بر اساس
ترتیب نزول گرد آورد و اگر این مصحف یافت شود در آن دانش فراوان است.
این عبارت تصریح دارد که قرآن در دوران پیامبر در دو مرحله ثبت و ضبط شده بود: ۱. در سینه‌ها و حافظه‌ها؛ ۲. با
کتابت قرآن. ابن جزّی تصریح می‌کند که آنچه در مصحف حضرت امیر (علیه‌السّلام) راه یافته ترتیب نزول آیات بوده است. شاید مقصود سخن او که گفت: «اگر این مصحف یافت شود در آن دانش فراوان است»، اشاره به اطلاعاتی است که آن مصحف از رهگذر چیدمان آیات و سور و نیز شرح و تبیین آن حضرت می‌تواند در اختیار ما بگذارد.
به هر روی، وجود مصحف حضرت امیر (علیه‌السّلام) به هیچ وجه به معنای راهیافت تحریف در قرآن کنونی نیست؛ زیرا مصحف امام به دو انگیزه فراهم آمد:
۱. مهم‌ترین هدف امام که در حقیقت بیانگر اساسی‌ترین ویژگی این مصحف است، گردآوری همه روایات و سخنان پیامبر (صلیاللَّهعلیهوآله) در زمینه
تفسیر،
تأویل،
سبب و
شأن نزول آیات بوده است. حضرت امیر می‌خواست قرآنی که در دست
مسلمانان قرار می‌گیرد در برگیرنده تفسیر و تبیینی باشد که از سوی دریافت کننده آن یعنی پیامبر بیان شده است؛ زیرا خود امام اعلام کرد که پیامبر، تفسیر و تأویل و همه آموزه‌های مرتبط با قرآن، اعم از
ناسخ و منسوخ،
محکم و متشابه،
عام و خاص و... را به او آموخت.
۲. قرآن در دوران پیامبر (صلیاللَّهعلیهوآله) به صورت صحف یعنی کتابچه‌های پراکنده و نیز در سینه‌ها حفظ و ثبت شده بود و آنچه بدان نیاز داشت، گردآوری به صورت یکپارچه و در یک مصحف بود؛ کاری که امام در مصحف خود انجام داد.
با این توضیح، می‌توان مصحف حضرت را «قرآن مفسَّر» نامید. بنا بر این، تدوین چنین مصحفی به معنای پذیرش تحریف در قرآن کنونی نیست.
سایت حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «مصحف امام علی نشانه تحریف قرآن» تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۱/۱۶.
